Презентация по татарскому языку и литературе "Алмашлыклар" (местоимения 9 класс)

• 1 слайд

  Алмашлыклар
  местоимения
  

• 2 слайд

  Ситуатив репликалар
  Спроси у друга, кем он хочет стать.
  Сообщи друзьям, что летом вы побывали в Китае.
  Предложи другу пойти в цирк.
  Поинтересуйся у туристов, что им понравилось в Казани.
  Позвони бабушке и поздравь ее с Днём пожилых людей.
  
  

• 3 слайд

• 4 слайд

  Местоимения указывают на предметы и на их признаки, но не называют и не определяют их содержания. В татарском языке есть следующие группы местоимений:
  1. Зат алмашлыклары (личные местоимения).
  2. Сорау алмашлыклары (вопросительные местоимения).
  3. Күрсәтү алмашлыклары (указательные местоимения).
  4. Билгеләү алмашлыклары (определительные местоиме�ния).
  5. Билгесезлек алмашлыклары (неопределенные местоиме�ния).
  6. Юклык алмашлыклары (отрицательные местоимения).
  7. Тартым алмашлыклары (притяжательные местоимения).
  
  

• 5 слайд

  Склонение личных местоимений по падежам
  

• 6 слайд

• 7 слайд

  КҮРСӘТҮ АЛМАШЛЫКЛАРЫ
  (УКАЗАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ)
  
  Указательные местоимения бу, шушы (этот, шул), теге, ул (тот) могут употребляться с существительными, являясь их определениями. В этом случае они не изменяются по лицам и числам. Например: бу бала (этот ребенок); бу баланы (этого ребенка); бу балага (этому ребенку).
  
  

• 8 слайд

  Выделенные словосочетания замените указательными местоимениями в нужной форме.
  
  Үрнәк: Мин кичә бәйрәмдә шул кызны күрдем. Мин кичә бәйрәмдә шуны күрдем.
  1) Син теге кешеләрне беләсеңме? 2) Мин ипине гел шушы кибеттән сатып алам. 3) Теге агачның алмаларын җыймагыз. 4) Бу китапта файдалы киңәшләр күп. 5) Бу апаның сүзләре дөрес бит. 6) Шушы күлмәкне киясеңме? 7) Шушы болында уйнап үстек, шушы чишмәнең суын эчтек. 8) Син шушы балага ник сугасың? 9) Бу кешеләргә ярдәм кирәкме? 10) Өстәлдән бу әйберне алып куй әле.
  
  

• 9 слайд

  Переведите.
  1) Здесь всегда много народу. 2) Сюда заходить нельзя, здесь опасно. 3) Эти ответы правильнее тех. 4) Я пойду скажу тем, а ты скажи этим. 5) Берите пример с тех, а не с этих. 6) Вы об этом спрашивали? 7) Здесь так жарко, уйдем отсюда. 8) Этот подарок от тех или от этих? 9) Мы у этих уже спрашивали, пойдем спросим у тех. 10) Сколько для этого нужно денег? 11) Мама этому очень рада. 12) И то нужно, и это нужно.
  
  

• 10 слайд

  БИЛГЕЛӘҮ АЛМАШЛЫКЛАРЫ
  (ОПРЕДЕЛИТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ).
  
  К определительным местоимениям относятся: һәр (каждый, всякий); барлык, барча, һәммә (весь); бөтен (весь, целый); үз (собственный).
  Местоимения бөтен, барча, барлык, һәммә, употребляясь перед существительным, выполняют функцию прилагательного и не изменяются по лицам и числам. Местоимения бөтен, барча, барлык, һәммә могут вы-ступать в роли существительного, тогда они изменяются по категориям падежа и принадлежности. Например: Бөтен шәһәрдә юк (во всем городе нет).
  Бөтен шәһәрне белмим (весь город не знаю).
  
  

• 11 слайд

  Запомните.
  Барыбыз, бөтенебез, һәммәбез, барчабыз - мы все. Барыгыз, бөтенегез, һәммәгез, барчагыз - вы все. Барысы, бөтенесе, һәммәсе, барчасы - они все.
  
  Переведите. Определите падеж местоимений.
  Барыгызга да сәлам. Ьәммәбездә дә бар. Барыгыздан да сорарга телим. Бөтенесе дә беләме? Бөтенесен дә чакырдыларнмы? Барыбызны да хәтерли. Һәммәбез өчен дә кирәк. Барчанбыз да бар. Бөтенесен дә күрдем. Барысына да ошаган. Барынбызның да шатлыгы. Бөтенегезне дә көтәләр. Һәммәгезгә әйтәм.
  
  

• 12 слайд

  Переведите. Определите падеж местоимения үз.
  1) Ул үзе дә бик яхшы кеше. 2) Аның үзенең дә ике баласы бар. 3) Аның үзенә дә дәрестә укытучы «5»ле еш куя. 4) Аның үзен дә беркем белми. 5) Аның үзеннән дә күптән хат юк. 6) Аның үзендә дә шундый ук күлмәк.
  Допишите окончания.
  1) Без үзе... дә шушы ук мәктәптә укыйбыз. 2) Безнең үзебез... дә бакчабыз бик яхшы. 3) Безнең үзебез... дә зуррак фатир кирәк. 4) Безнең үзебез... дә бу кеше турында сорадынлар. 5) Безнең үзебез... дә мондый телевизор бар.
  
  

• 13 слайд

  БИЛГЕСЕЗЛЕК АЛМАШЛЫКЛАРЫ
  (НЕОПРЕДЕЛЕННЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ).
  
  Образуются от вопросительных местоимений:
  а) путем присоединения к ним безударных аффиксов -дыр/-дер, -тыр/-тер.  Например:  кайдадыр (где-то), ничектер (как-то);
  б) путем сочетания вопросительных местоимений со словом әллә. Например: Әллә нинди (какой-то), әллә кемнән (от кого-то).
  
  

• 14 слайд

  Переведите.
  Нәрсәдәндер курыкты; нәрсәнедер югалткан; кемнеңдер тавышы; кемдер нәрсәдер сөйли; ниндидер кош сайрый; кайдадыр бар; кайчандыр дус идек; ничәдер сум; ничектер белә; никтер ошамый; нигәдер яратмыйм; ни өчендер әйтми; кайсысыдыр шалтыраткан; күпмедер вакыт.
  Переведите.
  1) Он как-то и откуда-то сам все узнал. 2) Здесь что-то не так. 3) Он кому-то принес красивые луговые цветы. 4) Это какой-то знакомый почерк. 5) Говорят, сегодня по телевизору будет какой-то интересный фильм. 6) На столе остался чей-то учебник. 7) Кто-то остался после уроков и помыл пол. 8) Тебе звонил какой-то человек. 9) Вам всегда чего-то не хватает.
  
  
  

• 15 слайд

  ЮКЛЫК АЛМАШЛЫКЛАРЫ
  (ОТРИЦАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ)
  
  Образуются от вопросительных местоимений:
  а) в сочетании со словом һич, которое употребляется в значении частицы ни.  Например: һичнәрсә (ничто), һичнинди (никакой);
  Местоимение һич может употребляться и раздельно в значении наречия совсем: һич белмим (совсем не знаю), һич әйтми (совсем не говорит).
  б) в сочетании со словом бер: беркем (никто), беркайда (нигде).
  
  

• 16 слайд

  Переведите. Найдите отрицательные местоимения.
  1) Балачакта күңелгә бернинди дә авыр уйлар килми. 2) Бүгенге көн башка көннәрдән бернәрсә белән дә аерылмый иде. 3) Беркайчан да мондый хәл бу шәһәрдә булмаган. 4) Мондый зифа каеннар беркайда да юктыр. 5) Быел җәй бер тапкыр да балык тотарга бара алмадым. 6) Ни өчендер бакчада һичнинди кош сайравы ишетелми. 7) Ул беркайчан да беркемгә дә бернинди дә киңәш бирми. 8) Бу сәгатьне берничек тә төзәтеп булмыймы?