1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы басқарған ұлт-азаттық қозғалыс.

9-сынып.    Қазақстан тарихы 

Сабақтың тақырыбы: Қазақстан аумағындағы Кеңестік «еңбекпен түзеу» лагерлері
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға тоталитарлық режим мен социализмнің сталиндік үлгісінің мәні мен сипатын түсіндіру, коммунистік партия билеген тұста Қазақстанның лагерьлер өлкесіне айналып, жазықсыз адамдардың жазаланып, азап шеккені жайлы баяндау. 
2.Оқушыларды қоғамдағы құбылыстарды салыстыра отырып, айырмашылықтарды ажыратып білуге дағдыландыру. 
3. Оқушыларға халқының өткенін ұмытпауға, әділетсіздікке төзбеуге, өз туған жеріне деген сүйіспеншілігін арттыру мақсатында халық қамын ойлаған ағалар ісін үлгі ету.
Сабақтың түрі: шығармашылық ізденіс, проблемалық оқыту
 Сабақтың әдісі: топтық –шығармашылық жұмыстар 
Көрнекілік: Қазақстан  Республикасының  саяси  картасы, таратпа материалдар,  бейне фильм, слайд,оқулық.
Сабақтың жоспары:

І.Ұйымдастыру кезеңі
1.Оқушылармен сәлемдесу
2.Сандық стратегия  әдісі. Оқушыларды  1.2.3.4.  санау арқылы топтарға бөлу. І- топ    Алжир;    ІІ- топ Карлаг  ;  ІІІ- топ   Гулаг ;  ІҮ- топ Степлаг;

 Алжир –Ақмола  қаласындағы әйелдерге арналған лагерь

 Карлаг -Қарағанды еңбекпен түзеу лагері

 Гулаг –лагерьлер Бас басқармасы 

Степлаг – далалы аймақтағы лагерь.

 Топ басшыларын сайлау.

ІІ.  Үй тапсырмасын сұрау:
 Әр топ    басшылары    берілген ұяшықтардан 10; 20;30; 40;  сандарының біреуін  таңдайды . Әр санның артында  тапсырмалар берілген. ( ауызша, жазбаша түрде.

1.Ауызша

а) 1.Сталиндік казармалық социализм дегенді қалай түсінесіңдер? 2.Зиялы қауымды жаппай   жазалау  шаралары  қалай жүргізілді

ә ) 1.1937-1938 жылдардағы “халық жауларын” жаппай жазалау шаралары   туралы айтыңдар?

2.Жаппай қуғындауға қарсылық көрсету неден көрінді?

 2. Жазбаша

а)   Халық зиялылары арасынан    «халық жауы» қатарына жатқызылғандарды  «иә» немесе «жоқ» деп белгілеу және олар туралы түсінік беру )

      Ж. Аймауытов

     І. Жансүгіров

     М. Жұмабаев

     Қ.Сәтпаев

     М.Дулатов

      А.Байтұрсынов

      С.Сейфуллин

     А. Құнанбаев

     Б. Майлин

     І. Жансүгіров

     М. Тынышбаев  

 Ә)  Сандар сөйлейді.

(  Бұл сандар  жайлы не білесіңдер?)

 1928ж.

1938 ж                               

1937ж. 8 қазан

1938  ж                                          

1930 жж. 4 сәуірде                                            

1938 ж.                                                            

 1935 ж 5 қазан     (    30 – ұяшық)

1938  ж

 ІІІ. Жаңа  сабақ:

1.Ойлан тап:

Оқушылардың назарын видероликке аударамын. «Қанмен жазылған хат» (үзінді көрсетіледі)
Оқушыларға сұрақ: «Бұл ненің көрінісі, мұнда қандай оқиға бейнеленген? (Жауабы: 1937 -1938 жж. Сталиндік репрессия шаралары)
Олай болса, біз бүгін қандай тақырып қозғаймыз? 
Жауабы: Қазақстан аумағындағы Кеңестік «еңбекпен түзеу» лагерлері

2. Оқушыларға мәтін тапсырмалар таратылады
дайындыққа 5 мин уақыт беріледі
Әр топ берілген тапсырмаға  қысқаша мәлімет береді
3.    «Кім жылдам»   ойыны.  Әр топ басшысы алма ағашынан   бір алманы таңдап алады.    Берілген тапсырмаға  «Иә»; « Жоқ»    жауаптары арқылы жауап беру.  2 минут
Тапсырма -1. Лагерьлерде тұтқындар жағдайы өте ауыр болды ма? «Иә»; « Жоқ»

Тапсырма -2. Лагерьді ұйымдастырудан басты мақсат тек ауыл шаруашылығын жедел дамыту болды  ма? «Иә»; « Жоқ»

Тапсырма -3. Адамдар бәрі жеке лагерьлерін ерекше киімдерімен қамтамасыз етілді ме? «Иә»; « Жоқ»

Тапсырма -4. Жазалау шаралары тек партия өкілдері, зиялы қауым өкілдеріне жүргізілді ме? «Иә»; « Жоқ»

ІІІ. Сабақты бекіту
1.«Алжир»   және « Карлаг»   лагерлері туралы слайд көрсетіледі.

  Мұғалімнің қортынды сөзі:

Сталиннің жеке басына табынудың салдарынан тұтас бір халық өздерінің ең асыл азаматтарынан айырылып қалды. Сталин кезіндегі жазалау шаралары Гитлердің жазалауынан асып түсті. Еуропада мыңдаған, миллиондаған тұтқындарды Ұлы Отан соғысы кезінде Гитлерлік жазалаушылар өртеп жіберсе, ал Сталин жендеттері Кеңестік миллиондаған тұтқындарды жер ананың түпкір-түпкіріне жасырып көмді.

   .

    Ана күйеуінен, бала анасынан айырылды.. Бұған Ақмола қаласының маңындағы лагерьлердің 26-шы нүктесі куә бола алады. Ал абзал аналар күйеулерінен бір қылмысты іске қатысты делініп, шетінен түрмеге қамалды.  Отбасы, ошақ қасынан айырылды. Үйлерінен «Халық жауының әйелдері» деп қуып шығарды.

1997 жылы  саяси қуғын- сүргін құрбандарын еске алу жылы болып аталып өтті, ал 31 мамыр қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні болып белгіленген.

      Қазақстан президенті Н.Ә.Назарбаев мамырдың 31-күні Астанадан 40 шақырым  жердегі бұрынғы Малиновка мекені қазір таңда саяси қуғын-сүргін және тоталитаризм тарихы мұражай кешенін ашты. 3 гектарға жуық жерде мұражай, ескерткіш және саяси репрессия құрбандарының тізімі жазылған тас бар.      

IV. Бағалау Топ басшылары топ мүшелерін бағалайды.

Топаралық бағалау жүргізіледі

V. Үйге тапсырма §20 (оқу) 90 беттегі сұрақтарға жазбаша жауап беру ,тарихи құжаттармен ізденіс жұмысы.

8-сынып.              Қазақстан тарихы.           Күні:

Сабақтың тақырыбы: § 20 1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы басқарған ұлт-азаттық қозғалыс.
 Сабақтың  мақсаты:
1.Білімділік мәні:“Білген сайын келеді біле бергім, Біле беру емес пе тілегі елдің”- демекші, туған жердің тарихын, , соның ішінде Кенесары Қасымұлының өмірі, Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілісінің себептері, сипаты, қозғаушы күштерімен таныстыру.
2.Дамытушылық мәні:Оқушылардың осы сабаққа деген белсенділігін, қызығушылығын арттырып, ойлау, сөйлеу, танымдық, іздемпаздық қасиетін арттыру.
3.Тәрбиелік мәні:“Туған жерді сүю парыз, сүю үшін тарихын білу парыз” – дегендей, өз отанының тарихын біліп қоймай туған жерге деген сүйіспеншілікке, “Бабалар ерлігі - ұрпаққа үлгі”, - деп айтып оқушыларды өз елінің бабалары сияқты елін қорғауға, ерлікке, Отанын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың типі: Жаңа білім беру
Сабақтың әдісі:   Интрактивті тақта,тірек-схема, таблица, тест, баяндау, сұрақ-жауап.
Жоспар:
1.Көтерілістің себептері, мақсаты және қозғаушы күштері.
2.Көтерілістің барысы
3.Кенесарының хандық билігі
4.Көтерілістің маңызы мен жеңілу себептері.

«Сүйетін аруақты Кене ағасын,
Кененің кең пейіштей Сарыарқасын.
Ол сүйген туған тауын, өскен жұртын,
Сол үшін жарқылдатқан көк найзасын»- осы өлең жолымен бүгінгі сабағымызды бастаймыз.
Ел қорғаған - ер бабаң"
Оқушылар өз ойларын айтып класстер құрайды.

Шыңғысханның 27-інші ұрпағы ----------------------------------------Абылай ханның немересі Әкесі Қасым
--------------------------------------------- Көтерілістің басшысы
1802 жылы Көкшетау өңірінде --------------------------- Мемлекет қайраткері және дипломат
дүниеге келген. --------------------------------1847 жылы қайтыс болды

Сонымен, бүгінгі сабақта біз не біліп, не үйренуге тиіспіз?
* Қозғалыстың себептерін,
* Мақсаттарын,
* Сипатын,
* Қозғаушы күштері кім
болды.

Көтерілістің себептері:
XIX ғасырдың 20-30 жылдарында Қоқан бектері мен Хиуа хандары Қазақстанның оңтүстігіндегі қазақтарды билігінде ұстап, оларды алым-салықпен және тонаумен қинады.
1836 жылы Қоқан ханы оңтүстікке қоныс аударған Санжар Қасымұлын өлтірді
Орта жүз жерінде 1822 жылғы жарғы бойынша бұрынғы дәстүрлі басқару түрі өзгеріп, жаңа округтер, приказдар құрыла бастады. Бұл қазақтардың мал шаруашылығына кері әсер етті.
Көтерілістің мақсаты:
Ресей отарлау саясатына шек қою. Патша үкіметінің құрамына кірмеген өңірлердің дербестігін сақтау, қазақ жеріне бекіністер мен әскери шептердің салуын тоқтау, қазақтарды Қоқан бектері мен Хиуа хандығының езгісінен азат ету.
Көтерілістің қозғаушы күштері:
Негізгі қозғаушы күштері қарапайым қазақ шаруалары болды.Жалпы, көтеріліске үш жүздің қазақтары, сонымен қатар ақсүйектер, сұлтандар, үстем тап өкілдері де қатысты.

Суреттегі сөздерді рет-ретімен қою.
М.Өтемісұлы, Абылай хан, Әбілқайыр хан, Кенесары хан, Е.Пугачев, И.Тайманұлы

"Цифрлар сөйлейді" ойыны.
1837 ж. К.Қасымұлы казак отрядына шабуыл
1838ж. Кенесары өзінің адамдарын Батыс Сібір генерал-губернаторына жіберіп, оған арнайы хат жолдады.Хатында Ақтау бекінісі мен Ақмола приказын жоюды, Омбыда тұтқында отырған өз адамдарын түгел босатуды талап етті.
1838 ж. тамыз Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.
1838 ж. 7 тамызында Кенесарының сарбаздары бекіністі өрт шығаратын жебелермен атқылады.Бекініс өртке оралды.
1840 ж. Орынбор губернаторы патша үкіметінің Кенесарыға кешірім жасауына қол жеткізді.Кенесарының тұтқынға алынған туған-туыстарының барлығы да түрмеден босатылды.

«Кестені сәйкестендіру»
Оқушылар жылдар мен болған оқиғаларды сәйкестендіреді.(Қалам арқылы апарады)
1841 ж. Кенесары Қасымұлы хан сайланды.
1842 ж. Орынбор губернаторы Перовскийді Обручев алмастырды.
1843 ж. Ресей императоры қазақ ханына қарсы жорық ұйымдастыру жөнінде жарлық шығарды.
1844 ж. Кенесары хан сұлтан Жантөреұлының тобын қоршап, 44 сұлтанды мерт қылды.
1845 ж. Кенесары ауылына орыс елшілері Долгов пен Герн келді.
1847 ж. Кенесары 10 мың әскерімен қырғыз жеріне басып кірді.

Картамен жұмыс
1842ж. 1843ж. 1844ж. 1845ж. 1847ж.

Көтерілістің жеңілуі, тарихи маңызы
Көтерілістің жеңілу себептері
- Көптеген қазақ феодалдары Кенесарыны қолдамады
- Қазақ халқы арасында рулық алауыздықтар,
руға жіктелу басым болды.
- Көтерілісті қолдамаған ауылдарға Кенесары
аса қатты жаза қолданды.
- Қазақтар қырғыздармен, қоқандықтармен болған шайқастарда Кенесарыны қолдамады.
- Оңтүстікте Қоқан бектеріне қарсы ұйымдастырылған шайқаста әлсіреген
Кенесары қолы Ресей патша қарсы тұра алмады.
Көтерілістің тарихи маңызы:
Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс - XIX ғасырдағы барлық Қазақстан жерін қамтыған аса ірі отаршылдыққа қарсы бағытталған азаттық көтеріліс. Патша үкіметінің Қазақстан жерінде отарлау саясатын жүргізіп отырғанын дәлелдеді. Патша үкіметінің Қазақстанның оңтүстік өңірінің отарлауын біраз уақытқа кешеуілдете түсті.
Кенесары Қасымұлының өмірі мен қызметі болашақ ұрпаққа өшпес өнеге.

Құжатпен жұмыс
1.Кенесарының жіберген елшілері Қытай шебінде қандай міндет атқарды?
2.Қытай Кенесарыны және оның әскерлерін өз жеріне жіберуден неге бас тартты?
Жаңа сөздер:
Зекет - мал өсірушілер
Ұшыр - диқандардан алынатын салық
Жасауылдар - сенімді адамдары
Манап - қырғыздардың ақсүйек рубасылары
Номадтар - көшпелі қазақтар

Сабақты бекіту:  «Адасқан әріптер»
1. К.Қасымұлы дүниеге келген жер? (Көкшетау)
2. К.Қасымұлының атасы? (Абылай)
3. 1825 ж. орыс үкіметіне қарсы көтерілісті бастаған Кенесарының ағасы? (Сержан)
4. Орыс үкіметіне арқа сүйеген Бөкей ордасының ханы? (Жәңгір)
5. Исатайдың тұлпары? (Ақтабан)
6. Исатайдың сенімді серігі әрі досы? (Махамбет)
7. 1836- 1838 ж.ж , 1837- 1847ж.ж болған көтерілістер қай мемлекеттің отаршылдық саясатына қарсы болды? (Ресей)

Үйге тапсырма: : § 20. Оқу сұрақтар мен тапсырмалар. Құжаттармен жұмыс

9-сынып.                                                                                                                                                              

Күні:

Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы:  Желтоқсан  оқиғасы-Тәуелсіздіктің бастамасы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік;                                                                                                                   

1986 жылғы Желтоқсан  Оқиғасының халқымыздың азаттық күресі  тарихында алатын орнын ұғындыру, желтоқсан оқиғасына  қатысқан қазақ жастарының   ерлігі , отансүйгіштік  қасиеттері туралы  түсініктерін қалыптастыру.                                                                                                           

Дамытушылық;                                                                                                                                                                                          Қосымша тарихи материалдарды пайдалану, оқушыларды өзідігінен іздендіруге,білімін шыңдауға үйрету.

 Тәрбиелілік                                                                                                                                 

Отанын шексіз сүйетін,   ұлттық рухы жоғары, шығармашыл жеке тұлға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: ізденіс сабағы;

Әдісі:          топпен жұмыс

Көрнекілік: интерактивті тақта,слайд,  бейне  материалдар.

Сабақтың барысы:  І.Ұйымдастыру кезеңі

Әнұранды орындау,                                                                                                                                                         

Оқу құралын тексеріп,оқушылар зейінін сабаққа аудару

Жаңа сабақтың жоспары:

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Мұғалімнің сөзі;

Биыл  еліміздің Тәуелсіздік алғанына 23 жыл толып отыр. Тәуелсіздік халқымыздың сан ғасырлық арманы. Елбасы Н.Назарбаев « Қазақ халқының тарихында біз ұялатындай оқиғалар жоқ» деп атап айтты. Себебі қазақ  халқы тәуелсіздік жолында 400-ге жуық ұлт- азаттық көтерілістер жасаған.

-Балалар еліміз тарихынан қандай ұлт-азаттық көтерілістерді оқыдыңдар?

 І.Ойтолғау. (оқушыларға сұрақтар қою арқылы жаңа сабақты ашу.)

2.Ұлт азаттықты аңсаған қандай көтерілістерді білесіңдер?

«Желтоқсан»  бейнетаспасын   көрсету;   17- желтоқсан  өлеңін оқу.

2. Желтоқсан оқиғасының болуына не түркі болды?

3.Көтерілістің  барысы туралы және қандай естеліктерді айта аласыңдар?                                                                                           

ІІ.Ізденіс бөлімі;  « Желтоқсан құрбандары»

(Әр топ өзіне тапсырылған  қаһарманы туралы жинаған мәліметтерімен таныстырады.)

І- топ                                                                                                                               

 ».Халық қаһарманы Қайрат Рысқұлбеков.

1.     Қайрат Рысқұлбековтың өмірбаяны.

2.     Студенттік шағы

3.     Желтоқсан оқиғасына қатысуы.

4.     Қайраттың хаттары.

5.     Қайраттың ақтық сөзі

ІІ-топ

       Желтоқсан  қызғалдағы-Ләззат Асанова.

1.     Ләззат Асанованың өмірбаяны

2.     Ләззаттың  желтоқсан оқиғасына қатысуы

3.     Ләззаттың анасының қызын ақтауы және жоқтауы .

ІІІ- топ

Желтоқсан қызғалдағы- Сабира Мұхамеджанова

1.     Сабира Мұхамеджанованың өмірбаяны.

2.     Студенттік шағы.

3.     Желтоқсан оқиғасына қатысуы.

4.     Сабира туралы естеліктер.

ІҮ-топ

Желтоқсан құрбаны- Ербол Сыпатаев.

1.Ербол Сыпатаевтың өмірбаяны.

2.Ерболдың желтоқсан оқиғасына қатысуы.

3. Ерболдың ақталуы.

Сабақты бекіту;

 ( Жетекші сұрақтар арқылы оқушылардың ой-пікірлерін білу.)

1.Желтоқсан оқиғасының тарихи маңызы қандай болды?

2. Тәуелсіз Қазақстанның жетістіктері  туралы не айтасыңдар?

Сабақты  қортындылау;

Желтоқсан көтерілісі-Тәуелсіздіктің бастауы болды.

Тәуелсіздік- ұмыт қалған

тілімізді,дінімізді,

әдет-ғұрпымызды,тарихымызды жаңғыртты.

Тәуелсіздік-Қазақстанды әлемдегі елдерге танып,көк байрағымызды

БҰҰ-да желбіретті.

Білімдерін бағалау;

 Үйге тапсырма; Желтоқсан  оқиғасы туралы материалдар жинақтау