- 13.02.2015
- 615
- 0
Сабақтың тақырыбы:Тістің құрылысы және гигиенасы
Сабақтың мақсаты:Сабақ сапасын көтеріп, жаңа технологиялардың тиімді әдіс-тәсілдерін таңдап, оларды тиімді және шығармашылықпен қолдану.Сабақта оқушыларды өз бетінше іздену жұмысына баулу, мәлімет жинау мен оны талдауға икемділіктерін арттыруда түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану.Осы орайда тістің құрылысы, тісті күту, тіс ауруларының алдын-алу, гигиеналық тәрбие беру мақсатында «Тістің құрылысы және гигиенасы» тақырыбында сабақ өткіздім. Сабаққа үлестірмелер , тірек-сызбалар, тіс моделі, тіс пастасы, тест тапсырмалар, слайдтар, интерактивтік тақтаны пайдаландым. «Сау тіс –денсаулық кепілі» дегендей жаңа сабақта тістің анатомиялық құрылысы және жетілу кезеңдеріне, микроорганизмнің зиянына, тіс ауруларына және емделу жолдарына тоқталып өттім.
Жаңа сабақты бекітуде сұрақтар бердім.
1.Тіс бізге не үшін керек? 2.Адамда қанша тіс болады? 3.Алғашқы тіс қашан шығады? 4.Неге тісті тірі ағза дейді? 5.Тістің қандай бөлімдерін білесіздер? Тіс атаулары:....,......,......,...... .
Венн диаграммасы бойынша салыстыру.
Күрек
тіс Ұқсастығы Азу
тіс
Үйге берілген тапсырманы оқушыларды екі топқа бөліп, «Менен сұрақ , сізден жылдам жауап» әдісі арқылы тексердім.
І тапсырма
І топ «Маржан тістер» 1.Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан? 2.Қоректік заттар құрамына қандай органикалық заттар кіреді? 3.Адам ағзасында өзгеріссіз сіңірілетін қандай зат? 4.Ас қорыту және тыныс алу жолдары қай мүшеде қиылысады?
Жұмбақ, мақал-мәтелдер сайысы Дәу үңгірдің қақпасы жабылып, ашылып тұрады, Жоқ болсада топсасы.(Ауыз) Апыл-ғұпыл ішкен ас, Асқазанға түскен тас. Тәтті тістің қастасы, Ащы тістің жақтасы. ІІ топ. «Кіршіксіз таза тістер» 1.Ас қорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық қалай аталады? 2.Аш ішектің бөлімдері қандай? 3.Адамға қажет нәруыздың тәуліктік мөлшері қанша? 4.Адамға қажет көмірсудың тәуліктік мөлшері қанша? Жұмбақ, мақал-мәтелдер сайысы. Қос жиек ортасы, ақ сүйек. (Тіс) Есігін ашсаң сайраған бұлбұл. Есігін жапсаң, жайраған құр күл. (Тіл) Әдемі тісің шырайлы түсің. Тіс бүлінді дегенше іш бүлінді, Іш бүлінді дегенше іс бүлінді. ІІ тапсырма. Ас қорыту мүшелерінің құрылысы мен қызметі.Кестені толтыру.
|
Мүшенің аты |
Құрылысы |
Қызметі |
|
1.Ауыз қуысы |
|
|
|
2.Жұтқыншақ |
|
|
|
3.Өңеш |
|
|
|
4.Қарын (Асқазан) |
|
|
|
5.Аш ішек |
|
|
|
6.Тоқ ішек |
|
|
ІІІ тапсырма.Сәйкестендіріңіз.
|
1.Тіс..., мойыны, түбірі болады. |
А)бауыр |
|
2.Ең үлкен ас қорыту безі |
Ә)тіс жегісі |
|
3.....-25 см, іші қуыс бұлшық етті мүше |
Б)диетология |
|
4.Тістің дентин затының бұзылуы |
В)өңеш |
|
5.Ас қорыту мүшесі басталады |
Г)аш ішек |
|
6.Ең ірі сілекей безі |
Ғ)шықшыт |
|
7.Тамақты дұрыс пайдалану ғылымы |
Д)ауыз қуысы |
|
8....-5-6м болады |
Е)сауыты |
|
9.Ұзындығы 11-13 см, асқорыту және тыныс алу жолдары қиылысатын мүше |
Ж)жұтқыншақ |
IVтапсырма. «Ас қорыту мүшелері» тақырыбына арналған тест тапсырмасы. 1.Ас қорыту жолының кеңейген жері: А)асқазан Ә)тоқ ішек Б)жұтқыншақ 2.Ұзындығы 25 см, іші қуыс бұлшық етті мүше: А)өңеш Ә)жұтқыншақ Б)асқазан 3.Тоқ ішектің бөлімдері: А)аш ішек , жиек ішек, тік ішек Ә)соқыр ішек, тік ішек, ұлтабар Б)соқыр ішек, жиек ішек, тік ішек 4.Асқазанның астыңғы жағында орналасқан без; А)ұйқы без ә)бауыр б)қалқанша без 5.Ас қорыту жолында асқазаннан кейін қандай мүше орналасады? А)ұлтабар Ә) тік ішек Б) Тоқ ішек 5 тапсырма.Тиімді тағам кестесі.Плакатта 10 тағам суреті берілген, соның ішінен 5 қажетті тағамды «Тиімді тағам» кестесіне салу қажет. №1.Ауру тіс 1.Жаңғақ шағу 2.Ыстық тамақ 3.Суық тамақ 4.Тісті инемен түйрегішпен шұқу 5.Микробтың жиналатын орны 6.Жүрекке, буынға, бүйрекке әсер етеді №2.Сау тіс 1.Тісті жиі тазалау 2.Көкөністер мен жемістерді жуып жеу 3.Тәттіні аз жеу 4.Тіс дәрігеріне тексеріліп отыру 5.Тіс щеткасын 3 ай сайын ауыстырып отыру
Оқушылар тақырып бойынша денсаулық кепілі сау тіс екенін , тістің күрделі құрылысы болатындығын түсінді.Денсаулық күтімі ауыз қуысынан басталатынын , табиғи тістерге жас кезден бастап ерекше күтім жасауға дағдылану қажет болатынын ұғынды.Міне, енді балалар тістің атқаратын қызметімен күту жолдарымен және анатомиялық құрылысымен таныстыңыздар.Сондықтан тісті үнемі мұқият таза ұстап, оны сақтауымыз қажет.
Сабақтың тақырыбы:Асқазанда астың қорытылуы
Сабақтың мақсаты:«Асқазанда астың қорытылуы» тақырыбын оқушыларды топпен ойындар ойнату арқылы ұйымшылдыққа баулу, тірек сызбалар жасауға, салыстыру және ой қорытуға үйрету,танымдық деңгейін көтеріп,пәнге деген қызығуын арттыру, әр оқушының өз денсаулығына, оқушылық міндеттеріне жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеу көзделдім.
А) «Білім биржасы» ойыны.Сыныптағы оқушыларды топтарға бөліп, тақтаға түсті конверттер ілдім.Әр конверттің ішіне деңгейлік сұрақтар салынды.Сұрақтарға берілген жауаптары толық болмаса сары түсті,дұрыс бірақ кеңінен ашылмаған жауап қызыл түсті, дұрыс негізделген жауапқа жасыл түсті акция немесе фишкалар беріледі.
І деңгейлік сұрақтары
1.Ересек адам тісінің саны.(32) 2.Үстінгі жақ сүйекте неше күрек тіс бар?(4) 3.Астынғы жақ сүйекте неше ит тістер болады?(2) 4. Астыңғы жақ сүйекте неше кіші азу тістер болады?(4) 5. Астыңғы жақ сүйекте неше үлкен азу тістер болады?(6) 6.Жас балаларда неше сүт тіс болады?(20) 7. Астыңғы жақ сүйектегі үлкен азу тістердің неше түбірі болады?(2) 8. Үстіңгі жақ сүйектегі үлкен азу тістердің неше түбірі болады?(3) 9.Ауыз қуысында шықшыт, тіл асты, жақ асты бездеріненбасқа бездер бола ма?(микроскопиялық бездер) 10. «Баланың тісі жетіде түседі» деген сөз нені аңғартады?(6-7 жастан бастап, баланың сүт тістері түсіп, орнына тұрақты тістер шығады)
ІІ деңгейлік сұрақтары
1.Шайнау дегеніміз не? (тағамды механикалық өңдеу) 2.Шайнау қандай әрекет?(рефлекстік) 3.Тістің түбірі немен жабылған?(цементпен) 4.Шықшыт безінің өзегі қай жерге ашылады?(ұрттың сілемейлі қабығына) 5.Жақ асты және тіл асты бездерінің өзегі қай жерге ашылады?(тіл астына) 6.Сілекей дегеніміз не және құрамы қандай?(тұтқыр, түссіз сұйықтық және98-99% су, 1% органикалық және бейорганикалық заттар болады) 7.Сілекейдің бөлінуі қалай реттеледі?(вегетативті жүйке жүйесінің парасимпатикалық және симпатикалық бөлімдері арқылы реттеледі) 8.Жұту орталығы қайда орналасқан?(сопақша мида) 9.Сілекей безінен қандай ферменттер бөлінеді?(птиалин немесе амилаза,мальтаза) 10.Тіс гтгтенасын қалай сақтау керек?
ІІІ деңгейлік сұрақтары
1.Неліктен адамда шайнау аппараты жануарларға қарағанда нашар дамыған?(аспаздық өңделген тағамды пайдаланамыз) 2. Неліктен жұтқыншақ, өңеш, асқазанның сілемейлі қабығы зақымдануы мүмкін?(нашар шайналған және кесек күйінде жұтылған астан) 3.Ауыз қуысында ас қандай өзгеріске ұшырайды?(ас механикалық өңделіп қана қоймай, сілекей құрамындағы ферменттердің әсерінен химиялық ыдырауға ұшырайды) 4.Тіл қандай мүше, қандай қызмет атқарады?(сілемейлі қабықпен жабылған,тамыр мен жүйкелер көп, қозғалмалы бұлшықетті мүше.Тіл шайнау процесінде асты қозғалтады, сөйлеу және дәм сезу мүшесі, тағамның сапасын анықтауға және оны жұтқыншаққа жылжытады) 5.Бактерияларды қандай нәруыз жояды?(лизоцим) 6.Мальтаза ферменті қандай қызмет атқарады?(дисахаридтерді глюкозаға дейін ыдыратады) 7.Крахмалды мальтозаға немесе мия қантына дейін ыдырататын фермент?(птиалин) 8.Ауыз қуысындағы жара , дене жарасына қарағанда неліктен тез жазылады?(лизоцимге байланысты) 9.Жұту қалай жүзеге асады?(тағам түйірі тіл түбіріне ауысқанда жұту қозғалысы рефлексті түрде пайда болады.Тіл түбірі рецепторларынан қозу сопақша мида орналасқан жұту орталығына өтеді.Ол жерден жұтқыншақ бұлшық еттеріне барады) 10.Сілекей ауызға тағам түскенде ғана емес,тағамды көргенде де бөлінетінін И.П.Павлов қандай рефлекс деп атады?(шартты)
Ә)Сәйкестік тестісі
|
1.Тіл |
А.Шықшыт,тіл асты , жақ асты |
|
2.Ерін |
Ә.Қозғалмалы бұлшық етті мүше |
|
3.Сілекей бездері |
Б.Астың ыстық-суғын тез сезеді |
|
4.Кіреуке |
В.Тіс ұяшықтарына цемент арқылы бекиді |
|
5.Тіс мойыны |
Г.Тіс сауытының сыртқы жабыны |
|
6.Дентин |
Ғ.Сілекей нәруызы |
|
7.Тіс жегі |
Д.Орталығы сопақша мида орналасқан |
|
8.Жақ асты безі |
Е.Асты қозғалтады, жұтқыншаққа жылжытады |
|
9.Муцин |
Ж.Дисахаридтерді глюкозаға дейін ыдыратады |
|
10.Жұтудың |
З.Қоректік заттардың механикалық және химиялық өзгеріске ұшырауы |
|
11.Мальтаза |
И.Сүйекке ұқсас тығыз зат |
|
12.Лизоцим |
К.Микробтардың әсерінен дентиннің бұзылуы |
|
13.Амилаза |
Қ.Өзектері тіл астына ашылады |
|
14.Сілекей |
Л.Сілекей құрамында зиянсыздандыратын қасиеті бар нәруыз |
|
15.Ас қорыту жүйесінде |
М.Тұтқыр, түссіз сұйықтық |
|
|
Н.Крахмалды мальтозаға дейін ыдыратады |
1-Ә,Е 2-Б, 3-А, 4-Г, 5-В, 6-И, 7-К, 8-Қ, 9-Ғ, 10-Д, 11-Ж, 12-Л, 13-Н, 14-М, 15-З
Иісі жоқ, түссіз
сұйықтық Мөлшері мен құрамы
тағамға, оның химиялық
құрамына байланысты
Тәулігіне 2-2,5л бөлінеді Рефлекстік
Нейрогуморальды
Су
97-98% Минералды
тұздар 0,5%
Құрамы
Ферменттер1% Тұз қышқылы 0,7%
Ферменттер
Пепсин Тамақ
температурасы Хемозин
370С, қышқыл орта керек
Нәруыз аминқышқылдарына дейін
ыдыратады Сүтті ірітеді
Тұз қышқылы
Күрделі рефлекстік сөл бөліну 1,5-2 сағатқа созылады.Қалыпты жағдайда асқазан секрецияся тамақ ішкеннен кейін 4-11 сағат бойы жүреді.
Асқазан сөлінің рефлекстік бөліну жолы
Шартты рефлекс Шартсыз рефлекс
1.Тамақ ішуге дайындалу 1.Тамақ ауыз қуысына түскенде тілде
2.Тағам туралы әңгімелеу және ауыздың сілемейлі қабығында орналасқан
3.Тамақтың иісін сезу дәм сезу жүйкелерінің ұшын тітіркендіреді
4.Тамақты көргенде 2.Қозу сопақша мидың ас қорыту орталығына өтеді
Сілемейлі қабық
Қатпарлар түзеді, Әрбір мм2-100 қарын бездері орналасады
асқазанның жалпы Тамақтың, оның қабырғасымен
ауданын ұлғайтады жақсы жанасуына әсер етеді
Қарын бездерінің түрлері
Ең бесты бездер- Қоршайтын бездер Қосымша бездер-сілемей
асқазан сөлінің тұз қышқылын бөледі
ферменттерін
4.Сабақты бекіту қорытындылау. «Бақытты сәт» ойыны.
Ойынның жүру барысы.Сынып топтарға бөлінеді, әр топтың топбасшысы және атауы болады. І гейм. «Бой сергіту».Топтарға 10 сұрақтан беріледі.Қай топтың жауабы 1-ші дайын болса , сол топ жауап береді, егер жауап қате болып шықса, басқа топтардың жауап берулеріне болады.
1.Астың қорытылуы қай мүшеден басталады? (ауыз қуысынан) 2.Асқазанда ас қанша уақыт болады?(4-11сағат) 3.Астың қорытылуына қандай сөл әсер етеді?(асқазан сөлі) 4.Тәулігіне асқазан сөлінің қанша мөлшері бөлінеді?(2-2,5л) 5.Асқазан сөлі қандай зат?(иіссіз, түссіз сұйықтық) 6.Асқазан сөлінде қандай ферменттер болады?(пепсин, химозин) 7. Пепсин қандай қызмет атқарады?(нәруыздарды ыдыратады) 8.Химозин қандай қызмет атқарады?(сүтті ірітеді) 9. Пепсин, химозиннен басқа тағы қандай ферменттер болады?(ана сүтінің майын ыдырататын ферменттер) 10.Ферменттер белсенді әсер ету үшін тамақтың температурасы неше оС болуы керек?(37оС)
ІІ гейм. «Бөшкеден шыққан басқатырғыштар».Топ мүшелері бөшкеден нөмірлері бар шарлар алып шығады.Жүргізуші әр нөмірге сұрақ оқиды.Өз ішінде талқылаған соң , топбасшысы жауап береді.
1. .Асқазан сөлінің бөлінуінің қандай жолдары бар?(рефлекстік,нейрогуморальдық) 2.Рефлекстік сөл бөліну жолдары неше түрге бөлінеді?(шартты, шартсыз) 3.Асқазанның шартты сөл бөлуі дегеніміз не?(тағамды көрегнде,иісін сезгенде) 4.Асқазанның сілемейлі қабығында қандай гормон түзіледі?(гастрин) 5.Сілемейлі қабық қандай қызмет атқарады?(асқазанның жалпы ауданын едәуір ұлғайтады)
ІІІ гейм. «Жұмбақтас».Мұнда жүргізушінің сұрағына жылдамырақ жауап берген топ ұтады.
1.Асқазан неше қабаттан түзілген ?(3 қабат:сыртқы-дәнекер,ортанғы-бұлшықет ,ішкі-сілемейлі) 2.Асқазан сөлінің көп бөлінуі гастрин гормонына әсер етеме?(гормонның тез түзілуіне ,әрі сіңуіне әсер етеді) 3.Неліктен асқазан сөлі асқазанды қорытып жібермейді?(асқазанның сілемейлі қабығының жасушаларында-антипепсин деген ерекше зат түзіледі, ол пепсиннің сілемейлі қабықпен жанасқан кезінде әсерін басып тастайды)
І гейм. «Сен-маған,мен-саған».Топтар бір-біріне сұрақтар қояды.
ІІІ гейм. «Көсемдікке ұмтылу».Сұрақтарға барлық ойыншылар жауап береді
1.Асқазан сөлі дегеніміз не?(ас қорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық) 2.Пепсин дегеніміз не?(асқазан сөлінің ферменті) 3.Химозин дегеніміз не?( фермент) 4.Тұз қышқылы неден түзіледі?(бездерден) 5.Тұз қышқылы қандай қызмет атқарады?(Талшықты асты жұмсартады, ферменттердің белсенділігін арттырады,микробтарды залалсыздандырады) 6.Тәбет ашатын сөл деген не?(шартты рефлекске байланысты сөл бөліну) 7. Тәбет ашатын сөл деп кім атаған?(И.П.Павлов) 8.Гастрин дегеніміз не?(асқазанның сілемейлі қабығындағы гормон) 9.Сілемейлі қабықтың әрбір мм2 қанша қарын безі не бөледі?(100) 10.Қарын безінің басты безі не бөледі?(асқазан сөлінің ферменттерін) 11.Қоршайтын безден не бөлінеді?(тұз қышқылы) 12.Қарын безінің қосымша безінен не түзіледі?(сілемей)
Ә)5топқа жекелеген тапсырмалар таратылады
А тобына.Асқазан сөлі сызба-кестесін толтыру
Ә тобына.Асқазан сөлінің құрамы сызба-кестесін толтыру.
Б тобына.Асқазан сөлінің ферменттері сызба-кестесін толтыру.
В тобына.Тұз қышқылының атқаратын қызметі сызба-кестесін толтыру.
Г тобына.Асқазан сөлінің рефлекстік бөліну жолдарының сызба-кестесін толтыру.
Бағалау парағында топтардың қорытынды ұпайлары шығарылады.Ең көп дұрыс жауап берген топ жеңіске жетеді.
Сабақтың тақырыбы:Тамақтану гигиенасы .
Асқазан-ішек ауруларының алдын алу
Сабақтың мақсаты:Оқушыларға асқазан ішек, ішек құрт ауруларына пайдаланатын дәрілік өсімдіктер жайлы мағұлмат беру, дұрыс тамақтанудың тиімді жолдарын түсіндіру
Сабақтың барысы:
1)Ұйымдастыру бөлімі
2)Үй тапсырмасын тексеру (Оқушыларға өткен сабақтар бойынша сұрақтар беріліп , жауабы тыңдалды)Сәйкестендіру тестісі дәптерлерінен тексерілді
3)Жаңа сабақ:Тамақтану режимін дұрыс пайдаланып тәулігіне 4 рет тамақтанған дұрыс
Таңертеңгі асқа 25%
Түскі асқа 50%
Түстен кейін 10%
Кешкі асқа 15%
Кешкі ас ұйықтардан 2-3 сағат бұрын ішілуі керек
Асқазан ішек аурулары:Қантышқақ(дизентерия)
Іш сүзегі(тырысқақ)
Асқазан қабынуы (гастрит)
Іш желі , іш кебуі (метеоризм)
Артқы ішектің көк тамырларының кеңейіп қанауы (геморрой)
Тоқ ішектің қабынуы (колит)
Ас ішектің қабынуы (энтероколит)
Бұл аурулар болған жағдайда адамның басқа мүшелерініне (бүйрек қан тамыры,жүрек, зат алмасу т.б.) зиянын тигізеді.Сол себепті бұл ауруларды болдырмау үшін сақтық ережелерін сақтау керек.
1)уақтылы тамақтану
2)тамақ рационының дұрыс болуы
3)тазалық сақтау
4)арақ темекіден аулақ болу
5)асқазан ішек мүшелеріне арналған жаттығуды орындау
6)дәрілік өсімдіктер атауын оқып үйрену
|
Р/С |
Ауру аттары |
Емдеуге қажетті жергілікті өсімдіктер |
|
1 |
Асқазан қабынуы |
Дәрілік түймедақ(гүлі), шай қурай (шөбі), бұрыш жалбыз (жапырағы), дәрілік шүйгін (тамыры),қалақай (жапырағы) |
|
2 |
Қарын түйілуі |
Қос үйлі қалақай (жапырағы), шай қурай (шөбі),шегіршін (гүлі) |
|
3 |
Іш кебу |
Кәдімгі зере (жемісі), мың жапырақ (шөбі), шүйгін (тамыры), сұлы (сабаны), кәдімгі айыр (сабағы ,тамыры), ас көк (жемісі) |
|
4 |
Тоқ ішек қабынуы |
Қазтабан (сабағы, тамыры), қызыл таспа (сабағы,тамыры), дәрілік түймедақ (гүлі),жұмыршақ (шөбі), жалбыз (жапырағы), |
|
5 |
Аш ішектің қабынуы |
Мыңжапырақ (шөбі),түйе жоңышқа (шөбі),түймедақ(гүлі), кәдімгі зере (жемісі) |
|
6 |
Артқы ішектің көктамырының кеңейуі |
Дәрілік түймедақ (гүлі),шүйгін тамыры (сабағы), бақбақ (тамыры),бидайық (сабағы, тамыры) |
|
7 |
Ішектің шырышты қабығының қабынуы |
Қожақат (жапырағы), дәрілік календула (гүлі), ермен (шөбі),жусан (шөбі) |
|
8 |
Асқазан он екі елі ішектің жарасы |
Қызыл мия (тамыры, сабағы),дәрілік түймедақ (гүлі), жалбыз (тамыры , сабағы), бидайық (сабағы, тамыры),бақажапырақ (жапырағы) |
|
9 |
Асқазан қышқылының көбеюі |
Зығыр (дәні),жалбыз (жапырағы), қызыл мия (жапырағы), кәдімгі айыр (сабағы) |
|
10 |
Ас қорытатын бездің нашарлауы |
Түймедақ (гүлі), ермен (шөбі),жусан (шөбі), жалбыз (жапырағы), мыңжапырақ (шөбі), сәлбен , шатыраш (жапырағы) |
Кестені пайдалана отырып , оқушыларға сұрақтар қойып , жергілікті жердегі өсімдіктердің қандай түрі болса да емдік қасиеті бар екенін түсіндіруге, сонымен қатар оларды көбейту жолын үйретуге болады.Оқушыларға жаз, күз айларында жергілікті жердегі өздеріне таныс дәрілік өсімдіктерді жинап кептіруге тапсырма берілді.
Сабақтың тақырыбы:Тамақтанудың маңызы.
Сабақтың білімділік мақсаты: Оқушыларға ағзаның қалыпты өсіп дамуы үшін тіршілік әрекетіндегі қажетті жағдай, дұрыс тамақтану екендігін қоректену арқылы ағзаға қажетті тағамның құрамын дұрыс таңдап және пайдалана білу жолдарын түсіндіру және күнделікті өмірде пайдалана білуге үйрету.
Cабақтың дамытушылығы:Оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру,пәнге қызығушылығын арттыру,шығармашылық ізденісін қалыптастыру.Адам өміріндегі тамақтанудың, тағам құрамының маңызын түсіндіру.
Сабақтың тәрбиелігі:Өз денсаулықтарына құрметпен қарап куте білуге,білімділікке,жолдастық-достық қарым-қатынастарын нығайта білуге,адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі:Оқулық,суреттер,интерактивті тақта,сәйкестендіру тесті,кест ,сызба-нұсқалар, деңгейлік тапсырмалар,симантикалық карта.
Сабақтың түрі:Шығармашылық ізденіс сабақ
Пән аралық байланыс:Математика,қазақ әдебиеті,тарих,география.
Cабақтың барысы:
1.Ұйымдастыру бөлімі
2.Үй тапсырмасын тексеру
Кім жылдам(Блиц-турнир)
1.Тыныс алу дегеніміз не?
2.Тыныс жүйесі қандай мүшелерден тұрады?
3.Газ алмасу қай жерде жүреді?
4.Қос өкпеде қанша ауа көпіршігі бар?
5.Адам минутына неше рет тыныс алады?
6.Кеңірдек қабырғасы неден түзілген?
7.Тыныс алу қозғалыстары қалай жүзеге асады?
8.Мұрын қуысы неше бөліктен тұрады?
9.Адам тыныс алғандағы азоттың оттегінің көмірқышқыл-газының құрамы қандай?
10.Өкпенің тіршілік сыйымдылығы дегеніміз не?
11.Көкет дегеніміз не қандай қызмет атқарады?
12.Тыныс алу және тыныс шығару қозғалыстары қайда орналасқан?
13.Тыныс қозғалыстары қалай жүзеге асады?
14.Оң жане сол жақ өкпенің қызметінде айырмашылықтар барма?
15.Су жануарлары немен тыныс алады?
3.Жаңа сабақты түсіндіру.Оқушыларға жаңа сабақ ,арнайы тапсырмалар беру арқылы бірлесе ізденіс арқылы жұмыс істеуге бағытталды.
1-тапсырма
1.Адам организміне қажетті заттар:
2.Адам организмінде материалы болып табылады ол құрайтын органикалық заттар қатарына жатады.
3. тәуліктік мөлшері -
4. -нәруыз текті заттар
5. организмдегі негізгі болып табылады тәуліктік мөлшері
6.Жасөспірімдерге кездесетін және оның өсуіне дамуына әсер етуші зат-
7. зат алмасу процесіне белсенді қатысады да, адамның өсу,дамуын күшейтеді.
8. қанға су мен тұздарды сіңіреді.
9.Су адам организмінде құрайды.
10.Тәуілігіне адамға су қажет.
2-тапсырма
1. өнімдерге тағамдар жатады және олардың құрамына кіреді.
2.Адам организміне қажет тамақ өнімдері: т.б.Құрамына су мен сияқты бейорганикалық заттар кіреді.
3-тапсырма
1.Тамақ өнімдерінің түрде организмге сіңуі заттардың немесе деп аталады.
2. ,ас қорыту болады.
3. Организде артық мөлшердегі майды ыдырататын зат-
жиналады
4.Адам дұрыс тамақтанбаса, оның организмі әлсіреп,түрлі
ауруларына шалдығуға бейім болады.Мысалы белгілі бір жетіспегенде организмнің әлсіреуіне себепші пайда болады.
4-тапсырма
1.Оқулықтағы
104-ші сурет бойынша азық-түліктерді ажыратып жазыңыз.
2.Құрамында нәруыздар бар өнімдер:
3.Құрамында көмір сулары бар өнімдер:
4.
Құрамында майлары бар өнімдер:
5.Биологиялық диктант: бос орынға тиісті сөздерді қойып жаз.
Қоректік заттар дегеніміз-
ІІ-деңгей «Түсіну» қадамына сәйкес тапсырмалар
Себебін анықтаңдар:
1. Неліктен адам өз организмінде қоректік заттар қорын жинайды? Жауабы: ...
2.Неліктен «ас қорыту» ыдырау процесі делінеді? Жауабы: ...
3.Неліктен кейбір өнімдер жануар текті қорек деп аталады?
Жауабы: ...
4.Неліктен 100 грамм мөлшердегі нәруыз адамның тәулігіне қажетсінетін құрам
бөлігі деп аталады? Жауабы: ...
5. Неліктен витаминдер зат алмасу процесіне қатысады?
Жауабы: ...
6. Неліктен көмірсулар энергия көзі болып табылады? Жауабы: ...
Талдау
тапсырмалары
ВЕНН ДИАГРАММАСЫ арқылы жануартекті және өсімдік текті тамақ өнімдерін
салыстырыңыз
Дұрыс жауаптарын белгілеңіз.
1.Адам организміндегі судың орташа мөлшері қандай?
а)20-25% ә)0,6-5,0% б)60-65 % в)70-75%
2.Нәруыздың тәуліктік мөлшері?
А)80-90 ә)100г б) 400-500г в)200-300г
3.Көмірсудың тәуліктік мөлшері?
А)100-200г ә)300-400г б)200-300г в)400-500г
4.Адам организміне өзгеріссіз сіңірілетін зат?
А)көмірсулар нәруыздар ә)минералды тұздар б)май в)су
5.Қоректік заттар құрамына қандай органикалық заттар кіреді?
А) нәруыз көмірсулар ә)витаминдер майлар
б)минералды тұздар мен су в)нәруыздар тұздар
6.Нәруыз текті заттар
А) көмірсулар ә)витаминдер б)ферменттер в)минералды тұздар
7.Артық мөлшердегі майды ыдырататын зат
А)гликоген қоры ә)витаминдер б)ферменттер в)нәруыздар
8.Адамда ас қорыту жолының ұзындығы
А)8-10м ә)5-6м б)10-12м в)7-9м
1.Ас қорытудың маңыздылығы неде?
Жауабы:Ас қорытудың маңыздылығы
2.Қазақтың ұлттық тағамдарын атаңыз?
Жауабы:
3.Сіз қалай ойлайсыз?Қазіргі кезде аталған тағамдар өз мәнін жоғалтты ма?
Өз пікіріңізді дәлелдеңіз........
Жинақтау тапсырмалары
Жаңа сабақты бекіту:
1.Адам ағзасындағы нәруыздар,көмірсулар,майлар мен витаминдердің рөлі қандай?
2.Ас қорыту дегеніміз не?
3.Қоректік заттар дегеніміз не?
4.Ферменттердің рөлі қандай?
5.Нәруыздар негізінен мал және құс етінде, жұмыртқада,сүтте,жармада көп кездеседі,ал жәндіктерде кездесе ме?
6.Ас тағамдары әр түрлі болуы керек себебін түсіндіріңіз?
1.Нәруыздың тәуліктік мөлшері қандай?
2.Көмірсу қандай тағамдардың құрамында кездеседі?
№2
1.Жануартекті өнімдерге ет,................................. жатады.
2.Ас қорыту дегеніміз не?
№3
Сызықтық диктант
1.Көмірсулар жануартекті өнім.
2. Нәруыздың тәуліктік мөлшері 100-120г.
3.Май организмде құрылыс материалы.
4.Көмірсудың тәуліктік мөлшері 450-500г.
5.Адам организміндегі судың мөлшері 60-65%;
№4.
1.Тыныс алу әрі ас қорыту мүшесін ата?
2.---------------------- зат алмасу процесіне қатысады да, адамның ......................
күшейтеді.
3.Тәулігіне адамға .......................... су қажет.
Қорытынды:
Бағалау
Үйге тапсырма:&43.Тамақтанудың маңызы.
1-топ Деңгейлік тапсырмалар
2-топ Сәйкестендіру тестісі
3-топ Алгоритімдік деңгей тапсырмаларын дайындап келу
Сабақтың тақырыбы: «Астың аш ішекте өзгеруі»
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға «Астың аш ішекте өзгеруі» тақырыбын өту барысында қоректік заттар, нәруыз, майлар, көмірсулар, су мен минералды тұздардың сіңірілуі туралы түсінік беру, ой-өрістерін дамыту, пәнге деген ынта мен қызығуын арттыру, оқулық, дәптермен жұмыс жасауға дағдыландыру, жауапкершілікке, өз денсаулығын күтуге, салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу мақсатын көздедім.
Үй тапсырмасын пысықтау.
1- тапсырма. Білім деңгейін тексеру сұрақтары.
2- тапсырма. Асқазан бөлімдерін атау.
Жаңа тақырыпты түсіндірдім.
Астың қорытылуы туралы толық түсінік бердім.
Сабақты қорытындылауда «Ғажайып тоғыздық» сұрақ-жауап тапсырмасын бердім.
2-тапсырма.Дәптермен жұмыс «Сәйкестігін көрсетіңіздер»
|
Пепсин Муцин Лизоцим Амилаза Липаза Мальтаза |
А)крахмал мальтозаға ыдырайды Ә) мальтоза дисахариді глюкозаға дейін ыдырайды Б) бактерицидтік қасиеті бар В) тағамды жеңіл сіңіреді Г) нәруыздарды пептидтерге дейін ыдыратады Ғ) ұсақ май бөлшектері глицерин мен май қышқылына ыдырайды
|
2-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырыңыздар.
3- тапсырма. Ұйқы безі сөлінің құрамы:
- трипсин; - амилаза; - пепсин;
- химозин; - липаза; - мальтаза;
- инсулин; - лизоцим.
Бағалау.
Үйге тапсырма: §48. Тоқ ішек, тік ішек туралы мән жазба дайындау. Сәйкестік
тестісін құрастыру.
Сабақтың тақырыбы: «Астың аш ішекте өзгеруі»
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға «Астың аш ішекте өзгеруі» тақырыбын өту барысында қоректік заттар, нәруыз, майлар, көмірсулар, су мен минералды тұздардың сіңірілуі туралы түсінік беру, ой-өрістерін дамыту, пәнге деген ынта мен қызығуын арттыру, оқулық, дәптермен жұмыс жасауға дағдыландыру, жауапкершілікке, өз денсаулығын күтуге, салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу мақсатын көздедім.
Үй тапсырмасын пысықтау.
4- тапсырма. Білім деңгейін тексеру сұрақтары.
5- тапсырма. Асқазан бөлімдерін атау.
Жаңа тақырыпты түсіндірдім.
Астың қорытылуы туралы толық түсінік бердім.
Сабақты қорытындылауда «Ғажайып тоғыздық» сұрақ-жауап тапсырмасын бердім.
2-тапсырма.Дәптермен жұмыс «Сәйкестігін көрсетіңіздер»
|
Пепсин Муцин Лизоцим Амилаза Липаза Мальтаза |
А)крахмал мальтозаға ыдырайды Ә) мальтоза дисахариді глюкозаға дейін ыдырайды Б) бактерицидтік қасиеті бар В) тағамды жеңіл сіңіреді Г) нәруыздарды пептидтерге дейін ыдыратады Ғ) ұсақ май бөлшектері глицерин мен май қышқылына ыдырайды
|
2-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырыңыздар.
6- тапсырма. Ұйқы безі сөлінің құрамы:
- трипсин; - амилаза; - пепсин;
- химозин; - липаза; - мальтаза;
- инсулин; - лизоцим.
Бағалау.
Үйге тапсырма: §48. Тоқ ішек, тік ішек туралы мән жазба дайындау. Сәйкестік
тестісін құрастыру.
Сабақтың тақырыбы: «Мүшелерде астың қорытылуы»
Сабақтың мақсаты: Мүшелерде астың қорытылуы мен аш ішекте сіңуі жайлы, олардың құрылысы мен қызметін түсіндіру мақсатында «Мүшелерде астың қорытылуы» тақырыбында сабақ өткіздім. Сабақта «Өрмекші» ойыны парақшасы мен тірек – сызбалар, әрбір топқа таратылатын тест тапсырмаларын және интерактивті тақта көрнекіліктерін пайдаландым.
Органикалық дүниенің ерекше тобы – адам ағзасы және мүшелерінің құрылысы, атқаратын қызметі, оның маңызы жөніндегі теориялық білімді практикада пайдалануды іске асыру барысында сабақтың құрылымын төмендегідей жоспарладым:
І. Өздігінен үй тапсырмасын орындай білуін қалыптастыру;
ІІ. Сұрақтарды жай түрінен күрделігіне қарай реттеу;
ІІІ. Жаңа сабақты тірек-сызбалар арқылы түсіндіру;
ІV. Жалпы талқылау;
V. Тақырып бойынша топтық тапсырмалар беру.
«Өрмекші» ойыны. Ойынның шарты: оқушылар төрт-төрттен топқа бөлінеді.
1, 2, 3, 4 деген белгілерді омырауларына тағады. Алдымен отырған үстелден үш деңгейдегі сұраққа жауап жазып қалдырады, 1- үстелдің тапсырмасын орындап болған соң, келесі үстелдегі сұрақтарға жауап жазады, осылай 4 үстелді айналып, сұрақтарға жауап береді. Тапсырманы орындауға 10 минут уақыт беріледі. Әрбір дұрыс жауап 5 ұпаймен бағаланады.
Ойын сұрақтары
ІІІ деңгей
ІІ деңгей
І деңгей
«Мүшелерде астың қорытылуы» тақырыбын «Астың ауыз қуысында қорытылуы» , «Астың қарында қорытылуы» , «Астың сіңуі» , «Астың тоқ ішекте қорытылуы» тақырыпшаларына бөліп түсіндірдім.
Төрт топқа тапсырма бердім.
І топқа толықтыру сауалнамасын бердім.
|
Р/с |
Тест тапсырмалары |
Жауаптары |
|
1 |
Ауыз қуысында үш жұп сілекей бездері ... бөледі |
Сілекей сөлін |
|
2 |
Асқазанда ас ... қарын сөлінің әсерінен қорытылады |
3-10 сағат аралығында |
|
3 |
Аш ішектің ұзындығы ... |
5-6 м |
|
4 |
Аш ішектің басты бөлігі ... деп аталады |
Ұлтабар немесе 12 елі ішек |
|
5 |
Бауырдан бөлінетін өт ... түсті |
Сарғыш-жасыл |
|
6 |
... – ас қорыту бездерінің ішіндегі ең үлкен без |
Бауыр |
|
7 |
Бүрлердің аш ішектегі асты сіңіріп алатын көлемі |
4-5 м2-ден 400-500 м2 –ге дейін |
ІІ топқа кестені толтыруды бердім
|
Ас қорыту мүшелері |
Ас қорыту бездері |
|
Ауыз қуысы Жұтқыншақ Өңеш Асқазан Аш ішек Тоқ ішек Тік ішек |
Сілекей безі – 3 жұп (шықшыт, жақ асты, тіл асты)
Ұсақ қарын бездері, Ұйқы безі, бауыр, өт Ұсақ ішек бездері. |
ІІІ
топқа «Тісті қалай күту керек?» , ал ІV топқа «Ас адамның арқауы» шығармашылық
жұмыстарын бердім.
V. Оқушыларды бағалау
|
Оқушының аты-жөні |
Үй тапсырмасының орындалуы |
Тестпен жұмыс |
Шығармашылық жұмыс |
Кестені толтыру |
Қорытынды ұпай |
Баға |
|
|
|
|
|
|
|
|
Сабақты қорытындылау кезеңінде оқушылардың сабақтан қандай мағлұмат алғандарын анықтай отырып, әрбір топтың жетістігін, кемшілігін айтып, оқушыларды бағаладым. Ұжымдық ойлауға бағытталған тәсілдерді белсенді қолдану арқылы оқушыларда бір-бірімен ұжымдасып жұмыс істеуіне, өзгелерді де тыңдауына, өз көзқарастарын дәлелдеп , қорғай білу біліктіліктерін дамытуына болады.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сабақтың тақырыбы:Тістің құрылысы және гигиенасы
Сабақтың мақсаты:Сабақ сапасын көтеріп, жаңа технологиялардың тиімді әдіс-тәсілдерін таңдап, оларды тиімді және шығармашылықпен қолдану.Сабақта оқушыларды өз бетінше іздену жұмысына баулу, мәлімет жинау мен оны талдауға икемділіктерін арттыруда түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану.Осы орайда тістің құрылысы, тісті күту, тіс ауруларының алдын-алу, гигиеналық тәрбие беру мақсатында «Тістің құрылысы және гигиенасы» тақырыбында сабақ өткіздім. Сабаққа үлестірмелер , тірек-сызбалар, тіс моделі, тіс пастасы, тест тапсырмалар, слайдтар, интерактивтік тақтаны пайдаландым. «Сау тіс –денсаулық кепілі» дегендей жаңа сабақта тістің анатомиялық құрылысы және жетілу кезеңдеріне, микроорганизмнің зиянына, тіс ауруларына және емделу жолдарына тоқталып өттім.
Жаңа сабақты бекітуде сұрақтар бердім.
1.Тіс бізге не үшін керек? 2.Адамда қанша тіс болады? 3.Алғашқы тіс қашан шығады? 4.Неге тісті тірі ағза дейді? 5.Тістің қандай бөлімдерін білесіздер? Тіс атаулары:....,......,......,...... .
Венн диаграммасы бойынша салыстыру.
Күрек тіс Ұқсастығы Азу тіс
Үйге берілген тапсырманы оқушыларды екі топқа бөліп, «Менен сұрақ , сізден жылдам жауап» әдісі арқылы тексердім.
І тапсырма
І топ «Маржан тістер» 1.Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан? 2.Қоректік заттар құрамына қандай органикалық заттар кіреді? 3.Адам ағзасында өзгеріссіз сіңірілетін қандай зат? 4.Ас қорыту және тыныс алу жолдары қай мүшеде қиылысады?
Жұмбақ, мақал-мәтелдер сайысы Дәу үңгірдің қақпасы жабылып, ашылып тұрады, Жоқ болсада топсасы.(Ауыз) Апыл-ғұпыл ішкен ас, Асқазанға түскен тас. Тәтті тістің қастасы, Ащы тістің жақтасы. ІІ топ. «Кіршіксіз таза тістер» 1.Ас қорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық қалай аталады? 2.Аш ішектің бөлімдері қандай? 3.Адамға қажет нәруыздың тәуліктік мөлшері қанша? 4.Адамға қажет көмірсудың тәуліктік мөлшері қанша? Жұмбақ, мақал-мәтелдер сайысы. Қос жиек ортасы, ақ сүйек. (Тіс) Есігін ашсаң сайраған бұлбұл. Есігін жапсаң, жайраған құр күл. (Тіл) Әдемі тісің шырайлы түсің. Тіс бүлінді дегенше іш бүлінді, Іш бүлінді дегенше іс бүлінді. ІІ тапсырма. Ас қорыту мүшелерінің құрылысы мен қызметі.Кестені толтыру.
Мүшенің аты
Құрылысы
Қызметі
1.Ауыз қуысы
2.Жұтқыншақ
3.Өңеш
4.Қарын (Асқазан)
5.Аш ішек
6.Тоқ ішек
ІІІ тапсырма.Сәйкестендіріңіз.
1.Тіс..., мойыны, түбірі болады.
А)бауыр
2.Ең үлкен ас қорыту безі
Ә)тіс жегісі
3.....-25 см, іші қуыс бұлшық етті мүше
Б)диетология
4.Тістің дентин затының бұзылуы
В)өңеш
5.Ас қорыту мүшесі басталады
Г)аш ішек
6.Ең ірі сілекей безі
Ғ)шықшыт
7.Тамақты дұрыс пайдалану ғылымы
Д)ауыз қуысы
8....-5-6м болады
Е)сауыты
9.Ұзындығы 11-13 см, асқорыту және тыныс алу жолдары қиылысатын мүше
Ж)жұтқыншақ
IVтапсырма. «Ас қорыту мүшелері» тақырыбына арналған тест тапсырмасы. 1.Ас қорыту жолының кеңейген жері: А)асқазан Ә)тоқ ішек Б)жұтқыншақ 2.Ұзындығы 25 см, іші қуыс бұлшық етті мүше: А)өңеш Ә)жұтқыншақ Б)асқазан 3.Тоқ ішектің бөлімдері: А)аш ішек , жиек ішек, тік ішек Ә)соқыр ішек, тік ішек, ұлтабар Б)соқыр ішек, жиек ішек, тік ішек 4.Асқазанның астыңғы жағында орналасқан без; А)ұйқы без ә)бауыр б)қалқанша без 5.Ас қорыту жолында асқазаннан кейін қандай мүше орналасады? А)ұлтабар Ә) тік ішек Б) Тоқ ішек 5 тапсырма.Тиімді тағам кестесі.Плакатта 10 тағам суреті берілген, соның ішінен 5 қажетті тағамды «Тиімді тағам» кестесіне салу қажет.
6 655 094 материала в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Сыдыкова Айша Утебаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.