Абай Құнанбайұлы туралы презентация

• 1 слайд

  Абай Құнанбаев
  
  

• 2 слайд

  
  Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, жазушы, қоғам қайраткері, қазіргі қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.  Абай 10 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірінен туған. Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі ұлжан орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді. Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үіт етеді. Сондықтан да ол абайды медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды.
  
  Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады.
  
  

• 3 слайд

  Өмір жолы
  Абай қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірінен туған. Орта жүздің Арғын тайпасының Тобықты руынан шыққан билер әулетінен. Әкесі Өскенбайұлы Құнанбай өз заманындағы атақ даңқы алысқа кеткен адамдардың бірі болған. Патша өкіметі XIX ғасырдың ортасындағы бір сайлауда оны Қарқаралы ауданының аға сұлтандығына бекіткен. Шешесі Ұлжан Орта жүздің Арғын тайпасынан Қаракесек руының шешендікпен, тапқырлық, әзіл әжуамен аты шыққан шаншарлардың қызы «Абай» деп жас Ибраһимді анасы Ұлжан еркелетіп атаған. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.
  
  Осындай текті ортадан шыққан Құнанбай мен Ұлжаннан туған төрт ұлдың бірі Абай жастайынан ақ ерекше қабілетімен, ақылдылығымен көзге түседі. Балаға сыншы әкесі осы баласынан қатты үміт етеді. Сондықтан да ол Абайды медреседе төрт жыл оқығаннан кейін, оқудан шығарып алып, қасында ұстап, ел басқару ісіне баули бастайды. Әкесінің төңірегінде ел жақсыларымен араласып, өз халқының рухани мәдениет жүйелерімен жете танысады. Өзі билер үлгісінде шешен сөйлеуге төселеді. Ұтымды сөзімен, әділ билігімен елге танылып, аты шығады. Көп ұзамай, жетпісінші жылдардың бас кезінде Қоңыр Көкше дейтін елге болыс болады. Билікке араласып, біраз тәжірибе жинақтағаннан кейін ол халық тұрмысындағы көлеңкелі жақтарға сәуле түсіруге күш салып бағады. Бірақ онысынан пәлендей көңіл тоятындай нәтиже шығара алмайды. Сондықтан халқына пайдалы деп тапқан істерін көркем сөзбен, әсіресе, өлеңмен насихаттамақ болады. Орыс әдебиетімен танысуы көп ықпал етеді.
  
  

• 4 слайд

  Ақынның өз балалары:
  

• 5 слайд

  Абайдың шығармалары
  Ғылым таппай мақтанба
  Интернатта оқып жүр
  Пайда ойлама, ар ойла
  Жасымда ғылым бар деп ескермедім
  Әсемпаз болма әрнеге
  Жазғытұры
  Жаз
  Күз
  Қыс
  Желсіз түнде жарық ай
  
  Қансонарда бүркітші шығады аңға
  Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы
  Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін
  Кұлақтан кіріп, бойды алар
  Өзгеге, көңілім, тоярсың
  Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай
  Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол
  Білімдіден шыққан сөз
  Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы
  Сап, сап, көңілім, сап, көңілім
  

• 6 слайд

  Туған елінің,Шығыс пен Батыстың рухани ой қазыналарынан нәр алып, өз халқын ғылым мен өнерге жетелеуді армандаған Абай Құнанбаев: “Жасымда ғылым бар деп ескермедім” деген өлең жазған.
  

• 7 слайд

  Ақынның айтпақ өсиеті
  Ғылым-білімге неғұрлым ертерек, бала кезден ден қойсаңдар – кейін өкінбейсіңдер
  Балғын шақтарыңда оқыған кітап, алған білім тасқа басылғандай мәңгі-бақи естеріңде қалмақ дегенді меңзейді.
  

• 8 слайд

  Абайдың әр өлеңі бізді
  жақсы болуға, жаман әдеттерден
  жиренуге тәрбиелейді.
  

• 9 слайд

  Ғылым таппай мақтанба
  Ғылым таппай мақтанба, Орын таппай баптанба, Құмарланып шаттанба, Ойнап босқа күлуге.
  Бес нәрседен қашық бол, Бес нәрсеге асық бол. Адам болам десеңіз. Тілеуің, өмірің алдыңда Оған қайғы жесеңіз.
  Өсек, өтірік, мақтаншақ,
  Еріншек бекер мал шашпақ- Бес дұшпаның, білсеңіз.
  Талап, еңбек, терең ой,
  Қанағат, рақым ойлап қой-
  Бес асыл іс, көнсеңіз. Жамандық көрсең нәфрәтлі,
  
  Суытып көңіл тыйсаңыз.
  Жақсылық көрсең ғибрәтлі,
  Оны ойға жисаңыз.
  Ғалым болмай немене,
  Балалықты қисаңыз?
  Болмасаң да, ұқсап бақ,
  Бір ғалымды көрсеңіз.
  Ондай болмақ қайда деп,
  Айтпа ғылым сүйсеңіз.
  Сізге ғылым кім берер,
  Жанбай жатып сөнсеңіз?
  Дүние де-өзі, мал да -өзі
  Ғылымға көңіл берсеңіз.
  Білгендердің сөзіне,
  Махаббатпен ерсеңіз...
  

• 10 слайд

  Білімдіден шыққан сөз
  Білімдіден шыққан сөз
  Талаптыға болсын кез.  
  Нұрын, сырын көруге
  Көкiрегінде болсын көз.  
  
  Жүрегі — айна, көңiлі — оят,  
  Сөз тыңдамас ол баяу.  
  Өз өнері тұр таяу,
  Ұқпасын ба сөзді тез?  
  
  Әблет басқан елерме
  Сөзге жуық келер ме?  
  Түзу сөзге сенер ме
  Түзелмесін білген ез?  
  
  “Айтшы-айтшылап” жалынар,  
  Ұққыш жансып шабынар.  
  Ұқпай жатып жалығар
  Ұйқылы-ояу бойкүйез.
  Жас баладай жеңсікқой,
  
  Байлаулы емес ақыл ой,
  Ойлағаны — айт пен той,
  Ыржаң-қылжаң ит мінез„
  Сұлу қыз бен я батыр  
  Болмаған соң, тәңірі алғыр,
  Шығып кетер, я қалғыр,
  Оған ақыл — арам без.
  Жақсыға айтсаң, жаны еріп,  
  Ұғар көңіл шын беріп,  
  Дертiң ішіне ем көріп,
  Неге алтынды десін жез.
  “Ой, тәңір-айшыл” кер есек,  
  Қулық, сұмдық не өсек  
  Болмаған соң, бір есеп — 
  Мейілі қамқа, мейілі бөз.
  

• 11 слайд

  Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
  Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
  Көкірегі сезімді, тілі орамды
  Жаздым үлгі бермек үшін.
  
  Бұл сөзді тасыр ұқпас, талапты ұғар,
  Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.
  Түзу кел, қисық-қыңыр, қырын келмей,
  Сыртын танып іс бітпес, сырын көрмей.
  
  Шу дегенде құлағың тосаңсиды,
  Өскен соң, мұнда сөзді бұрын көрмей.
  Таң қаламын алдыңғы айтқанды ұқпай,
  Және айта бер дейді жұрт тыным бермей.
  Сөз айттым «әзірет Әлі, айдаһарсыз»,
  Мұнда жоқ «алтын иек, сары ала қыз».
  Кәрілікті жамандап, өлім тілеп,
  Болсын деген жерім жоқ жігіт арсыз.
  
  Әсіресе қызыл емес деп, жиренбеңіз,
  Түбі терең сөз артық, бір байқарсыз.
  Батырдан барымташы туар даңғой.
  Қызшыл да, қызықшыл да әуре жан ғой.
  
  Арсыз, малсыз, ақылсыз, шаруасыз,
  Елермелі маскүнем байқалған ғой.
  Бес-алтымисыз бәңгі күлсе мәз боп,
  Қиналмай, қызыл тілім, кел тілді ал, қой!
  
  Өлеңі бар, өнерлі інім, сізге
  Жалынамын, мұндай сөз айтпа бізге.
  Өзге түгіл өзіңе пайдасы жоқ,
  Есіл өнер қор болып кетер түзге...
  Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін
  

• 12 слайд

  Абай ақындық өнерге 40 жасынан асқанда құлай беріліп, өмірінің соңына дейін созылған 20 жылдық әдеби қызметінде 8000 өлең жолы мен 46 нақыл сөзін жазып қалдырды. Ол нақыл сөздер “Абайдың қара сөздері” деп аталады.
  

• 13 слайд

  Абайдың 31-ші қара сөзі
  Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар. Әуелі-көкірегі байлаулы болмақ керек. Екінші-сол нәрсені естігенде я көргенде ғибратлану керек, көңілденіп, ынтамен ұғыну керек. Үшінші-сол нәрсені, ішінен бірнеше уақыт қайтарып, ойланып, көңілге бекіту керек. Төртінші-ой кеселді нәрселерден қашық болу керек. Егер ой кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдеріне: уайымсыз, салғырттық, ойыншы күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе- күллі ақыл мен ғылымды тоздыратын нәрселер.
  

• 14 слайд

  Абайдың әнге деген сүйіспеншілігі
  Құлақтан кіріп бойды алар,
  Әсем ән мен тәтті күй.
  Көңілге түрлі ой салар,
  Әнді сүйсең, менше сүй,-деп білдірген
  

• 15 слайд

  Көзімнің қарасы
  
  Көзімнің қарасы,
  Көңлімнің санасы.
  Бітпейді іштегі,
  Ғашықтық жарасы
  
  Жылайын жырлайын,
  Ағызып көз майын.
  Айтуға келгенде,
  Қалқама сөз дайын
  
  Жүректен қозғайын,
  Әдептен озбайын,
  Өзi де бiлмей ме,
  Көп сөйлеп созбайын?
  
  

• 16 слайд

  Абайдың шығарған кітаптарының бірі
  

• 17 слайд

  
  
  
  Қазақтың классик жазушысы Әуезовтың бас кітабы-”Абай жолы” ұлы ақынға арналған.1993 жылы ”Абай жолы” эпопеясы дүние жүзі халықтарының 116 тіліне аударылған.
  

• 18 слайд

  Өлсе өлер табиғат, адам өлмес.
  Ол бірақ қайтіп келіп ойнап – күлмес.
  Мені мен, менікінің айырылғанын,
  “Өлді” деп ат қойыпты өңкей білмес.
  
  Көп адам дүниеге бой алдырған,
  Бой алдырып, аяғын көп шалдырған.
  Өлді деуге сыя ма, айтыңдаршы.
  Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.
  

• 19 слайд

  Ескерткіш
  

• 20 слайд