«Адамгершілік рухани білім беруді іске асыру негізінде өзін – өзі тану пәнін физика пәнімен ықпалдастыру»

«Адамгершілік рухани білім беруді іске асыру негізінде  өзін – өзі тану пәнін  физика пәнімен  ықпалдастыру»                                                                       

              Ұрпақ өнегесі, олардың адамдық болмысы жайлы ой толғап, рухани-адамгершілік білім беруді басты идея етіп ұстанатын “Бөбек” қорының Президенті С.Назарбаеваның “Өзін - өзі тану” авторлық бағдарламасының оқу-тәрбие үрдісіне енгізілуі жақсы бастама десек қателеспейміз.

“Өзін - өзі” тану пәнінің негізгі мақсаты - адамның қоршаған ортаны танып, өзінің ішкі жан дүниесіне үңіліп, өзін - өзі тану негізінде, адамгершілік-рухани әлеуетін көтеру, баланың өзіндік “Менін” қалыптастыру.

Білім ошағы, тәрбие ортасы, тағылым табалдырығы. Осы ұлағатты ұяда жоғары ізгілік мұраттардың ең құндысы рухани - адамгершілік тәрбие берудің ошағы “Өзін - өзі тану” пәнінің  әр тарауы, әр тақырыбы болашақ ұрпақтың бойында адамгершілік қайнарын сіңіріп, мінез - құлқын тәрбиелеуге, жалпы адамзаттық құндылықтарды, адамгершілік принциптер мен мұраттарды өмір бойы басшылыққа алатын тұлға қалыптастыруға негізделген.

Көрнекті педагог В. Сухомлинский «Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады», — дейді. Демек, шәкіртке жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері сөзсіз.

Осы пән арқылы оқушы бойына мейірім мен рақымшылдықтың, адамгершілік пен әділдіктің, шынайылылықтың дәнін себуге болады.      

 2010-2011оқу жылынан бастап “Өзін - өзі тану” пәні міндетті пән ретінде кіргізілді. 2013-2014 оқу жылынан бастап “Өзін - өзі тану” пәнін физика пәнімен  ықпалдастыра отырып,  сабақ беретін оқытушылар  өз сабақтарын әртүрлі әдіс - тәсілдерді кеңінен қолдана отырып, оқушылардың танымдық, шығармашылық қабілеттерін, белсенділіктерін арттыру мақсатында өткізіп жатыр. Адамгершілік рухани білім беруді іске асыру негізінде өзін – өзі тану сабақтарын сын тұрғыдан ойлау стратегиясымен байланыстыру.  Ы. Алтынсарин негізін салған оқу-тәрбие үрдісіндегі қазіргі ақпараттандыру ғасырындағы жаңа білім жүйесінің өзегіне айналуы колледждің мемлекеттік білім беруді емес, сонымен қатар ол оқушының үлкен өмірге дайындайтын әлеуметтік орта қызметін атқаратынын көрсетеді. Казіргі  кезде рухани-адамгершілік тәрбиеге қатысты ғылыми-теориялық әдебиеттерді талдай, ата-аналар мен оқытушылар арасында жүргізілген нақты тәжірибелі материалдарды зерделей келе, жасөспірімдерді рухани-адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеуде оқытушылардың ықпалы басым екенін байқадық. Ата-ана-колледж-оқушы үш тағаны берік болса, алынбайтын қамал жоқ.  Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту-рухани адамгершілік тәрбиесінің басты шарттарының бірі. Ол оқушылардың бар ықыластарымен жасаған жұмысының нәтижесін бағалап, ішкі түрткілерін оятып, талпындыруға көмектеседі.  Сондай-ақ, рухани адамгершілік тәрбиеде, алдымен баланы тек жақсылыққа, қайырымдылық, мейірімділік, ізгілікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса ғана оқытушы мен ата-ананың еңбегі жеміс бермек.

Осы аз ғана уақыттан бастап, біздер өз тәжірибемізді жинақтаудамыз. Жұмыс барысында арнайы дайындалған әдістемелік құрал-жабдықтарға жаңаша көзқараспен қарап, саралап, өз жетістігімізді қосып жұмыс жүргізудеміз.

Осыған орай педагогикалық тәжірибемде пәнаралық байланыстарды кіріктірілген сабақтарда оқушыларды қатыстыру арқылы жүзеге асырып отырамын. Физика пәнінде   денелерді олардың қозғалыстарын қарастырамыз. Қозғалыстағы дененің ізі-траекториясы қозғалыстың түріне қарай әртүрлі болып келеді. Мысалы, түзу сызықты бірқалыпты үдемелі қозғалыста-түзу сызық. Айналмалы қозғалыста шеңбер. Алдағы уақытта механикада біздер денелер қозғалысының жаңа түрін-ауырлық күші әсерінен болатын қозғалысты қарастыратын боламыз. Қай елдің тарихына көз салсақта халқының мәртебе мерейін көтерген, мақтанышына айналған дарын иелері, дана ғұламалары болған.

Өзін-өзі тану пәнімен байланыс жасаймыз. Топ «Табиғатпен табиғи байланысым» деген қанатты сөзге түсінік береді. Табиғат құбылысы мен физикалық құбылыс екеуі егіз ұғым дейтін болсақ, тіршіліктің тірегі-табиғатқа қамқорлық жасау бүгінгі ұрпақтың парызы екендігін айта келіп, қазақтың аса көрнекті ақыны, жазушысы, белгілі қоғам қайраткері С.Сейфуллиннің «Жазғы далада» өлеңінен мынадай шумақтарды мысалға келтіремін:

 Қызғалдақ пен сарғалдақ

Араласып ұйысты

Желекті жас келіндей

Ұялып басын иісті,-деген шумағында физикада соққан желдің, яғни сыртқы периодты күштердің әсерінен болған еріксіз тербелістерді сипаттайды. Ал механикалық тербелістер тақырыбына

«Қара саздың шыбығын жел тербеген,

Жел тербеген шыбықты мен тербегем»-деген шумағында физикада соққан желдің тарапынан шыбықтың тербелісін, сыртқы периодты күштердің әсерінен болған еріксіз тербелісті сипаттайды. Физикада уақыт деген тақырыпты өзін-өзі тану пәнімен байланыс жасаймыз.  Оқушылар Уақыт- мезгіл пернесі деген қанатты сөзге түсінік береді. «Уақыт жоқ, уақыт жоқ деп бас ұрамыз осы біздер қай жаққа асығамыз» дегендей уақыт біздің өміріміз. Уақыт өткір қылыш секілді. Уақыт өте құнды және шектеулі. Адамға бір рет қана берілуде, қайта айналып келмейтінін, біз үшін уақыттың құнды екенін  айтып байланыстырып кетеміз.

Қорыта айтқанда, «Өзін-өзі тану» пәнімен физика пәнінің ықпалдастыра оқытылуы, көзделген эмоционалдық тұрғыдағы ауқымды жүргізілген алуан түрлі іс-әрекеттері баланың адамгершілік рухани дамуының негізін қалауға және өмірлік дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.

Қай қоғамда, қай мемлекетте болсын, қарым – қатынас адами құндылықтар, оның ішінде адамгершілік құндылықтар қалыптастыру кез – келген оқу орнының  міндеті болса, баланың өзін тануына, басқаны тануына, баланың болашақ дамуына «Өзін - өзі тану» пәнінің басқа пәндермен ықпалдастыра оқытылуының маңызы   зор.