- 01.04.2015
- 9589
- 56
Сыныбы: 8А-сыныбы
Тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердіұлы «Қалқаман- Мамыр» поэмасы
/1сағат,күрделі тақырып, сондықтан алдын-ала оқып келуге берілді./
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік. Оқушыларға Ш.Құдайбердіұлының шығармашылығынан жалпы мәлімет бере отырып, тарихи кезеңге назар аудару, поэманың тақырыбын, идеясын ашу, теориялық білімді бекіту. Ақынның азаматтық көзқарасын айқындау.
2. Дамытушылық. Оқушылардың ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, коммуникативтік қатынасты жетілдіру, өткен тарихқа деген қызығушылығын, танымдық қасиеттерін ояту.
3. Тәрбиелік. Оқушылардың бойындағы тарихи саналылықты қалыптастыру, өз ұлтына, ардақты ұлдарына деген сүйіспеншіліктерін арттыру, елжандылық- қа, әдебиетті сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: теориялық сұрақ-жауап,тест, коммуникативтік тілдесім, баяндау, топтық жұмыс, іздену, мінездеу.
Сабақтың типі: аралас сабақ, кіріктірілген сабақ, жаңа сабақ
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, саз, бейнелеу, театр, информатика
Сабақтың көрнекілігі: портреті,видеокөрсетілім, әнжинақ, СТО, АКТ, мультимедиа, кесте, қимақағаз.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасы
Алдын-ала оқып келуге берілген «Қалқаман-Мамыр» поэмасының мазмұнына тоқталу. \1-2\ оқушы жауап беру керек. Кім айтады?
ІІІ. Жаңа сабақ
Түсіндірілім./ Шығарманы мазмұндық, теориялық, танымдық жағынан талдау, өзіндік пікірлерін білу./
Ой қозғау. (Топқа бөлу, әрқайсысына тапсырма сұрақ қимақағазын тарату, бағалау парағын беру, өздерін бағалауға топ жетекшісін тағайындау. Оқулықпен жұмыстана отырып іздену, жауап беру.)
1-топ. Шәкәрім кім? Шығармашылығы туралы не білеміз? Шәкәрімге туыс ақын кім? Оның шығармашылығынан не білеміз? Қалқаман мен Мамырдың жақындықтары қандай?
2-топ. Мәмбетей мен Әнет бабаның шешімімен неге келіспеді? Екі жастың үйленуіне неге қарсы шықты? Әнет баба Қалқаманды неге оққа байлады? Әнет бабаның Қалқаманды елге қайтарам деген тілегі неге орындалмады?
Мұғалім. Түсінік: «Қалқаман-Мамыр» поэмасында қатыгездікпен ата салтын қорғаған бір жан-Көкенайдың ісімен екі жастың қосылуына қарсылық білдірілсе, «Еңлік-Кебек» поэмасында ру намыскерлігі айқын көрінеді. Осы поэмада Нысан Абыз бейнесін Шығыс дастандарындағы әулие сияқты қабылдасақ,Әнет бабамен ұқсастықты салыстырып тануға болады. «Қалқаман- Мамырда» Әнет баба ру бірлігін сақтап, құн төлеу мен бітімгершілікке келуді қалауы сол заманның өзіндік теңсіздік тартысы еді.
ІY. Толықтырылу. Абайдың ізімен...
Мұғалім: Шәкәрім ақындық өнерде Абайдың талантты шәкірттерінің бірі болды, бұл поэманы Абайдың ақыл-кеңесімен жазды, Абай секілді бірнеше әндер шығарды. Шәкәрімнің «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек» әні мен Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» әндерінің жазылуында үндестік бар.Шәкәрімнің дастандарының
«Шәкәрім»әдеби-ғылыми видеоролик, Тамара Асардың, «Мұзарт» тобының орындауында әндер тыңдалады./
/Жаңа сабақта дастанның жазылу тарихы, баспадан алғаш жарық көруі, тақырыбы мен идеясы, өлең құрылысы мен поэтикалық тілі төмендегідей кесте тірек-сызбалар көмегімен талданады./
Y. Толықтырылу. Интерактивті тақтада Абай мен Шәкәрімнің портреттері, цитаталар шығады.
Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931)
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті тарихындағы Абайдан кейінгі ірі ақын – Шәкәрім.
Қ.Мұхаметжанов. /Слайд-презентация «Шәкәрім», бір оқушы қорғайды, ақынның өміріне, ақындығына, тартысты, қудаланған өміріне тоқталып өтеді/
«Қалқаман-Мамыр» поэмасының жазылу тарихы мен мазмұнына тоқталу.
Мұғалім: «Қалқаман – Мамыр» поэмасы 1888 жылы жазылған, 1912 жылы Семейдегі «Жәрдем» баспасында жарық көрген. Оқиғаның болған жері–Сыр өңірі, 1722 жылы қазақтың «Ақтабан шұбырынды оқиғасы» қарсаңындағы қилы кезеңдегі махаббаттың шытырман оқиғасы суреттеледі.Мәмбетей мен Кішік ағайынды,Кішіктен Әйтеке,Әйтекеден Қалқаман туады,ал Мәмбетейден Мамырдың әкесі туады,Қалқаман мен Мамырдың әкелері немере ағайынды. / Оқушылардың дайындауымен «Қалқаман Мамыр» сахналық қойылымнан үзінді тамашалау/ Оқушылар, Қалқаман мен Мамырдың бір біріне кездескен ғашықтық сәттерін тамашаладық,енді екі жастың қосыла алмауына кедергі болған жайларға тоқталайық.1)Мамырдың аттастырылып қойылуы;2)Қалқаман мен Мамыр рулас,аталас туыс; 3)Екі жастың қосылуына Көкенайдың қарсылық әрекеттері;4)Екі жас та ескі салттың құрбаны.
YІ Тапсырма.Мұғалім: Ендеше,оқушылар,видеоролик пен сахналық қойылымды тамашаладық,жырдың сюжетімен таныстық,енді жырды әдебиет теориясы бойынша жіктеп шығайық. Топтық жұмысымызды жалғастырамыз.Жырдың құрылымына байланысты сұрақтар беріледі,жауап бере алмаған топты келесі топ толықтырса,қосымша бағалауға ие болады /Жаңа сабақта дастанның тақырыбы мен идеясы, өлең құрылысы мен поэтикалық тілі төмендегідей кесте тірек-сызбалар көмегімен талданады./ (Жырдың мазмұнына тоқталып отыру,талдау бойынша оқиға желісін толықтырып отыру әр топтан 1-2 оқушы жауап беру керек.
Жырдың құрылымы /Слайд/1.Жанры бойынша – эпикалық-ғашықтық дастан.
2.Тақырыбы бойынша – екі жастың махаббат драмасына құрылуы,трагедия
Қалқаман қыз айттырмай жүреді екен,
Мамырды жас күнінен біледі екен.
Асықтығын айта алмай іштей жанып,
«Құрбымыз» деп құр ойнап күледі екен. (оқылым)
3.Идеясы бойынша – қоғамның әділетсіздігіне, ел билеушілердің озбырлығына қарсылық.
4.Өлең құрылысы бойынша – 11 буынды, қара өлең үлгісімен жазылған,тақтадағы өлең жолын буынға бөлу, жазылым,айтылым,қимақағаз
5.Поэтикалық тілі бойынша–суреттеу,баяндау,мінездеу, портрет,теңеу, эпитет,метафора,диалог,монолог,лепті-сұраулы
сөйлемдер,қорыту.(айтылым) 6.Тірек – кесте (белгілері арқылы жырдың образды
жүйесіне талдау жасау. Интерактивті тақтада тапсырма беріледі, жауабы
жасырын тұрады,оқушы кесте қимақағазды толтырады(жазылым),жауап бергеннен кейін
дұрыс жауабымен салыстырылады.(айтылым)
Кейіпкерлерге салыстырмалы мінездеме беру
|
Әнет баба |
Қалқаман |
Көкенай |
Мамыр |
|
Ру бірлігін сақтауға барын салады,екі жас тың қосылуын бітімгершілікпен келістіргісі келе ді.Даналығы мол,бірақ надан дықтың құрбаны, ақынның Абай мен үндес келтір гісі келгендігі |
Сүйгеніне қосылғысы келіп ескі салтпен күресуші, намысшыл,сөзіне, махаббатына берік,адал |
Батырлығы бір рулы елге сыйлы еткен өркөкірек жан.Ескі салтты қорғаушы, асауқанды, намыс шыл адам, махаббатқа қиянат жасаушы |
Ескіліктің құрба ны,шынайы махаббат үшін адалдығын көр сете білген жан.Сөзіне адалдығын дәлелдей білді,махаббатын тауып,аз күн ғашығымен бірге болғандығына бақилы болды. |
YІІ Тапсырма А.Сабақты қорыту үшін жарыс сұрақтары (айтылым,оқылым)
Жарыс сұрақ
1. Екі жас неге қосыла алмады, оған не себеп,оларды жазалаудың астарында не жатыр?
2. Жырда Әнет баба екі жасты неге қорғап қала алмады?
3. Мәмбетей жағының талабымен келісуіне тура келген себеп не?
4. Туыс адамдардың үйленуі қазақы салтымызға сай келе ме?
5. Әнет бабаның Абай тағдырына ұқсастығы не? Өлеңдерімен салыстыр. «Қойдыңдар Абайға да не қылғызбай?» ( «Мыңмен жалғыз алыстым кінә қойма»)
6. Әнет баба Қалқаманды тірі алып қалу үшін қандай әрекет жасады,?
7.Көкенай Мамырды неге атты, Мамыр өлер алдында Көкенайға не деді,оның мәні не? 8.Мәмбетей мен Әнет бабаның шешімімен неге келіспеді? Екі жастың үйленуіне неге қарсы шықты?
9.Әнет баба Қалқаманды неге оққа байлады?
10.Әнет бабаның Қалқаманды елге қайтарам деген тілегі неге орындалмады?
Бүгінгі махаббаттағы еркіндік не,оны қадірлей алып жүрміз бе?
Сабақты бекіту. Ә. Кесте бойынша тақырыпты жинақтау (айтылым,оқылым)/Слайд/
|
р\с |
Оқиға желісі |
Оқиғаның өрілуі |
Поэтикалық тілі |
|
1 |
Оқиға болар алдындағы жағдай
|
/ХYІІІ ғасырдың бас кезінде қазақтардың Сыр бойында мекендеген кезеңдері/ |
/Суреттеу,баяндау,мінездеу/ |
|
2 |
Байланыс. Оқиғаның басы |
/Қалқаманның Мамырды көріп,ғашық болуы/
|
/Диалог,мінездеу, лепті,сұраулы сөйлемдер,эпитет,теңеу, метафора,баяндау/ |
|
3 |
Оқиғаның өрбуі |
/Қалқаман мен Мамырдың ғашықтық байланысы,екі жақтың тартысы/ |
/Диалог,портрет,мінездеу,баяндау/
|
|
4 |
Оқиғаның шиеленісуі |
/Рулы елдің билеушілері біліп, қарсылық танытуы,Көкенайдың әрекеті/ |
/Баяндау,портрет,теңеу, эпитет,метафора,мінез деу,диалог/ |
|
5 |
Оқиғаның шарықтауы |
/Екі жасты өлтіруге шешім қабылдауы,Қалқаман мен Мамырдың тағдыры/
|
/Мінездеу,диалог,баяндау, суреттеу,монолог,диалог, портрет,теңеу,эпитет/ |
|
6 |
Оқиғаның шешуі |
/Қалқаманның елден кетуі.Жоңғар шапқыншылығы/ |
/Баяндау,суреттеу,қорыту/ |
Б. Тест сұрақтарына жауап беру
Тест
1-топ
1. «Қалқаман-Мамыр»дастанындағы оқиға қай кезеңде болған?
А) Азамат соғысы кезінде
В) Жоңғар шапқыншылығы кезінде
С)Фин соғысы кезінде
2. «Бастаңғы» дегеніміз қандай салт?
А)Шілдехана кезіндегі жастардың ойын-сауығы
В)Әке-шешесі үйде жоқта қыз-бозбала мал сойып,құрбыларын жинайтын ойын-сауық.
С)Қыдырып кеткендердің артынан жасалатын ойын-сауық
3. Қалқаман мен Мамыр бір-біріне қалай туыс?
А)жиен
В) рулас
С)бөле
4. Мамырдың соңғы сөзі
А)Аздан соң Мамыр айтты:-Ей,Қалқаман,
Байқадым сөз аяғы бізге таман.
Қазір жауап берерлік уақытым емес,
Сүйсе де үміт үзіп өлмек жаман.
В)Мамыр айтты:-Мен сенсіз тірі тұрман,
Үш қайырдым сөзіңді мен ант ұрған.
Бір Құдайға сиынып ал да жөнел,
Жолыңда өлсем разымын,жаным құрбан.
С)Көкенай,Қарғамаймын,сөзіме бақ,
Ісім жөн,бір Құдайға,көңілім хақ.
Мойныңа менің қаным халал болсын,
Болма неді Қалқаманның қанына ортақ.
5. Көкенай дегеніміз кім?
А)Мамырдың нағашысы ағасы
В)Мәмбетейдің қолбасшы-бастаушысы
С)Жоңғардың жауынгері
2-топ
1. Әнет бабаның өмір сүрген жылдары...
А)1628-1724
В)1626-1723
С) 1622-1712
2. Той жасаған орта жүздің ханы кім?
А)Сәмеке
В) Кішік
С)Мәметей
3. Екі жастың қосыла алмауына себеп не?
А)Мамырдың атастырылуы
В)рулық тартыс
С)салт-дәстүр
4. Мәмбетей, Кішік дегеніміз кімдер?
А)Рулас ағайындар
В)Бір-біріне жау адамдар
С)Екі рудың билері
5. Жастарды құтқарудағы Әнет бабаның айласы қандай?
А)Ұстап беру
В)Елден қашыру
С)Өлтіру
В. Ойтолғау (дәптермен жұмыс,жазылым,тыңдалым) Тақырыбы: « Махаббат және салт», «Шәкәрімнің ізімен...», «Махаббатсыз дүние бос», «Егер мен Қалқаман болсам...»
YІІІ Сабақты бағалау.1.Әр топ жетекшісінің бағалауын тыңдау
2.Топтың бір-бірін бағалауы
ІХ Үйге тапсырма а) Әнет баба туралы ізденіс
ә) Қосымша М.Әуезовтың «Еңлік Кебек »пьесасын оқу,салыстыру
Сабақ аяқталды. Сау болыңыздар.
Оқушыларға таратылатын қимақағаздар
Қимақағаздар таратылымы, орындалуы, бағалануы
Өлеңді талда
Бабам айтты: «Өлтірер жұмыс емес, ( ..., ...)
Таспен атып өлтірмек бұл іс емес. (..., ...)
Біреудің некелесін бұзбаған соң (..., ...)
Қолынан ортақ болу дұрыс емес». (..., ...)
Неше буын, неше тармақ, қандай ұйқас, өлеңнің қай түріне жатады?
Өлеңді талда
Назасы нақақ жастың қате кетпес,
Деймісің қалмақ сені тентіретпес.
Мамырдан қалған жанның керегі не,
Ісім ақ,қосылармын, еш нәрсе етпес (..., ...)
Неше буын, неше тармақ, қандай ұйқас, өлеңнің қай түріне жатады?
Кейіпкерлерге салыстырмалы мінездеме беру (қимақағаз)
|
Әнет баба |
Қалқаман |
Көкенай |
Мамыр |
|
|
|
|
|
Жырдың композициялық, сюжеттік құрылысы бойынша талдау картасы
(қимақағаз)
|
р\с |
Оқиғаның желісі |
Оқиғаның өрілуі |
Поэтикалық тілі |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
«Ой қозғау» қимақағазы
Шәкәрім кім? Шығармашылығы туралы не білеміз?
Шәкәрімге туыс ақын кім?
Оның шығармашылығынан не білеміз?
«Қалқаман-Мамыр» дастанын жазуға әсер еткен жағдай?
Дастандағы сыйлы жанның тарихи тұлғасы
Қалқаман мен Мамырдың жақындықтары қандай?
Қимақағаз
Тест
1-топ
2. «Қалқаман-Мамыр»дастанындағы оқиға қай кезеңде болған?
А) Азамат соғысы кезінде
В) Жоңғар шапқыншылығы кезінде
С)Фин соғысы кезінде
2. «Бастаңғы» дегеніміз қандай салт?
А)Шілдехана кезіндегі жастардың ойын-сауығы
В)Әке-шешесі үйде жоқта қыз-бозбала мал сойып,құрбыларын жинайтын ойын-сауық.
С)Қыдырып кеткендердің артынан жасалатын ойын-сауық
3. Қалқаман мен Мамыр бір-біріне қалай туыс?
А)жиен
В) рулас
С)бөле
4. Мамырдың соңғы сөзі
А)Аздан соң Мамыр айтты:-Ей,Қалқаман,
Байқадым сөз аяғы бізге таман.
Қазір жауап берерлік уақытым емес,
Сүйсе де үміт үзіп өлмек жаман.
В)Мамыр айтты:-Мен сенсіз тірі тұрман,
Үш қайырдым сөзіңді мен ант ұрған.
Бір Құдайға сиынып ал да жөнел,
Жолыңда өлсем разымын,жаным құрбан.
С)Көкенай,Қарғамаймын,сөзіме бақ,
Ісім жөн,бір Құдайға,көңілім хақ.
Мойныңа менің қаным халал болсын,
Болма неді Қалқаманның қанына ортақ.
5. Көкенай дегеніміз кім?
А)Мамырдың нағашысы ағасы
В)Мәмбетейдің қолбасшы-бастаушысы
С)Жоңғардың жауынгері
2-топ
1. Әнет бабаның өмір сүрген жылдары...
А)1628-1724
В)1626-1723
С) 1622-1712
2. Той жасаған орта жүздің ханы кім?
А)Сәмеке
В) Кішік
С)Мәметей
3. Екі жастың қосыла алмауына себеп не?
А)Мамырдың атастырылуы
В)рулық тартыс
С)салт-дәстүр
4. Мәмбетей, Кішік дегеніміз кімдер?
А)Рулас ағайындар
В)Бір-біріне жау адамдар
С)Екі рудың билері
5. Жастарды құтқарудағы Әнет бабаның айласы қандай?
А)Ұстап беру
В)Елден қашыру
С)Өлтіру
Ғ.Молдашев атындағы орта жалпы білім беретін мектебі
Тақырыбы:
Шәкәрім Құдайбердіұлы
«Қалқаман-Мамыр»дастаны
8а-сыныбы
Пән мұғалімі: І санатты қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Баделова Л.А.
2014-2015 оқу жылы
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сыныбы: 8А-сыныбы
Тақырыбы: Шәкәрім Құдайбердіұлы «Қалқаман- Мамыр» поэмасы
/1сағат,күрделі тақырып, сондықтан алдын-ала оқып келуге берілді./
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік. Оқушыларға Ш.Құдайбердіұлының шығармашылығынан жалпы мәлімет бере отырып, тарихи кезеңге назар аудару, поэманың тақырыбын, идеясын ашу, теориялық білімді бекіту. Ақынның азаматтық көзқарасын айқындау.
2. Дамытушылық. Оқушылардың ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, коммуникативтік қатынасты жетілдіру, өткен тарихқа деген қызығушылығын, танымдық қасиеттерін ояту.
3. Тәрбиелік. Оқушылардың бойындағы тарихи саналылықты қалыптастыру, өз ұлтына, ардақты ұлдарына деген сүйіспеншіліктерін арттыру, елжандылық- қа, әдебиетті сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: теориялық сұрақ-жауап,тест, коммуникативтік тілдесім, баяндау, топтық жұмыс, іздену, мінездеу.
Сабақтың типі: аралас сабақ, кіріктірілген сабақ, жаңа сабақ
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, саз, бейнелеу, театр, информатика
Сабақтың көрнекілігі: портреті,видеокөрсетілім, әнжинақ, СТО, АКТ, мультимедиа, кесте, қимақағаз.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасы
Алдын-ала оқып келуге берілген «Қалқаман-Мамыр» поэмасының мазмұнына тоқталу. \1-2\ оқушы жауап беру керек. Кім айтады?
ІІІ. Жаңа сабақ
Түсіндірілім./ Шығарманы мазмұндық, теориялық, танымдық жағынан талдау, өзіндік пікірлерін білу./
Ой қозғау. (Топқа бөлу, әрқайсысына тапсырма сұрақ қимақағазын тарату, бағалау парағын беру, өздерін бағалауға топ жетекшісін тағайындау. Оқулықпен жұмыстана отырып іздену, жауап беру.)
1-топ. Шәкәрім кім? Шығармашылығы туралы не білеміз? Шәкәрімге туыс ақын кім? Оның шығармашылығынан не білеміз? Қалқаман мен Мамырдың жақындықтары қандай?
2-топ. Мәмбетей мен Әнет бабаның шешімімен неге келіспеді? Екі жастың үйленуіне неге қарсы шықты? Әнет баба Қалқаманды неге оққа байлады? Әнет бабаның Қалқаманды елге қайтарам деген тілегі неге орындалмады?
Мұғалім. Түсінік: «Қалқаман-Мамыр» поэмасында қатыгездікпен ата салтын қорғаған бір жан-Көкенайдың ісімен екі жастың қосылуына қарсылық білдірілсе, «Еңлік-Кебек» поэмасында ру намыскерлігі айқын көрінеді. Осы поэмада Нысан Абыз бейнесін Шығыс дастандарындағы әулие сияқты қабылдасақ,Әнет бабамен ұқсастықты салыстырып тануға болады. «Қалқаман- Мамырда» Әнет баба ру бірлігін сақтап, құн төлеу мен бітімгершілікке келуді қалауы сол заманның өзіндік теңсіздік тартысы еді.
6 663 340 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Баделова Лейла Адиетовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Мини-курс
10 ч.
Мини-курс
6 ч.
Мини-курс
10 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.