Қан және лимфа. Қанның жасқа байланысты өзгеруі.

• 1 слайд

  
  
  Қан және лимфа. Қанның жасқа байланысты өзгеруі.
  
  
  
  
  Биология пәнінің мұғалімі: Башимова Г.К
  
  Мамандандырылған экономикалық лицей мемлекеттік мекемесі
  Ақтау - 2015
  

• 2 слайд

  Жоспар:
  Қан
  Қан плазмасы
  Қанның формальды элементтері: 
  а)эритроциттер;
  б)лейкоциттер;
  в)тромбоциттер
  Қанның қызметі
  Қанның ұюы
  Лимфа
  Қан жасушаларының жасқа байланысты өзгеруі
  

• 3 слайд

  Қан
  Плазма
  Формальды
  элементтер
  эритроциттер
  лейкоциттер
  тромбациттер
  

• 4 слайд

  Қан – қан тамырларының ішінде болатын сұйық тін. Қан плазмасы мен қанның формальды элементтерінен тұрады. Адам ағзасының 5 – 9%-ы қан.
  Қ а н
  Қан
  

• 5 слайд

  Қан плазмасы -  қанның сұйықтық бөлімі. Оның құрамына (90-92%) органикалық және бейорганикалық заттар (8-10%) кіреді. Бейорганикалық заттың (6,5-8,5%) белоктар, ал (1,5-3,5%) органикалық және минералды тұздардан тұрады. Плазмадағы оганикалық заттардан ең көбі белоктар (орта есеппен 7-8%) – албуминдер, глобулиндер және фибриноген (фибриногені жоқ плазманы қанның сары суы деп атайды).
  

• 6 слайд

  Қанның формальды элементтері
  

• 7 слайд

  гемоглобин
  Эритроциттер немесе қанның қызыл түйіршіктері, жоғары дифференцияланған, бөлінбейтін постжасушалық, ядросыз құрылым. 1 мм3 көлемінде - 4,5-5,5 млн. эритроциттер болады. Құрамында тыныс алуға қатысатын күрелі белок – гемоглобин бар.
  Эритроциттер сүйек кемігінде түзіледі. Орташа тіршілік ету мерзімі 100-120 тәулік. Күнделікті ағзада жойылған эритроциттердің орнына 300 млрд. жаңа эритроциттер пайда болып отырады.
  Эритроцит
  

• 8 слайд

  Эритроциттердің түрлері
  Дискоциттер (екі бүйірі қысыңқы)
  Планоциттер (жалпақ)
  Эхиноциттер (эритроциттердің ескірген түрі)
  Стоматоциттер(күмбез тәрізді)
  Сфероциттер (шар тәрізді)
  Ретикулоциттер (жас эритроциттер) т.б.
  
  

• 9 слайд

  Лейкоциттер немесе қанның ақ түйіршіктері – түссіз, ядролы қан жасушалары. 1мм3 көлемінде - 4-9 мың лейкоциттер болады. Лейкоциттердің негізгі қызметі - қорғаныштық. Лейкоциттердің қорғаныштық қызыметі олардың қанда антиденелерді құрып, бактериялардың өзіне сіңіріп, жою қабілетіне байланысты(макрофагтық).
  Лейкоциттер түйіршікті (гранилоциттер) және түйіршіксіз (агранулуциттер) болып бөлінеді
  Лейкоциттер
  

• 10 слайд

  Базофильді гранулоциттер
  Нейтрофилді гранулоциттер
  Эозинофильді гранулоциттер
  Лимфоциттер
  Моноциттер
  Кіші лимфоциттер
  Орташа лимфоциттер
  Ірі лимфоциттер
  Лейкоциттер
  Түйіршікті Түйіршіксіз
  (гранулоциттер) (агрунолоциттер)
  

• 11 слайд

  
  Қан пластинкалары (тромбоциттер) – пішінсіз, түссіз, адам қанында топтасып орналасқан қанның формальды элементтері. 1 мм3 көлемінде 400000мың тромбоциттер болады. Орташа тіршілік ету мерзімі 5-7 тәулік. Тромбоциттер сүйектің қызыл кемігінде түзіледі. Негізгі қызметі – қанның ұюына қатысады.
  Тромбоциттер
  

• 12 слайд

  Қанның ұюы
  жарақаттану
  (Тромбоциттер )
  
  ТРОМБОПЛАСТИН
  протромбин тромбин
  фибриноген фибрин
  тромб +
  қан жасушасы
  Қанның ұйуы дегеніміз - ағзаны қан кетуден сақтандыратын, оның қорғанышты бейімділігі болып табылады.
  

• 13 слайд

  Лимфа
  
  Лимфа (латынша «lympha» - таза су, ылғал) - адамның лимфа тамырлары мен лимфа түйіндерінде болатын сұйық дәнекер ұлпа немесе сарғылт түсті мөлдір сұйықтық. Лимфа - ағзаның ішкі ортасы, ұлпа сұйықтығынан түзіледі. Лимфаның химиялық құрамы: 95% су, 1-2% нәруыз; 0,1% глюкоза; 0,9% минералды тұздар. Лимфаның құрамында фибриноген нәруызы болады. Лимфоцит - лейкоциттің бауырда түзілетін түйіршіксіз түрі. Адамның барлық лейкоциттерінің 18-30%-ын құрайды. Лимфоциттер - ұсақ, диаметрі 8-10 мкм. Лимфа сыртқы және ішкі әсерлерге өте сезімтал.
  
  

• 14 слайд

  Жаңа туылған нәрестенің алғашқы сағаттарындағы қанында эритроциттер саны 6,0-7,0*1012 /л болады. Кейін 10-14 тәуліктерде бұл көрсеткіш ересек адамдардағы эритроциттер санына теңеседі. Ал 3-6 айлық нәрестеде эритроциттердің саны азаяды, бұл физиологиялық анемия болып саналады. Ал лейкоциттердің саны 10,-30,0*109 /л болса, ол көрсеткіш екі аптадан кейін азаяды, 9,0-15,0*109/л. Жаңа туылған сәбиде нейтрофильдер мен лимфоциттердің саны ересектердікіндей 4,5-9,0*109/л.Бұл әрі қарай лимфоциттердің саны өсіп, ал нейтрофильдер саны азаяды. Туылғаннан кейін төртінші тәулікте лимфоциттердің саны теңеседі. Мұны лейкоциттердің бірінші физиологиялық қиылысуы дейді. Баланың 1-2 жасында лимфоциттері 65%, ал нейтрофильдері 25%, 4-жастағы балада қайтадан лимфоциттер азайып, ал нейтрофильдер көбейіп, ересектермен теңеледі, мұны екінші физиологиялық қиылыу кезеңі дейміз.
  Қан жасушаларының жасқа байланысты өзгеруі
  

• 15 слайд

  Қолданылған әдебиеттер:
  Цитология және гистология. Оқу құралы. Сапаров Қ.Ә. — Алматы: Қазақ университеті, 2009. - 128 бет. 
  Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі / — Алматы: «Сөздік-Словарь», 2009 жыл. 
   Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. Әлімқұлова Р., Сәтімбеков Р. Ә 55