Анализ произведения А.Баймухаметова "Не оставляй,мама!"

Әҙәби әҫәргә анализ

       Автор Айгиз Баймөхәмәтов 1988 йылда Белорет районы Абҙаҡ ауылында күп балалы ғаиләлә тыуған. Сабый сағында уҡ етем ҡалған. Ильяс образы аша автор үҙ башынан үткән ваҡиғаларҙы бәйән итә. Кешеләргә,донъя ға сабый күңеле менән бағып,һығымталар, асыштар яһай. Айгиз БДУ-ның башҡорт филология факультетын тамамлай. Бөгөнгө көндә “Башҡортостан” гәзитенең әҙәбиәт һәм мәҙәниәт бүлегендә эшләй. Ижад итә.

Әҫәрҙең тематикаһы. Етем ҡалыусы балалар һәм уларҙың яҙмышы.

Проблематикаһы. Балалар йортонда ата-әсәһе иҫән булып та, ата-әсә хоҡуғынан мәхрүм ителгән балалар тураһында.

Жанр үҙенсәлеге. Автобиографик әҫәр

Төп образдар: Ильяс, Әмилә, Мәүлиҙә Нурғәлиевна, Хәкимә,Флүрә апай, Фәрит, Даян.

Ильяс үҙенең һылыуы Зөлфирә һәм апаһы Әлиә балалар йортона килеп эләгәләр. Әмиләне үкһеҙ етем тип әйтеп булмай, уның әсәһе иҫән(ул төрмәлә.) Фәритте балалар йортона атаһы бирә,   һеңлеһен сиғандарға һатып ебәрә.

Даян балар йортоноң иң тыңлауһыҙ малайы, ләкин ул директор ярҙамсыһы. Уларҙың бөтәһен дә бер төрлө яҙмыш бәйләй. Әммә балалар үҙ юлдарын табалар. Фәриттән башҡа. Фәрит фажиғәле үлеп ҡуя.

Үҙәк персонаждарҙы ҡылыҡһырлау.

Ильяс сабыр,аҡыллы,яҡшы уҡый,туғанлыҡлы, үҙ маҡсатына ирешә.

Фәрит матур һүрәт төшөрә,шиғырҙар яҙа,бәләкәй генә нәмәнән дә мөғжизә таба белә, зирәк, яҡшы дуҫ, игелекле, сабыр.

Рәйфә менән Мәүлиҙә Нурғәли ҡыҙы тупаҫ, ҡаты бәғерле, уҫал,балаларҙы яратмайҙар.

Хәкимә, Флүрә апайҙар алсаҡ,яғымлы, балалар менән әрләшеп ,талашып та бармайҙар,изге күңелле.

Даян көслө, тәрбиәселәргә тәртип һаҡларға ярҙам итә, һуғышырға ярата. Детдомдан сыҡҡас урлаша,тәмәке тарта, эсә, асарбаҡҡа әйләнә

Конфликттыың бирелеше. Детдом балаларының яҙмышы. (Дедовщина. Автор беренселәрҙән булып детдом эсендәге “дедовщинаны” яҙа).

Әҫәрҙең теле: ябай, сәсмә һөйләү формаһында.

Сюжеттың һәм айырым образдарҙың композицияһы. Ильяс атаһы әйткән һүҙҙәрҙе онотмай, күңелендә һаҡлап йөрөтә. Өфөгә имтихан бирергә барыр алдынан, тыуған ауылына ҡайта. Ауылына кергәс тә, зыяратҡа барып ата-әсәһенән фатиха ала. Ата йортонда уны ватыҡ тәҙрәләр, емерелгән ишек ҡаршылай; өй эсендә бер нәмә лә ҡалмаған, әйтерһең бында бер кем дә йәшәмәгән.” Атайым миңә ҡасандыр нимәлер бирәм тигәйне, уныһын да мәңге таба алмаҫмын инде”,-тип ҡайғыра. Юлда уға Рамаҙан бабай осрай, өйөнә алып ҡайта, сәй эсәләр. Рамаҙан бабай һөйләнә-һөйләнә һандығын асып, миңә атайымдан ҡалған ҡомартҡыны бирҙе. Был бетеү ине. Был бетеү менән олатайың һуғыштан иҫән ҡайтты, атайыңа ҡомарҡы булып ҡалды, ә хәҙер атайыңдың васыятын үтәнем, һиңә тапшырҙым. Һаҡла улым.

Ильяс үҙ моратына ирешә. Ул юғары уҡыу йортона уҡырға инә.

 Һығымта:

Автор уҡытыусы, тәрбиәселәргә рәхмәтле, сөнки геройыбыҙ тормошта үҙ урынын тапҡан. Барыһын да бер ҡалыпҡа һалырға ярамай.Уҡытыусы ғәҙел, яғымлы һәм шул уҡ ваҡытта талапсан да булырға тейеш. Сөнки был балаларға артабан  атай-әсәй ролен дә үтәргә кәрәк. Был әҫәр менән автор йәмғиәткә,кешеләргә өндәшә, ата-әсәләре иҫән булып та  балалар йортонда тәрбиәләнгән ата- әсәләргә өндәшә. Иркәләү, наҙ кәрәк уларға. Балалар детдомдан колонияға эләкмәһен өсөн уларҙы йәлләргә кәрәкмәй, ә ысын күңелдән яратырға кәрәк.