"Анализ үрнәкләре" (6-11 класслар)

Исемгә морфологик анализ

1.  Сүз төркеме билгеләнә.

2.  Ялгызлык яки уртаклык исем булуы әйтелә.

3.  Саны билгеләнә.

4.  Тартым белән төрләнгән яки төрлән-мәгән булуы аңлатыла.

5.  Килеше күрсәтелә.

6.  Нинди сүзне ачыклавы, кайсы җөмлә кисәге булуы әйтелә.

7.  Ясалышы буенча төре билгеләнә. Ясалма булса, ясалу ысулы әйтелә.

Сыйфатка морфологик анализ

1.    Сүз төркемен билгеләргә.

2.    Дәрәҗәсен ачыкларга.

3.    Исемләшү-исемләшмәвен әйтергә.

4.    Исемләшмәсә, кайсы сүз төркемен ачыклавын аңлатырга.

5.    Нинди җөмлә кисәге булып килүен билгеләргә.

6.    Ясалышы ягыннан төрен ачыкларга.

Санга морфологик анализ

1.    Сүз төркеме билгеләнә.

2.    Төркемчәсе әйтелә.

3.    Исемләшкәндә, саны, тартымы, килеше күрсәтелә.

4.    Нинди җөмлә кисәге булуы билгеләнә.

5.    Ясалышы ягыннан төре әйтелә.

Рәвешкә морфологик анализ

1.            Сүз төркемен билгеләргә.

2.           Төркемчәсен әйтергә.

3.           Кайсы сүз төркемен ачыклавын аңлатырга.

4.           Нинди җөмлә кисәге булуын билгеләргә.

5.           Ясалыш ягыннан төрен ачыкларга.

Алмашлыкка морфологик анализ

1.    Сүз төркемен билгеләргә.

2.    Төркемчәсен әйтергә.

3.    Төрләнү-төрләнмәвен ачыкларга.

4.    Нинди җөмлә кисәге булуын билгеләргә.

5.    Ясалышы ягыннан төрен әйтергә.

Хикәя фигыльгә морфологик анализ

1.  Фигыль төркемчәсе билгеләнә.

2.  Юнәлеше күрсәтелә.

3.  Барлык-юклык формасы әйтелә.

4.  Заманы билгеләнә.

5.  Зат-сан формасы күрсәтелә.

6.  Нинди җөмлә кисәге булуы әйтелә.

7.  Ясалышы буенча төре билгеләнә.

Сыйфат фигыльгә морфологик анализ

1.    Төркемчәсе билгеләнә.

2.    Юнәлеше күрсәтелә.

3.    Барлык-юклык формасы әйтелә.

4.    Заманы билгеләнә.

5.    Исемләшкәндә саны, тартымы, килеше күрсәтелә.

6.    Нинди җөмлә кисәге булуы әйтелә.

7.    Ясалышы буенча төре билгеләнә.

Аваз ияртемнәренә морфологик анализ

1.    Сүз төркеме билгеләнә.

2.    Мәгънәсе аңлатыла.

3.    Җөмләнең нинди кисәге булуы ачыклана.

4.    Ясалышы аңлатыла.

Бәйлекләргә морфологик анализ

1.    Сүз төркемен билгеләргә.

2.    Таләп иткән килеше буенча төркемчә-сен әйтергә.

3.    Сүзләрне яки җөмләләрне ничек бәйләвен аерып күрсәтергә.

Гади җөмләгә анализ

1.    Җөмләнең әйтү максаты буенча төре (хикәя, сорау һәм боеру).

2.    Җөмләнең нигезе (баш кисәкләре).

3.    Җөмләдә иярчен кисәкләрнең булуы-булмавы буенча төре (җыйнак һәм җәенке).

4.    Составы (бер составлы, ике составлы)

5.    Иярчен кисәкләр (булсалар).

6.    Тиңдәш кисәкләр (булсалар).

7.    Эндәш сүзләр (булсалар).

Тезмә кушма җөмләгә анализ

1.    Җөмләнең кушма икәнлеге әйтелә, андагы гади җөмләләр аерып күрсәтелә.

2.    Кушма җөмләдәге гади җөмләләрнең үзара тезү юлы белән бәйләнүе әйтелә, бәйләүче чаралар күрсәтелә.

3.    Кушма җөмләдәге гади җөмләләр арасындагы тыныш билгесенең ни өчен куелуы аңлатыла.

4.    Кирәк булганда, гади җөмләләргә синтаксик анализ ясала.

Иярченле кушма җөмләгә анализ

1.    Җөмләнең кушма икәнлеге әйтелә, баш һәм иярчен җөмлә күрсәтелә.

2.    Иярчен җөмләнең төзелеш һәм мәгънә ягыннан төре әйтелә, иярчен җөмләне баш җөмләгә бәйләүче чара күрсәтелә.

3.    Иярчен һәм баш җөмлә арасында нинди тыныш билгесенең ни өчен куелуы аңлатыла.

4.    Кирәк булганда, баш җөмләгә - аерым, иярчен җөмләгә аерым синтаксик анализ ясала.

Күп иярченле кушма җөмләгә синтаксик анализ

1.    Баш һәм ирчен җөмләләр, аларның төзелеш һәм мәгънә ягыннан төрләре, бәйләүче чаралары билгеләнә.

2.    Шулар барысы да күрсәтелеп, схема төзелә.

3.    Схема ярдәмендә күп иярченле кушма җөмләнең төре билгеләнә.

Катнаш кушма җөмләгә

синтаксик анализ

1.    Икедән артык җөмлә табып күрсәтелә, алар арасында ике төрле (ияртү һәм тезү) бәйләнешнең булуы исбатлана, бәйләүче чаралар әйтелә.

2.    Тезүле бәйләнешнең баш җөмлә һәм гади җөмләләр арасында булуына игътибар ителә.

3.    Кирәк булса, җөмләләр аерым-аерым тикшерелә.