"Антонимлер" (Антонимы) урок на крымскотатарском языке

3-юнджи  сыныфта  ана  тили  дерси

Мевзу:  «Антонимлер»

Макъсат:  эки  ресимни  тенъештиргенде,  сёзлерге  чифт  антонимлерини  тапувны  оргетюв,  аталар  сёзлернинъ  манасыны  анълатув,  тезайтымлар  вастасынен  талабелернинъ  нутукъларыны  инкишаф  этюв,  мустакъиль  чалышмагъа  огретюв.

Къулланма  материаллар:  Ресимлер  «Къыш-яз»,  «Къартана  ве  къызчыкъ»,  «Чайниклер»,  «Къарбаба»,  «Пападиелер»  оюны  (2  комплект)

Дерс  кетишаты

I.    Тешкилий  къысым.

      (Талебелер  дерске  азырлангъаныны  тешкерюв)

II.   Кечкен  дерснинъ  мевзусыны  текрарлав.  Къыш  акъкъында  субет.

·        Шимди  насыл  йыл  мевсими?  (Шимди  къыш  йыл  мевсими)

·        Къышта  авасы  насыл  ола?  (Къышта  авасы серт,  сувукъ,  аязлы  ола)

·        Къар  насыл  тюсте?  (Къар  акъ  ве  беяз  тюсте)

·         Балалар  къардан  не  япалар?  (Балалар  къарбаба  къардан  япалар)

·        Балаларнынъ  энъ  севимли  къыш  байрамы  насыл?  (Балаларнынъ  энъ  севимли  къыш  байрамы  -  Янъы  йыл  я  да  Йылбаш)

- Эр  бир  суальге  сиз  эки-учь  сёз-джевап  бердинъиз. Бу  насыл  сёзлер?  (Синонимлер)

-  Синоним  деп  насыл  сёзлерге  айталар?  (Синонимлер  -  айтылувы  ве  язылувы  башкъа,  маналары  исе  бир  я  да  бири-бирине  якъын  олгъан  сёзлер)

III.    Темиз  язув  дакъкъасы

1.     «Къардан  адам  ясайыкъ»  оюны.

  

2

Берильген учь къар  топы  томарындан  къарбаба  япсанъыз,  сёзлерден  джумле  тизилир.

2.      Джумлени  дюльбер  этип  язув.

Къышны  яздан  тюшюн.

3.     Язылгъан  джумле  устюнде  субет.

·        Не  ичюн  ойле  айтыла?

·        Не  ичюн  къышкъа  яздан  азырланмакъ  керек?

(Къышта  авасы  сувукъ  ола,  демек  якъарлыкъларны  яздан  азырламакъ  керек.

Къышта  мейва  ве  себзелер  олмай,  шунынъ  ичюн  язда  олардан  хошаф  ве  туршу  япыла)

·        Демек,  язда  чалышкъан  адам  къышта  раат  ола.

IY.      Янъы  мевзунен  танышув.

1.     Тахтагъа  эки  ресим  «Къыш»  ве «Яз»  илине.  Ресимлер  тюбюне  2

 диречикке  болип     тахта  ве  дефтеринъизге  язынъыз.

·        Ресимде  насыл  йыл  мевсими?

къыш                          яз

·        Авасы  насыл  ола?

сувукъ                        сыджакъ

·        Яз  куньлернинъ  узунлыгъы?

къыскъа                      узун

            -  Даа  бир  кере  бу  сёзлерни  окъунъыз.  Бу -  къаршы  маналы  сёзлер. 

              Оларгъа   АНТОНИМЛЕР  дейлер.

2.Огретиджи  физкульт  дакъкъа

   Талебелер  эки  командагъа  болюне.  Эр  бириси  озь  ресимини  изалай.  (Къартана  ве  къызчыкъ  ресимлери  тахтагъа  асыла)

          

3

къартана                                     къызчыкъ

алчакъ   бойлю                          арыкъ

семиз                                          къара  сачлы

узун  антер                                юксек  бойлю     

акъ  сачлы                                 яш

къарт                                         къыскъа  антер

·        Сёзлерни кереги  киби окъларнен бельгиленъиз.

·        Бу  насыл  сёзлер?  (Антонимлер) 

Y.     Янъы  мевзуда  чалышув.

         1.  Берильген  аталар  сёзлеринде  антонимлерни  тапып,  къайд  этинъиз.

             Маналарыны  анълатынъыз.

                   Чокъ  динъле,  аз  сёйле.    Тенбель  акъшам  ятмаз,  саба  турмаз. 

            Урбанынъ  янъысы  яхшы,  достнынъ  -  эскиси.    

2.Нутукъ  зарядкасы

   -  Ким  тезайтымны  дефтерге  биринджи язып,  антонимлерни  къайд  этип,  эзберлер?

    

     Акъ  чайникте  -  акъ  къалпакъ,

    Къара  чайникте  -  къара  къалпакъ.

YI.    Раатлыкъ  дакъкъасы.

         -  Мен  айткъан  сёзлерге  къаршы олгъан  арекетлер  корьсетинъиз.  Ким    

        янълышса  -  ерине  отура.

              Турунъыз,  сагъ  тарафкъа  айланынъыз,  къолларынъ ызны  котеринъиз,

             Огге  эгилинъиз,  козьлеринъизни  япынъыз…

YII.   Янъы  мевзуны  пекитюв.  Мустакъиль  иш.

          Нокъталар  ерине  антонимлер  язынъыз.

4        

 Сувукъ  ава  -    …………..   ава

          Акъ  ер  -  ………………  ер

          Кичик  чана  -  …………..  чана

YIII.  Умумийлештирюв.  Эки  командагъа  болюнип,  пападиелернинъ

         япракъларыны  экинджи  тарафыны  антонимлерден   тизинъиз.

             

       

Эв  вазифеси    Мустакъиль  иште  олгъан  антонимлернен  джумлелер  тизинъиз

18-инджи  ЕУТМ 

башлангъыч  сыныф  оджасы

Суинова  Гульшиде  Абкаировна

Мевзу:  Нутукъ  инкишафы.  Диалог  тизмеге  огренем.

Макъсат:  диалогны  ифадели  дуйгъунен  окъумагъа  огретюв,  нелер  арасында  субет  олгъанынытюшюнип  тапув  ве  бозулгъан  диалогнынъ  девамыны  тертип  этюв,  ресимнен  къулланып  озь  диалогыны  тизюв;  нутукъ  лугъатыны  зенгинлештирюв;  ана  тилине  севги  ашлав.

Донатылув:  «Джанлы  чокърачыкъ»  дефтерлер,  айванларнынъ  (къушларнынъ)  ресимлери.

ДЕРС  КЕТИШАТЫ

I   Тешкилий  дакъкъа

II   Дерснинъ  мевзу  ве  макъсадыны  анълатув

      Бугунь  нутукъ  инкишаф  дерси  оладжакъ.  Биз  диалогны  ифадели  окъумагъа,  бозулгъан  диалогны  тертип  этмеге,  янъыдан  озь  диалогны  тизмеге  огренеджекмиз

III   Янъы  мевзу

1.  Субет

     -Не  дегени  диалог?

• Эки  я  да  зияде  шахс  лаф  этсе  диалог  дейлер.

-  Макъсадыны  коре  насыл  джумлелерден  диалог  тизиле?

• Суаль,  икяе,  эмир  джумледен  тизиле.

-  Демек,  диалогда  бириси  сорай,  дигери  джевап  бере.

2.      1-инджи  вазифени  окъунъыз (давушсыз)

      Энди  бирер  суальни  окъуп,  джевап  берейик.

• Ресимде  эки  копек  тасвирленген.
• Олар  бири-биринен  муаббет  лаф  этелер.
• Олар  чокъ  къатлы  эвлерде  яшайлар.
• Бельки  олар  ойнамагъа  истейлер.

      Яхшы,  энди  исе  олар  не  акъкъында  лаф  эткенини  окъуйыкъ.  (2  талебе  диалогны

       окъуйлар,  къалгъандары  динълеп,  метинни  козетелер)

       -  Сизлер  нечюн  кулесинъиз?  Не  шенълендире?

• Копек  поводокны  огъланчыкъкъа  такъкъанына.

 -  Насыл  мультфильм  акълынъызгъа  кельди?

• «Барбос  в  гостях  у  Бобика»  Анда  Бобик  поводокны  тюшюнде  къарткъа  такъкъан  эди.

  -   Машалла,  эпинъмзге.

3.      1-инджи  вазифеде  эм  ресим,  эм  де  меракълы  диалог  тизильген  эди.

       Энди  исе,  биз  диалогны  башыны  окъып,  нелернинъ  орасында  диалог  олгъаныны 

       тюшюнип,  2  бош    дёрткошеликлерге  ресимини  япарсынъыз

        Диалогнынъ  башыны  башкъа  2  берабер  отургъан  талебе  окъуй.  Окъугъандан  сонъ, 

        бири- бирине  корьсетмейип,  тез  2  ресим  сызалар.

  -  Нечюн  сиз  мышыкъ  ве  сычанны  сыздынъыз?

• Диалогда  бир  къач  кере  сычан  сёзю  текрарлана.
• Сычанларны  мышыкълар  тутып  ашайлар.

-  Машалла,  эпинъыз  вазафени  беджердинъиз.

         4.   Раатлыкъ  дакъкъасы.

5.Бизим  мышыгъымызнынъ  лагъабы  Кыцык,  сычаннынъ  исе  Мыцык. 

Ресимлеринъизге  язынъыз.  Оларны  насыл  язаджакъмыз?

·         Айван  лагъаплары  буюк  арафнен  языла.

Диалогны  сонъу  бозулгъан.  Оны  тертип  этмеге  керек.  Башта  козенеклернинъ  сол  тарафында  биз  К  я  да  М  язайыкъ.

Энди  саяйыкъ:  къач  М  ве  К.

·         Экиси  де  6-шар.

Ойле  олса  биз  догъру  яздыкъ.Бакъынъыз,  Кыцыкнынъ  сёзлерин  къаршысында  насыл  джумлелер  язылгъа?

·         Суаль  джумлелер.  Демек  о,  сорай.

Я  Мыцыкънынъ?

·         Икяе.  О,  джевап  бере.

Догъру.  Энди  сайыларны  язайыкъ.  Бир  кере  даа  башаны  окъуп,  хатырлайыкъ.

(Талебелер  бирер  окъуп,  сайыларны  язып  чыкъалар)

Энди  бутюнлей  окъуйыкъ  (2  талабе  ифадели  окъуй)

Насыл  мультфильмге  ошаттынъыз?

·         «Том  ве  Джерри».  Амма  Мыцык  ве  Кыцык  муаббет  яшайлар.

Y.    Диалог  окъумагъа  огрендик.  Бозулгъаныны  тертип  этик.  Нелер  орасында

       олгъаныны  тюшюнип  таптыкъ.  Энди  исе  диалогны  озюмиз  тизиджекмиз.

Ресимге  бакъынъыз.  Къушлар  акъкъында  айттынъыз

·         Къаргъа  теректе  юва  ичинде  отура.  Онда  къашыкъ,  боюнджакъ,  кузьгю,  башында  къалпакъ  бар.

·         Папагъан  эвде  пенджере  янында  къафес  ичинде  отура.  Къафес  ичинде  аш,  сув,  кузьгю  бар.

Машалла.  Энди  бири-биринъизнен  лаф  этинъиз.

НЕТИДЖЕ.

                   Дерсте  не  яптыкъ?

·         Диалог  окъудыкъ.

·         Ресимлер  яптыкъ.

·         Диалог  тиздик.

·         Бозулгъан  диалогны  тертип  этик.

Дерсте  пек  яхшы  чалыштыкъ.

                 Эвге  вазифе:   5  вазифени  япув.  Айры  кягъытте  диалогны  язынъыз.