"Ақпараттанған адам әлемді игереді" сайыс сабақ

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылыми Министрлігі

Жылыой мұнай және газ технологиялық колледжі

Жаратылыстану-математика пәндер бірлестігі                                                                         Бекітемін:

отырысында қаралды және келісілді                                                                        Директордың оқу ісі

«26» ақпан , 2016 жыл                                                                                             жөніндегі орынбасары

ПЦК жетекшісі:                                                                                          __________Сарбалиева М.Ш.

_____________ Үмбетова Б.О.

Ашық сабақ

Пән аты:   «Информатика» оқу тәжірибесі

Тақырыбы: «Диаграммалар. Диаграмма шебері.

Диаграммаларды құрастыру және редакциялау»

Топ: 18

Өткізілетін күні:  24 ақпан 2016 жыл

Өткізілетін уақыт: 11-05

Өткізілетін бөлме: 20

Сабақ ұзақтығы: 45 мин

Оқытушы: Жоламанова Б.Б.

Құлсары

Сабақтың тақырыбы: Диаграммалар. Диаграмма шебері.

                             Диаграммаларды құрастыру және редакциялау

Сабақтың мақсаты:

а) бiлiмдiлік: MS Excel-дің графиктік мүмкіндіктері (диаграммалар) туралы студенттерге түсінік беріп, Диаграмма шеберінің көмегімен диаграммалар тұрғызуды және әртүрлі типті диаграммалар құруды үйрету;

ә) дамытушылық: оқушылардың MS Excel программасы мүмкіндіктерін пайдалана отырып диаграмма тұрғызу жұмыстарын қатесіз орындауы мен дұрыс шешімін табу дағдыларын қалыптастыру, шығармашылық қабілеттерін жетілдіру және олардың компьютерде жұмыс істей білу дағдыларын одан әрі дамыту;

б) тәрбиелiк: студенттердің бойына өзін-өзі тану элементтерін енгізіп, азаматтық пен жауапкершілікке тәрбиелеу және ұқыптылық пен тиянақтылыққа баулу.

Сабақтың түрi: Тәжірибелік.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: интерактивті оқытуды  қолдана отырып өткен тақырыптарды жүйелі  қамту, ой қозғау, деңгейлік тапсырмалар,  сұрақ – жауап.

Пәнаралық байланыс:       Математика, Нурк Э. Р., 118-бет, дөңгелек диаграмма; Орыс тылі  Сызу, Есмұқанов, §23, диаграммалар.

Сабақтың көрнекiлiгi: а) МS Exсel, ә) Диаграмма шебері, б)MS Excel программасын үйренуге арналған қысқаша түсініктеме электрондық оқулық, жылжымалы тақта,проектор, компьютер,үлестірме парақшалар, электронды тест.

Сабақ барысы:

1.      Ұйымдастыру  1-2 мин.

·         Студенттерді түгелдеу;

·         Олардың құрал-жабдықтарын және сабаққа дайындықтарын тексеру;

·         Сабақтың тақырыбы мен мақсатын, өту ерекшеліктерін хабарлап, сабаққа кірісу.

2.        Менің уйдегі дайындығым.Үй тапсырмасын тексеру: 5-6 мин.

1. Электрондық кесте дегеніміз?

2. Кітап дегеніміз не?

3.  Excel-дің бір кітабы

4. Әрбір парақ

5. Жол немесе қатар нөмірі

6. Ұя

7. Блок (ұялар жиыны, аумағы)

8. Формула

9. Формула белгісі?

10. МS Excelде мәлімет енгізудің неше түрі бар? 

ІІ. Функция шеберінің көмегімен математикалық,статистикалық, логикалық категорияларының функцияларының сипаттамасы.

1 есеп. Автоқосынды,  статистикалық (max min) есептеу

Х	Y	Z	C	X және C қосындысы	X,Y,Z,C сандарының қосындысы	X және С  сандарының көбейтіндісі
5	10	50	1
6	20	45	2
7	30	40	3
8	40	35	4
9	50	30	5
10	60	25	6
11	70	20	7
12	80	15	8
13	90	10	9
Бағанадағы  кіші сандар
Бағанадағы  үлкен сандар

ІІІ есеп Автоматты толтыру Оқушылардың емтиханнан өткенін автоматты, логикалық есептеу.

№	Ф.И.О	Тапс1	Тапс2	Тапс3	Тапс4	Тапс5	Барл	Қорытынды
1	Еркебаева.М	25	14	18	8	17
2	Жұмабаев.Қ	8	10	10	15	6
3	Нығметова.А	17	13	20	21	7
4	Рахметов.А	20	19	19	13	2
5	Ахметов.Ж	8	7	10	15	15
6	Хасанов.К	1	20	4	21	7
7	Кенжебаев.А	0	0	0	0	0
8	Ахметов.Ш	1	3	15	14	3

3.      Ақпараттық бөлім. Жаңа сабақты түсiндiру:

Бүгін біз MS Excel программасының тағы бір мүмкіндігімен танысқанда оны іс жүзінде де пайдалана отырып,  мүмкіндігінше өзімізге түсінікті дәрежеде ұғынуға тырысып көрейік. Бұл сабақтың ерекшелігі – өткен сабақтарда меңгерген білімдерімізді қолдана отырып, өз өмірімізге, күнделікті тіршілігімізге қатысы бар дүниелерді қолданайық. Ол үшін осы сабақ барысында өз ойларымызды, пікірлерімізді, өмір сүру дағдыларымызды ешкімнен қысылмай емін-еркін айтып көрейік. Уақыттан қысылмайық, бұл жұмысымыздың, талдауымыздың келесі сабақтарда әлі жалғасы болады. Бір-бірлерімізбен пікір алысып, талдап та отырайық.

      Диаграмма – мәліметтерді көрнекі түрде кескіндеп көрсетудің өте бір әдемі түрі. Мәліметтер кесте түрінде берілгенде оларды салыстыру, талдау оңай шаруа емес. Ал диаграмма өзіміз математика мен сызудан білетініміздей көптеген нәтижелерді бірден аңдап, тіпті сандық мөлшерлеріне қарамай-ақ ненің не екендігін түсінуімізге мүмкіндік береді.

Диаграммалардың 14 типі бар

Ø  Бағаналық (гистограмма)                                      

Ø  Сызықтық                                                                

Ø  Үстіңгі бет

Ø  Графикалық                                                            

Ø  Көпіршіген

Ø  Дөңгелек                                                                 

Ø  Биржалық

Ø  Нүктелік                                                                  

Ø  Цилиндрлік

Ø  Облыстық                                                                

Ø  Конустік

Ø  Жапырақшалық   

Ø  Беткейлік

Ø  Пирамидалық

            1.Білімділігі:  Бүгін біз MS Excel программасының тағы бір мүмкіндігімен танысқанда оны іс жүзінде де пайдалана отырып, мүмкіндігінше өзімізге түсінікті дәрежеде ұғынуға тырысып көрейік. Диаграмма – мәліметтерді көрнекі түрде кескіндеп көрсетудің өте бір әдемі түрі. Мәліметтер кесте түрінде берілгенде оларды салыстыру, талдау оңай шаруа емес. Ал диаграмма өзіміз математика мен сызудан білетініміздей көптеген нәтижелерді бірден аңдап, тіпті сандық мөлшерлеріне қарамай-ақ ненің не екендігін түсінуімізге мүмкіндік береді. 

2. Түсіндіру: Диаграмма туралы түсінікті болғаннан кейін енді бір күнімізді қалай өткізетіндігіміз жайлы мәліметтер жинақтап, MS Excel-ге енгізейік. Негізгі бес факторға:
Түсінікті болу үшін диаграмманы құру жолдарын рет-ретімен қарастырып, олардың типтерімен де танысып өтейік. MS Excel программасында диаграмма құрастыруды оған қажетті мәліметтерді белгілеп алып (А2:В5), >Вставка(Енгізу) >Диаграмма… әрекеттерін орындау арқылы немесе саймандар тақтасындағы Диаграммалар шеберін қосу арқылы орындауға болады. Диаграмма шеберінің жұмысы төрт қадамнан тұрады, батырманы шерткеннен кейін оның бірінші қадамы экранға шығады: 

Стандартты ішкі бетіндегі Тип өрісінен қажетті диаграмма типін, ал Вид(түр) өрісінен түрін таңдаймыз және оны Нәтижені көру (Просмотр результата) батырмасы басулы күйде қарауға болады. Дөңгелек диаграмма бүтін нәрсенің бөліктерге бөлінуін көрнекі көрсететін болғандықтан және әр бөлік бүтіннің қандай бөлігін құрайтыны анық көрінетіндіктен оқушылардың таңдауы бойынша осы тип алынды.
Диаграмма құрудың екінші қадамы – мәліметтер аралығын енгізу. Біздің мысалымызда мәліметтерді таңдау әрекеті оларды белгілеу арқылы орындалған еді. 
Диаграмма шеберінің үшінші қадамында оған түрлі түсініктемелер (легенда) енгізіп, осьтерді белгілеуге, диаграмманың тақырыбын жазуға, мәліметтерді диаграммада көрсетіп жазып қоюға, т.б. әрекеттер орындауға болады. Егер диаграмма дұрыс құрылған болса, оның қандай мақсатқа арналғанын анықтау оңай болады. Ол үшін оған берілген, енгізілген мәліметтер анық әрі түсінікті болуы керек. 

Диаграмманың орналасуын таңдау үшін төртінші қадамды пайдаланамыз. Диаграмманы орналастырудың екі мүмкіндігі бар: біріншісі – жеке бетке орналастыру, екіншісі – кесте тұрған бетке қатар орналастыру. 

Біздің мысалымызда көрнекілігі үшін қатар орналастыру мүмкіндігін таңдаймыз. 
Диаграмма құру барысында Кері (Далее), соңынан Дайын (Готово) батырмасын басу арқылы жасап отырған диаграммамызды аламыз. Диаграммалар мынандай элементтерден тұрады.

Тор, тақырып және аңыз.

Ескерту

Дөңгелек диаграммалардан басқа диаграммалардың барлығының екі осі: 
горизонталь немесе категориялар осы вертикаль немесе мәндер осі қосылады

Диаграмманың сыртқы аймағында шерту арқылы диаграмма мөлшерін өзгерту маркерлерін алып тастауға болады. Бұл диаграммаға көптеген өзгерістер енгізуге, әрлеуге, т. б. толып жатырған әрекеттер орындау мүмкіндіктерін келесі практикалық сабақта осы диаграммамызды толықтыру арқылы жаттығып, түсінетін боламыз. 

Біздің мысалымызда көрнекілігі үшін қатар орналастыру мүмкіндігін таңдаймыз.

Диаграмманың сыртқы аймағында шерту арқылы диаграмма мөлшерін өзгерту маркерлерін алып тастауға болады.

Бұл диаграммаға көптеген өзгерістер енгізуге, әрлеуге, т. б. толып жатырған әрекеттер орындау мүмкіндіктерін келесі практикалық сабақта осы диаграммамызды толықтыру арқылы жаттығып, түсінетін боламыз.

1 мысал

Компьютер дүкенінде техникалық құралдардың 4 ай бойынша сатылым  көрсеткішін гистограмма түрінде жаз

Қараша Желтоқсан Қаңтар Ақпан Сканер 5 10 11 9 Веб-камера 10 5 6 4 Жүйелік блок 18 15 13 16 Монитор 15 20 21 15 Принтер 4 5 10 3 Проектор 3 2 3 1

2 мысал Диаграмма шеберінің жұмысы төрт қадамнан тұрады, батырманы шерткеннен кейін бірінші қадамы экранға шығады:    Стандартты ішкі бетіндегі Тип өрісінен қажетті диаграмма типін, ал Вид(түр) өрісінен түрін таңдаймыз және оны Нәтижені көру (Просмотр результата) батырмасы басулы күйде қарауға болады. Дөңгелек диаграмма бүтін нәрсенің бөліктерге бөлінуін көрнекі көрсететін болғандықтан және әр бөлік бүтіннің қандай бөлігін құрайтыны анық көрінетіндіктен оқушылардың таңдауы бойынша осы тип алынды.  Диаграмма құрудың екінші қадамы – мәліметтер аралығын енгізу. Біздің мысалымызда мәліметтерді таңдау әрекеті оларды белгілеу арқылы орындалған еді. Диаграмма шеберінің үшінші қадамында оған түрлі түсініктемелер (легенда) енгізіп, осьтерді белгілеуге, диаграмманың тақырыбын жазуға, мәліметтерді диаграммада көрсетіп жазып қоюға, т.б. әрекеттер орындауға болады. Егер диаграмма дұрыс құрылған болса, оның қандай мақсатқа арналғанын анықтау оңай болады. Ол үшін оған берілген, енгізілген мәліметтер анық әрі түсінікті болуы керек. Диаграмманың орналасуын таңдау үшін төртінші қадамды пайдаланамыз. Диаграмманы орналастырудың екі мүмкіндігі бар: біріншісі – жеке бетке орналастыру, екіншісі – кесте тұрған бетке қатар орналастыру.

4. Қолдана білейік.Практикалық жүмыс 15 мин.

1-практикалық жұмыс

Қазақстанның әр облысындағы жұмыспен қамтылған адамдар санын дөңгелек диаграмма түрінде көрсет.

Республика облысы	Жұмысшылар саны
Атырау	194,7
Батыс Қазақстан	212,8
Өскемен	396,9
Солтүстік Қазақстан	473,7
Оңтүстік Қазақстан	143,5
Петропавл	373,2

2-практикалық жұмыс

Студенттердің білім сапасын гистограмма диаграммасы түрінде көрсет

№	Аты-жөні	математика	қазақ тілі	Информатика
1	Алиева А	30%	50%	60%
2	АязбаеваА	60%	62%	40%
3	Аленова Ш	58%	84%	87%
4	Баймұратова Ж	90%	75%	64%
5	Джаманбаев Д	87%	50%	47%
6	Иманов Г	78%	79%	30%

3 практикалық жұмыс

  Төмендегі  y= Х³ функцияға график типін таңдап диаграмма тұрғыз.

х	2	3	4	5	6
У

1. Таблицаға функцияның аргументерін берілген интервалмен енгіз

2. Х ұяшығындағы бағандардың  берілген мәндерін пайдалана отырып,

      У ұяшығындағы бағандарына қажетті формуланы енгіз.

3. Осы формуланы келесі ұяшықтарға көшіріп, нәтижесін шығар.

4. Кестеде керекті ұяшықтарды белгілеп, Мастер диаграмм командасы арқылы функцияның графигін құру

5. “Санаға сапар” тест

1.  Диаграмма дегеніміз не?

a) Бірнеше ұяшықтар тобы

b) кестедегі мәліметтердің  көрнекі графиктік  түрде берілуі

c) Мәтіндік редакторда қолданылытын жазу түрі

d) Жол мен бағанның қиылысуы 

2.  Диаграмманың неше түрі бар?

a) 20

b) 16

c) 14

d) 12

3..Аңыз, тақырып, тор дегеніміз не?

a)  Диаграмма тақырыбы

b)  Диаграмма түрі

c)  Диаграмма дизайны

d) Диаграмма элементтері

  4.  Диаграмманы құру қанша қадамнан тұрады?

a) 4

b) 5

c) 6

d) 7

5. Microsoft Excel электронды кестесі құжаттарының атауы қандай кеңейткішпен сақталады?

А.   .dos

Б.   .doc

С.   .bas

Д.   .xls

6. Microsoft Excel электронды кестесінде ұяшыққа функцияны енгізудің қарапайым жолы

А. диаграмма мастері

Б. функция мастері

С. формула мастері

Д. дұрыс жауабы жоқ

7. Microsoft Excel электронды кестесінде формула келесі белгіден басталады

А)  + таңбасынан

В)  = таңбасынан

С)  - таңбасынан

Е)  $ таңбасынан

8. Microsoft Excel электронды кестесінде диаграмма тұрғызу барысында қай кезде бос диаграмма шығады?

А)мәліметтер тұрған ұяшық блогы белгіленбесе

В)жедел жадта орын жетіспесе

С)диаграмманың дұрыс емес типі таңдалса

Д)белгіленген аймақтағы мәліметтер өте аз болса

Е)диаграмма өте үлкен болғандықтан экранға сыймай тұр

9  Диаграммалар   шеңберінің  екінші   қадамында   қандай   параметрлер   тағайындалады?  

А)  Диаграмманың  типін  таңдау  

Б)  Диаграммада  бейнеленетін  мәліметтер  аралығын  енгізу; 

В)  Диаграммаға   қосымша  түсініктемелер   т.б  қосымша  элементтер  енгізу; 

Г)  Диаграмманың   орналастыратын  орнын  көрсету;

10. Құрылған диаграмманың типін өзгерту әрекеті қалай орындалады?

А) диаграмманы белгілеп жанама менюден Диаграмма командасын орындау арқылы
Б)диаграмманы белгілеп Диаграмма-Тип диаграммы командасын орындау арқылы
В) диаграмманың оң жақ батырмасын басу арқылы
Г) диаграмманың сол жақ батырмасын басу арқылы

6.   Сергіту сәті

7. Білімді жүйелеп, бекіту сатысы:

Оқушыларға төмендегідей сұрақтар қойылады:

1.      Диаграмма дегеніміз не?

2.      Диаграммалардың қандай түрлерін білесің?

3.      Диаграмма жасаудың неше қадамы бар?

4.      Қандай диаграмманың осі болмайды.

5.      Диаграмманы жасау қадамдарын тізбектеп айтып бер?

6.      Диаграмма қандай элементтерден тұрады?

Нені білетін едік: MS Excel электрондық кестесінің қызметтерін, атап айтқанда кестеге мәліметтер жазуды, формулалар мен түрлі есетеулер жүргізуді, функциялармен жұмыс істеуді.

Осы сабақта не түсіндік: Диаграмманың мәліметтерді көрнекі кескіндеу тәсілі екенін және оны Диаграмма шеберінің көмегімен қалай құрастыруға болатынын.

Келесіде нені білуіміз қажет: Диаграммаларға түрлі өзгерістер енгізіп, әрлеу жұмыстарын жүргізуді.

6. Оқушылар білімін бағалау: 2-3 мин.

Оқушылардың жауаптары мен белсенділіктеріне және жұмыс орындау қорытындылары бойынша бағалар бағалау парағына қойылады,

8. Үйге тапсырма   Диаграмма түрлерін жатқа білу.   І семестрдегі пән бағаларың бойынша   

                                  диаграмма құру және безендіру.