Ақпараттық –коммуникациялық технологиялардың білім беру саласын дамытудың принциптері

Ақпараттық –коммуникациялық технологиялардың білім беру саласын дамытудың принциптері

  Білім – қоғамның дамуы мен болашақтағы жағдайын анықтаушы болып табылады. Кез – келген елдің экономикалық және саяси тәуелсіздік жағдайы халықтың жалпы білімі мен кәсіптік деңгейңіне байланысты. Осы ретте  Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаев жолдауда: «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары технологиялық  және ғылыми қамтылды өндірістері үшін кадырлар қорын жақсартуымыз керек. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құра алмаймыз » - деді.

Компьютер – жай ғана машина, ол өзі көрсетіп тұрған сөздерді «түсінбейді» және өз бетінше «ойламайды». Компьютер тек қана бағдарламада көрсетілген сызықтар мен түстерді енгізу – шығару құрылғыларының көмегімен механикалық түрде көрсетеді. Адам  миы экрандағы көріністі қабылдап, оған белгілі  бір мән береді.

Оқыту принциптері

1.    Оқыту заңдылықтары арқылы оқыту процесі іске асады. Құбылыстар мен процестер арасындағы байланысты дамытудан заңдылық туындайды.

Оқыту процесінің заңдылықтары:

1.    Қоғам талабы оқытудың мақсат – міндеттерін айқындайды, оның мазмұны, әдіс – тәсілдері, ұйымдастыру нысандарының өзгеруі, жаңаруы заңды процесс.

2.    Білім беру, тәрбие, дамыту қызметінің бірлігі.

3.    Кез келген ақпарат бірлігі, іс – әрекет тәсілі білім, іскерлікке айналу үшін мұғалім оқушының санасындағы білім, іс – керлік, дағды деңгейіне сүйену керек.

4.    Дидактика заңдылықтарының ерекшелігі – оқыту процесінің бөліктері – оқытушы іс – әрекеті (оқыту), оқушы іс – әрекеті (оқу), білім мазмұны арасындағы тұрақты тәуелділіктер. Оқыту оқушының белсенді іс – әрекеті арқылы жүреді. Кез келген оқыту оқытушы мен оқушы және білім мазмұнының мақсатты түрде бір – біріне ықпал етуі арқылы жүзеге асады.

5.    Жеке адамды үйрету тек іс – әрекет жасату арқылы мүмкін болады.

6.    Принциптер мен ережелер туралы ұғым. Принцип – латын сөзі, қазақша негіз деген сөз. Оқыту принциптері –оқытушы мен оқушылардың жұмысын реттеп отыратын ережелер. Сондықтан ол барлық пәндерді оқытқанда қолданылады. Оқыту принциптеріне сәйкес оқытуға қойылатын талаптар тұжырымдалады.Оларды орындаған оқытушы  өз еңбегінде жақсы табыстарға жетеді.

        Оқыту принциптерінің жүйесін тұңғыш ұсынған Я.А. Каменский. Ол адам табиғаттың бір бөлігі болғандықтан, оқыту да табиғат пен адам тәуелді болатын заңдарға байланысты екенін дәлеледейді. Сондықтан оның пікірінше, оқытудың ең басты принципі – табиғатқа сай болу принципі. И.Г. Песталоцци оқытудың көрнекілік принципін ерекше бағалап, оны логикалық ойлауды дамытатын маңызды құрал деп санаған. К.Д. Ушинский оқытудың халықтық сипатына баса назар аударып, оқытудың принциптерін психологиялық тұрғыдан қараған. Ы. Алтынсарин оқыту ережелерін оқу орындарында білім берудің ерекшеліктеріне байланысты қолдану керектігін айтқан. Н. Медынский ұсынған принциптер: ғылым негіздерін жүйелі меңгеру; білімді саналы меңгеру; теорияның тәжірибемен байланысы; тәрбие беретін оқыту; оқыту әдістерінің алуан түрі; жалпы және политехникалық білімі.

В. Е. Гмурман ұсынған принциптер: оқытудың саналылығы және белсенділігі; оқытудың көрнекілігі; оқытудың жүйелелігі; ғылым негіздерін берік меңгеру.

Талданған оқытудың принциптері оқушыларға берік, жүйелі білім беруге бағытталды.  Оқыту принциптерін аталған педагогтардан басқа М.А. Данилов, М.Н. Скаткин зерттеді. Зерттеу қорытындылары бойынша И.П. Подласый, Т. Сабыров т.б.  оқыту принциптерінің шарттарын анықтады.

Қазіргі оқытуда саналылық, белсенділік, көрнекілік, жүйелілік, бірізділік, беріктік, түсініктілік, ғылымилық, теория мен төжірибе бірлігі сияқты принциптер кең қолданылады. Принциптердің талаптары мұғалімнің түрлі ережелерді қолдану арқылы орындалады. Ережелерде мұғалімге нақты нұсқаулар беріледі. Оларды ғылым жетістіктеріне, өмір талабына сай толықтыруға және түзетуге болады. Принциптер педагогикалық процесті реттеп отырады. Олардың талаптары ережелер арқылы жүзеге асады.

Оқытудың ғылымилығы. Ғылыми таным дегеніміз – құбылыстың мәніне өту, сырттай суреттеумен шектелмей, оның ішкі құрылымын тану. Мыссалы,  ағаштың сыртқы түрінен оның ішкі құрылымын, көбеюін, зат алмасуын білу. Ғылымилық принципі оқушыларға ғылымда ашылған білімдерді меңгертуді талап етеді, сондықтан оқу жоспарлары мен бағдарламаларына ғылыми білімдер енгізіледі. Оларды меңгерту үшін пәнаралық байланыстарды қолдану керек.

Шарттары:

1.    педагогиканың, психологияның, озық тәжірибенің жетістіктерін қолданып оқыту. Педагогикалық еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыруға берілген нұсқауларды орындау;

2.    индуктивтік және дедуктивтік тәсілдерді қолдану;

3.    жаңа қғымдарды жүйелі түрде қайталау;

4.    ғылыми таным әдістерін қолдану. Оқушыларды іздендіру, шығармашылық жұмыспен айналыстыру:

5.    жаңа ұғымдарды бір рет түсіндірумен шектелмеу;

6.    оқушыларды көрнекті ғылымдардың өмірі және қызыметімен таныстыру;

7.    жаңа ғылыми терминологияны қолдану;

8.    оқушыларды ғылыми жетістіктермен таныстырып отыру;

9.    оқушылардың зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру;

10.                      тәжірибе жұмыстарын жүргізуге жағдай жасау;

11.                      оқушының оқуында жаңалық ашуынағ оған қуануына мүмкіндік беру;

12.                      жалған сөйлемеу.

Негізінен  алғанда, оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру және өткізу технологиясы мынадай элементтерден тұрады:

1.оқушылардың өзіндік жұмыстарын жоспарлау,

2.әдістемелік қамтамасыз ету,

3. бақылау және орындалу бағасы,

4. талдау және жетілдіру.

Білімгерлердің өзіндік жұмыстарын қадағалаудың тәсілдері де үлкен нәтиже береді. Өзін бағалай және қадағалай білуді, өзіне баға  беруді қалыптастыру – оқушының қызығушылық көзқарасын және белсенділігін арттыратын сенімді тәсіл. Әр пәнге арналған  өзіндік жұмыстар оқушылардың өз күштеріне сенімділігін және жауапкершілігін арттырып, өзіндік баға беру қабілетін қалыптастырады.

Өзіндік жұмыстың нәтижесін көру үшін ұйымдастыру. Әдістемелік шараларының анық жоспарланған жүйесі болуы тиіс. Өзіндік жұмыстың керекті нәтижесін алу үшін қойылатын негізгі шарт – оқушыларды оқу – әдістемелік және анықтама нормативтік материалдармен толық қамтамасыз  ету қажет. 

Әрбір оқушының өсуі мен жетілуі оқыту барысында табысты болуы үшін, оқытушы олардың әрқайсының қабілетіне байланысты бейімделген және ерекшеліктеріне сай болуға тиісті, яғни бұл жерде жеке оқушыға тең құқықты серіктес ретінде сыймен қараудың да маңызы зор. Қайталап айтатын болсақ, жоғары мүддеде үлкенқарқынмен оқыту талабына сай оқушылардың өзіндік жұмыстарына көбірек уақыт беру арқылы оқушының өздігінен ойлау қабілетін кеңейтіп, ізденісін арттыратын деп сөз жүзінде айтып қана қоймай, сонымен қатар, білім беру ісінің сапасын  арттыру үшін оқыту үстінде оң қабақ танытып, ұнамды көңіл қоюдың да мәні зор.

Білім беру барысында мүғалім пәнге деген қызығушылықты тудырып, оқушы содан қанағат алатындай жағдай жасау керек. Өйткені оқу материалын саналы түрде меңгеру, оның қажеттілігін түсініп, мінін ұғынуға көп байланысты.

Сабақ өткізу кезінде іскер ойын ұйымдастыру да үлкен жетістікке жеткізетіндігі жаңалық емес. Ойынның мақсаты оқу жоспарының мағынасына, оқушы ойыншылардың  құрамына олардың дайындығына ойынға келетін уақытқа және сабақтың тақырыбы мен мәніне байланысты шешіледі. Ойын пікірталасқа негізделген мағыналы, ақпаратты және берілген сабақтың тақырыбын ашатын нақтылы,болуға тиісті. Ойынға қатысушы оқушылар нақтылы жағдайда өз беттерімен қарастырып, ойынның мақсатына өз жетістіктермен жетулері тиіс. Ең  бастысы – оқытушы ойынды ойынды ойыншы қауымның өздері ұйымдастыруына ерік беріп, оларды қанағаттандырып отыруы керек.

Қолданылатын әдебиеттер

1.Назарбаев Н.Ә.Қазақстан  Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауынан

2.Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М. Педагогика. Университеттер студенттеріне арналған оқу құралы, - Алматы, 2002 ж