Арал теңізі тақырыбындағы презентация

• 1 слайд

  Арал теңізі
  

• 2 слайд

  Арал
  теңізі
  Тұран
  тақтасының
  үстінде орналасқан
  жас тұйық көл
  Көлемі
  1064 км 3
  Ауданы
  66 мың 2
  Тұздылығы
  35‰
  Балықтың 20
  түрі бар
  ТМД елдерінде
  және Қазақстанда
  ІІ орын, Дүние
  жүзінде ІV орын
  Өзбекстанға,
  Қазақстанға
  тиесілі
  Ең терең
  жері 67 км
  

• 3 слайд

  
  Арал теңізі
  алабының өзендері
  Сырдария
  Арыс
  Сарысу
  Торғай
  Шу
  Ырғыз
  Талас
  

• 4 слайд

  Арал теңізінің
  тартылуы
  1957 ж
  1987 ж
  1998 ж
  2002 ж
  

• 5 слайд

  Арал теңізінің картасы, 1853 жыл
  

• 6 слайд

  жергілікті
  жердің
  тарихи-табиғи
  ерекшелікте
  рін ескермеу
  
  Арал апатына себеп болған факторлар
  ауыл
  шаруашылығын
  дұрыс
  жоспарламау,
  судың қорын
  есепке алмау
  суды өте көп
  қажет ететін
  күріш, мақта
  дақылдарын
  барынша
  көбейтіп
  жіберу;
  жерді игеру-
  дің агротех-
  никалық
  шараларын
  сақтамау
  және суды
  үнемдеп
  айдаланбау;
  
  Табиғат ресурстарын пайдалануға жіберілген қателіктер
  мен оны меңгерудің ғылыми тұрғыдан негізделмеуі болып
  табылады.
  

• 7 слайд

  Арал теңізі ғарыштан, Тамыз 2009
  

• 8 слайд

  Табиғат жағдайы
  Табиғат жағдайының әр түрлілігі өзен алабын бірнеше бөліктерге бөлуде анықтаушы факторлар болып табылады. Сырдария өзені алабы жазық аумағының климаттық жағдайы жазда ауа температурасының жоғарылығымен, ұзақ жылы кезеңмен сипатталады. Негізінен қыс, коктем мезгілінде жауатын атмосфералық жауын-шашынның аздаған ғана мөлшері қолдан суландыруды қажет етеді. Соңғы уақытқа дейін Арал теңізіне суы толық екі ірі өзен — Сырдария мен Әмудария өзенінің суын бұрып әкету, суармалау мен суландыруға пайдалану бұл өзендердің гидрологиялық режіміне әсер етіп қана қоймай, Арал теңізі алабының экологиялық жағдайын тудырды. Арал маңының барлық аумағында жауын-шашын жеткіліксіз.
  Жазда мұнда бірнеше ай бойы жауын-шашын мүлде түспеуі мүмкін. Мұнда оңтүстікте жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері — 90 мм, ал солтүстікте — 125 мм. Қазақстан аумағынан шыққан кезде Сырдария өзеніне Келес, Арыс өзендерінің солтүстік жағасының салалары құяды. Оның барлық су жинау алабының ауданы —462000 км2.
  Шу, Сарысу, Талс және т.б. өзендердің бұрын Сырдария өзеніне кұйғаны анықталған. Ал казір олардың сулары оған жетпейді. Сырдария алабы ең негізгі артериясын Қазақстан шегінен алып жатқан Қарадария жоне Нарын өзендерінің қосылуынан алады. Олар Тянь-Шань тау жүйесінің кар мен мұұздығынан мол қоректеніп ағады. Суы молы — Нарын, . бұл өзенмен бірге Сырдария 2900 км ұзыңдықта, ал осы екі өзеннің суын қосып : алған соң, Сырдария солтүстікте — Шатқал, оңтүстікте —Түркістан беткейінің аралығында кең жайылған Фергана аңғарымен (300 км аса) ағады. Аңғардың оңтүстік шетінде Үлкен Ферғана, ал сол-түстік шетінде Солтүстік Ферғана каналы жүргізілген. Озен аңғардан шыққан кезде Моғалтау жотасының Ферхад аласа тау жотасы сілемін қиып өтеді. Осы жерде ол Ферғад ГЭС-ы салынған Бекабад шоңға-лын қалыптастырады.
  Ағыс бойынша жоғарыда бөгенімен бірге Қайраққүм ГЭС-ы орналасқан. Осы өзеннен Киров атындағы, Дальверзинский және Голодностепной бас каналдары тартылған. Соңғысы дала жазығымен 150 км қашықтыққа созыла келе, Қазақстан аумағьна енеді. Бұдан кейін тағы да 1000 км-дей аға отырып, Арал теңізіне құйылады. Сырдарияның төменгі ағысы Қазақстан аумағында Қызылорда облысымен 218,4 мың км² аудан құлай ағады. Сырдария өзен жүйесі Нарын, Қарадария, Келес және Арыс, сондай-ақ солтүстік жаға шағын өзендерінің ағысын қосып алады.
  

• 9 слайд

  Арал экологиялық дағдарысы — адам қарекетінің әсерімен болған
   экологиялық дағдарыстың неғұрлым айқын мысалы, Арал теңізі
  экологиялық жүйесінің құлдырауы.Соңғы ондаған жылдар бойында
  халық санының көбеюі, суармалы жерлер аумағының 2-3 есе ұлғайт
  ылуы, Арал алабында су тұтынудың едәуір артуы теңіз деңгейінің
  апатты түрде төмендеуінің негізгі себебі болды. Әмудария мен 
  Сырдария сулары ағымының күрт азаюы салдарынан оның деңгейі 
  1960 жылғы 53 метрден 1987  ж. 40,3 метрге дейін жоне 1992 ж. 37,
  2 метрге дейін төмендеді.1990 жылдардың басында теңіз айдыны-
  ның ауданы 45%-дан астам кішірейіп, судың көлемі65%-ға кеміді,
  судың тұздылығы 3 еседен астам артты. Суы тартылған30 мың
  Шаршы километрден астам орасан зор аумақ тұзды шөлге айналып, одан жылына 40 млн 
  тоннадан 150 млн тоннаға дейін тұзды жел көтеріп теңізден мында-
  ған шақырым шалғайға дейін тарап жайылатын болды. Арал төңірегінде антропогендік шөлдену процесі жедел өршіп, бұл орайда климаттың континенттенуі күшейді, шанды дауылдар жиілеп, топырақ қабаты, өсімдік жамылғысы күрт нашарлады, балықты айтпағанның өзінде, ауыл шаруашылығы дақылдарының түсімділігі мүлдем азайды.Жайылымдар мен шабындықтардың өнімділігі азайып, дәрі-дәрмектік өсімдіктер қоры кеміді. Табиғи орта сапасының нашарлауы салдарынан жергілікті халықтың денсаулығына қауіпті төтенше экологиялық, әлеуметтік- экологиялық және санитариялық- эпидемиологиялық жағдай қалыптасты.
  

• 10 слайд

  
  Сібір өзендерін Қазақстанға бұру.
  
  
  Қ
  ұ
  т
  қ
  а
  Р
  у
  
  ж
  о
  б
  а
  л
  а
  р
  ы
  Әмудария мен Сырдария өзендерінің суын
  реттеу арқылы суды молайту.
  .
  
  
  
  Арал теңізін жартылай сақтап қалу.
  
  
  
  
  Каспий теңізінің суын жасанды канал арқылы әкелу.
  
  
  
  
  Жер асты суларын пайдалану.
  
  
  
  Арал теңізінің өздігінен табиғи ретттеулерін
  немесе толысуын күту
  
  

• 11 слайд

  Бұрынғы аралдары
  Көкарал
  Барсакелмес
  Возраждение
  

• 12 слайд

  
  
  Қызықты айғақтар:
  
  Аралабад кеңес курортты қаласы “Syberia” компьютерлік ойынында, атауына қарағанда Арал теңізінде орналасқан.
  Рашид Нығмановтың «Ине» ( Игла) киносында басты кейiпкерлер (Цой, Смирнова) Арал теңізіне барады.
  Арал теңiзiнiң таязданған түбiнде екi қоныс пен кесенелердiң қалдықтары табылған (солардың бірі Кердері кесенесі) .
  «Иттер»  ( Псы) киносы (рөлдерде Андрей Краско, Юрий Кузнецов, Михаил Жигалов және б.) Арал теңізінің құрғау нәтижесінде туындаған адам мен табиғаттың арақатынастарының трагедиясын ашып көрсетеді. Бұл кинода экспедиция аңшыларының, кезінде толы өмір мен су, ал қазір Арал теңізінің жағасындағы тастанды қалаға қасқыр-жалмауыздарды ату үшін баруы туралы айтылады.
  «Call of Duty: Black Ops» компьютерлік ойынында басты кейіпкер белгілі бір тапсырманы орындау барысында Арал теңізінің аралдарының біріне түсіп қалады.
  «X-Men: First Class» киносында Арал теңізімен аттас кеменің атауы жайлы айтылады.