"Арендер.Бензолдар" по урочный план по химии

Мерзімі:

Сабақтың тақырыбы: Арендер. Бензол

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Ароматты көмірсутектертуралы жалпы түсінік беру.

Дамытушылық:  Ацетиленді көмірсутектер мен   ароматты көмірсутектердің 

құрылысындағы  айырмашылықтары туралы  оқушыларға  бірізді, жан- жақты білім бере отырып, оқушылырдың  ойлау қабілеттерін , ұшқырлығын дамыту.    

Тәрбиелік: Оқушыларды  байқампаздыққа, шапшандыққа, дәлдікке,  теориялық білімді практикамен ұштастыра білуге үйрету.

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың әдісі: сөздік (түсіндіру, әңгімелесу) практика эвристикалық, салыстыру, сыни тұррғыдан  ойлау технологиясының элементтері, көрнекілік.

Көрнекілігі:  таблицалар,  суреттер, сызба  нұсқалар.

Пәнаралық байланысы:  математика, экология, биология,

Сабақтың құрылымы: 

1.Ұйымдастыру                        2 мин

2.Үй тапсырмасын   сұрау      15 мин 

3.Жаңа сабақты түсіндіру.      15 мин 

4. Бекіту.                                   8 мин 

5. Бағалау, Қорытынды           3 мин 

6.Үйге тапсырма            2 мин 

I. Ұйымдастыру кезеңі:

II. Үй тапсырмасын сұрау кезеңі: 

Ой қозғау 

А) Есептер шығаруы.

№6 есеп.   Оқулық 109  бет  

№7 есеп  Оқулық 109  бет  

Миға  шабуыл 

Б) Құрылысы химиялық формуласы номенклатурасы физикалық қасиеттері.

III. Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі:

1. Молекуллалық  құрамында бензол сақинасы бар жалпы формуласы 

С_nН_2n-6  болатын  ароматты көмірсутектер (бензол).

Неміс ғалымы А.Кекуле 1865 жылы ұсынды. Бензол  молекуласындағы  барлық көміртек  атомдарының арасындағы байланыстары бірдей емес, себебі үш  қос байланыс,алты  дара байланыс бар. Қос байланыстарынынң  ұзындығы 0,134 нм дара байланыстар  ұзындығы 0,154 нм. Бензол малекуласының пішіні  жазық . Сондықтан  барлық көміртек  атомдар арасындағы ара қашықтық 140 нм.

Гибридтелуі sp² , арасындағы бұрышы 120^ºС. 

Гомологтары:

С_nН_2n-6

С₆ Н₆ –бензол

С₇Н₈ - толуол

С₈Н₁₀ -этил бензол     

С₉Н₁₂ пропил бензол

С₉Н₁₂  изопропил бензол

С₆Н₅СН=СН2 винил бензол

Физикалық қасиеттері:

Бензол – химиялық формуласы C₆H₆. Түссіз сұйықтық, тәттілеу иісі бар.  Бөлме температурасында бензол тез буланады: ауамен араласып қопарылғыш қауіпті затқа айналады. Буының массасы ауа массасынан 2,7 есе көп (жерге жақын орналасып, үлкен концентрацияда жиналуға ықтималдылығы жоғары). жанғанда басқа көмірсутектер сияқты, бензол көп күйе бөледі.

Қолданылуы:

Бензолдың тұрмыста қолдану аясы кең. Бұл  химиялық өндіріс өнімінің ең кең тараған өнімдерінің бірі. Бензол негізінде  аромат көмірсутектер алады, олардан кейін  синтетикалық талшықтар,  пластмассалар, каучуктер және резиналар, сол сияқты медициналық препараттар, қопарылғыш заттар, таскөмір бояуларын,  жасанды тері, бояулар алады. Бензолды зауыттарда таскөмір смолаларын айдау үшін және коксобензольды зауыттарда қолданады. Бензолдың ароматты қасиетті  әр түрлі парфюмерия және анилин өндірісінде қолдануға мүмкіндік береді. Тіптен кәдімгі парафин свечаларының да құрамында бензол бар. Бұл заттың практикалық пайдасынан басқа адам организмі үшін үлкен, улы болғандықтан зияны да бар екенін білгеніміз жөн.  Халықаралық рак ауруын зерттейтін агенттілік оның канцерогендік заттардың қатарына кіретінін арнайы айтты. Ал 1971 жылы Женевада тіпті «Бензол туралы конвенция» да қабылданды: сол уақыттан бастап әлем экологтары мен дәрігерлері адамдарды осы аса қауіпті улы канцерогенді қолдану мен өндіруді азайтуды талап етті. Бірақ бұл ескертулерге қарамастан өндірістік елдерде, соның ішінде Ресейде де бензолды өндіру көлемі жылдан жылға артуда. Бензол адам организміне улы бу түрінде тыныс алу органдары арқылы енеді, бірақ оның қауіптілігі сондай тіпті ашық жаралар, немесе тері арқылы да еніп кетуі мүмкін. Сондықтан бензол өндіретін өндірістерде жұмыс жасайтын адамдар үнемі улы бумен дем ала отырып, өз өмірлерін қатерге тігеді. Үнемі организмге аз мөлшерде бензол түссе, адамдар  лейкемия (қан рагі) немесе анемия (қанда гемоглобиннің жетіспеушілігі), үнемі бас айналу, әлсіздік, ұйқының бұзылуы болуы мүмкін.  Сол сияқты бензолмен үнемі уланса, бүйрекке, бауыр, сүйек, қан, нерв жүйелеріне зақым келеді. 

IY. Сабақты бекіту: 

№1 есеп. Молекулалық формулалары келтірілген  қосылыстар ішінен  бензол гомологының формуласын тап . а) C₄H₈  б) C₇H₁₂   в) C₆H₁₂  г) C₉H₁₂

№2 есеп. Қосылыстың  атауы мен формуласы арасындағы сәйкестікті тап. 

А) толуол                                      С₆H₅ – C₂H₅

В) этил бензол                              C₆H₅ -CH=CH₂

Г)  диметил бензол                       C₆H₅ - (CH₃)₂

С) стирол                                       C₆H₅ –CH₃

№3 есеп.

С₂Н₄,  С₂Н₆,   С₆Н₆, С₃Н₆,  С₆Н₅ – СН₃,  С₃Н₈, С₄Н₆,  С₄Н₁₀  берілген көмірсутектердің  қай  гомологтық қатарларға  жататынын анықтап,  бөліп жазыңдар.

Метан  ацителен     бензол  бром бензол  алуға болатын химиялық реакция теңдеулерін жазыңдар. 

 СН₄                  С₂Н₂                    С₆Н₆                        С₆Н₅Br

Y. Бағалау, қорытындылау: Үй тапсырмасы бойынша сұралынған оқушылар және жаңа тақырып барысында сабаққа белсене араласқан оқушылар бағаланады.

YI. Үйге тапсырма:_____________________________________________