Ашық сабақ "Қалалардың дамуы" 7-сынып

                                    Шығыс Қазақстан облысы 

           Семей қаласы                                   

              Жарқын ауылы

                         Жарқын жалпы орта

                                білім беретін мектебінің

                             Тарих  пәнінің  мұғалімі

                                Садуова Айнұр Жеңісқызы

Сыныбы: 7

Пәні: Қазақстан тарихы.

Сабақтың тақырыбы:  Қала мәдениетінің дамуы.

Сабақтың мақсаты: «Биоақпараттандыру және синергетика»  технологиясының  Ауызша  сабақ  - 2  картасы бойынша орта ғасырлардағы қалалардың санының өсуі, қала құрылысындағы ерекшеліктер, тұрғын үйлердің құрылыс жүйесі туралы мәлімет  беру,  өз  түсінгендерін  практикада  қолдана   білу.Оқушылардың өз бетінше ізденіс- шығармашылық жұмыс арқылы 63% оқу материалын меңгерту. Зейінді, ойлау  жылдамдығын, есте  сақтауды  дамыту  және  сабаққа  қызығушылықтарын арттыру сөздік  қорларын  молайту.

Сабақ типі:  «БиС» технологиясы бойынша  жаңа  тақырыпты түсіндіру.

Технология:  «БиС»  технологиясы, «Ауызша сабақ -2»  картасы .

Білім: тарихи анықтама,терминдер.

Біліктілік: ауызша және мәтіннен танып білу.

Дағды: жылдамдық, есте сақтау.

Сабақтың көрнекілігі: матрица,  тірек  сөздер, сын тұрғысынан сұрақтар ,  қарама-қарсы  сұрақтар; проектор. Тест тапсырмалары

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

-         Оқушылармен амандасып, бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсаттарын таныстыру.

-         Сынып лидері оқушыларды рухтандырады.

«Футбол ойыны» үй тапсырмасын еске түсіру.

1.«Жібек» сөзіне «Ұлы» сөзінің қосылу себебі? ( шығыс өлкелері мен батыс өлкелерін байланыстырып жатуында)

2.Жібек жолының басы қай жерден басталады? (Хуанхэ өзенінің аңғары)

3.Жібек өндіруде Қытаймен бәсекеге түскен ел? ( Соғды)

4.Жібек нешінші ғасырда бүкіл Еуразияға әйгілі болды? ( VІ ғасыр)

5.Жібек жолының бағыттарының өзгеріп, отыру себептері? (Халықаралық саяси жағдайға байланысты)

6.ХVІІ  ғасырда  Ұлы Жібек жолының қатынасының әлсіреуіне қандай жағдай  себебіп  болды?  ( Теңіз жолдарының ашылуы)

Сабақ барысы : І.МЖ  (1 параққа 1,5 мин тақырып 2 бет- 6 мин)

                              Мәтін бойынша қарама-қарсы сұрақ қойылады.

                             ІІ.Кілтті сөздер  немесе трек сөздерді есте сақтау.

                             (14 сөзді 1,30сек жаттау, 1,30сек жазу)

                             ІІІ. Сыни сұрақтар

                             ІV. Тест сұрақ (оқушылар тест құрап, бір-біріне қояды.)

                             V. Т.С.Қ. (5 мин)

                              Жаңа тақырып бойынша тақырыптық сөз қорын жазу.

Ұйымдастыру кезеңі:

-         Ал, сендер  орта ғасырларда қала мәдениетінің дамуы жайлы білгілерің келеді ме? Олай болса, жаңа сабағымызды ден қойып тыңдап, белсенді қатысып отырыңдар. Ай-күнді жазып, өтетін тақырыпты  жазып алайық.

І.МЖ((1 бетке 1,5 мин тақырып 2 бет- 6 мин)

(Оқушылар өз бетімен  мәтінді зейін қойып оқиды, қойылатын сұрақтарға жауап береді.)

Қарама-қарсы сұрақтар.

1. Қалалар құрылысы туралы мәліметтер беретін қандай ғылым? (археология)
2. Көшесіне қыш - құмыралар сынығы төселген сауда орталығы қай қаладан табылған?(Отырар қаласынан)
3. Шеберханалар неге тұрғын үйлерден аулақ салынды? (шеберханаға қыш ыдыстары жинайтын кептіретін жерлер қажет болды)
4. Тұрғын үйлер қалай орналасты? (Тұрғын үйлер көшенің екі жағында салынды)
5. Қалалардың қорғаныс құрылысы қандай болды? (қала сыртына биік әрі қалың етіп айналдыра дуал тұрғызылған) Дуалдың жиегіне кірпіштен кемер жасалған. Ол жерде қарауыл күзеті тұрған.
6. Қалаларда мал ұстайтын қара - қопсы болды ма? (болды. Олар тұрғын үйлердің жанына салынды.)
7. Қалаларда кісі көп жиналатын орындарды ата. (мешіт, сауда орындары, керуен сарайлар)
8. Қаланың қолөнершілер мен еңбекші халық тұратын бөлігі қалай аталды? (рабат)
9. XVI - XVII ғасырларда Қазақстан аумағында қанша қала халқы болған? (70 мыңдай)
10. . Ортағасырлық қалалар неше  бөліктен тұрды? ( Олар: Цитадель, Шахристан, Рабат)
ІІ. Трек сөздерді есте сақтау.

(14 сөзді 1,30сек есте сақтап, 1,30сек қайта жаңғыртып,дәптерге жазады.)

1. Шахристан – қаланың аксүйектер тұратын негізгі бөлім.
2. Рабад – қарапайым халық тұратын сыртқы бөлігі.
3. Цитадель - қаланың орталық бөлігі.
4. Дуал - қаланың қоршалған бөлігі.
5. Сәкі - үй алдындағы демалатын орын.
6. Тандыр - отқа піскен нан.
7. ташнау - канализатцияның қарапайым түрі.

8. қоржын үйлер – бір-бірімен байланысты үйлер

9.  сардоба – су сақтау әрі белгі мақсатымен тұрғызылған күмбезді құдық

10.  мешіт- діни құрылыс, ислам дінінің ұстанушыларының мінажат орны

11.  70 - Солтүстік-шығыс Жетісудың ашылған қала жұртының саны

12.  37- Қазақстан аумағындағы дамыған орта ғасырлардағы қалалар саны.

13.   Х-ХІІ ғасырлар -  Қалалық мәдениеттің дамуы

14.   36 - Оңтүстік –батыс Жетісу аймағынынан табылған аймақ

ІІІ. Сыни сұрақтар

Оқушылар қойылған сұрақтарға «иә» немесе «жоқ» деген жауап береді.

1.Егер бұрын  Оңтүстік Қазақстанда 30 қаланың орны белгілі болса, кейіннен  олардың саны 37 қалаға жеткен (иә)
2. Жазба деректерде алғашқы кезеңде 6 қала атанса, соңғы кезде 33-ке жетті (иә)
3. Оңтүстік – батыс Жетісудың орталығы Маңғыстау да мәдениеті өркендеген (жоқ) ( Тараз)
4. Бұл аймақтан 36  қала жұрты табылды (иә)
5. Қалаларды көлеміне қарай 5 топқа бөлген (жоқ) (3)
6. Бірінші топқа 30 гектердан асатын қала жұрттары жатады (иә)
7. Екінші топқа 10  гектарға  жетпейтін  қалалар (жоқ) (ол 3)
8. Алмалық, Лавар, Қапал, Ақтам, Арасан қалалары 1 топқа жатады (жоқ)

( 3 топ)
9. Х-ХІІ ғасыр  қалаларының басты  жаңалықтары мешіт, монша, рабадтың (қаланың үшінші сыртқы бөлігі) қалыптасуы (иә)
10. Қатар жасалған үш бөлме, бір-бірімен байланысты үйлер, Қазақтар ондай үйді  жерасты  үйлер деп атайды (жоқ) (Қоржын үйлер)
11. ХІІ ғасырдағы және бір жаңалық , бөлмелерде ошақ алдында ташнау болған, канализацияның қарапайым түрі (иә)
12. Тағы бір ерекшелік – еденге орнатылған дөңгелек немесе тік бұрышты  темір үстелдер, олар  аңдардың бейнесімен безендірілген. Олар үйге жылу, әрі жарық берген. (жоқ) (ошақ, өсімдіктер мен геометриялық өрнектермен)   

ІV. Тест сұрақ 

V. Т.С.Қ. (5 мин) (Оқушылар ООМ бойынша бір-біріне сұрақ қояды).

Қабілетті оқушы: Омарханова Эльвираға үйге қалалар туралы қосымша мәлмет жинауға берілген.

Бекіту ретінде  ( Оқушыларға І,ІІ,ІІІ-деңгейлік тест тапсырмалары беріледі.)

Бағалау: 4-5 белгі 5 ұпай

               3 белгі -4 ұпай

               2 белгі -3 ұпай

               «2» баға қойылмайды. 

Қорытылау: Матрица қорытындысы бойынша оқушыларға  баға қойылады.

Үйге  тапсырма:  - § 16 тақырыпты оқып меңгеру, тақырып бойынша қосымша тарихи деректер қарастыру.