Ашық сабақ Тақырыбы "«Экономикалық талдау түрлерін топтастыру»"

Сабақ жоспары №25

      Мамандық : 0513000 «Маркетинг»

      Пән аты: Сала мамандануын ескергендігі пән «Экономикалық талдау »

      Өткізілетін күні : 16. 03. 2016ж

      Оқу тобы:  М-21

      Сабақтың тақырыбы: «Экономикалық талдау түрлерін топтастыру»

                                           Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: Оқушыларға  Экономикалық талдау түрлерін топтастыру бойынша  алған білімін байқау, білім сапасын арттыру, ой-өрісін кеңейту. Алған білімін жинақтау.

Дамытушылық мақсаты : Оқушыларға бағыт-бағдар бере отырып, өздіктерінен жұмыс

 жасау, ой-өрісін дамыту, білім , іскерлік дағдыларын қалыптастыру, жеке топтық жұмыста шапшаңдылық танытуға машықтандыру, қосымша  материалды  пайдалануға дағдыландыру.

Тәрбиелік мақсаты : Оқушыларды жауапкершілікке баулуға, елжандылыққа баулу, еңбек сүйгіштікке, адалдыққа баулу;

Сабақтың типі : жарыс сабақ

Сабақтың түрі : тәжірибе сабақ

Сабақтың өту әдісі : сұрақ-жауап және өздігінше жұмысты орындап топпен                                         жұмыс жасау, әр түрлі ойын, есептер шығару.

Сабақтың көрнекілігі : слайд, тірек – сызба, есептеу машинкалары, компьютер, есептер жинағы, интерактивті тақта.

Пәнаралық байланыс: ұйым экономикасы, қаржы, экономикалық ақпаратты автоматты өңдеу,экономика негіздері;

                                              Сабақтың барысы :

I.       Топты ұйымдастыру : Оқушылармен амандасып, сабақ өтетін орынның

дайындығын, оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру, оқушылардың зейінін сабаққа аудару,  Оқушыларды екі топқа бөлу .(2-3 мин)

        Студенттерді тәжірибелік сабақтың тақырыбымен, мақсатымен таныстыру.

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы : «Экономикалық талдау түрлерін топтастыру»

       ІІ Студенттерді тәжірибелік сабаққа дайындығын төмендегідей сұрақтар қою арқылы тексеру. (5-10 мин)

Сұрақтар:

1. Талдау дегеніміз не? -?

2. Экономикалық талдау пәні дегеніміз не ?

3. Шаруашылық қызметін басқару жүйелері бойынша экономикалық талдау

           түрлері?

4.Қор қайтарымдылығы (Ққай) - ?

5.Қор сиымдылығы (Қс) -?

       IIІ. Екі топ оқушыларынан, үй тапсырмасын слайдтар арқылы көрсетіп, түсіндіреді. (15-20 мин)

      ІV«Кім жылдам?» әр ұяшықтағы сұрақтарға, нақты дәл жауап болуы тиіс, тапсырмалары орындалады. Әр сұраққа  ойлану үшін 15 секунд уақыт беріледі. (10 мин)

1.Еңбек өнімінің тұтыну құнымен, оның құны арасындағы тығыз байланыс негізіне жататын натуралды көрсеткіштерді пайдалануға негізделетін талдау қалай аталады?

жедел

2.Неғұрлым ұзақ уақыт аралығында (ай, тоқсан, жыл) қызмет көрсеткіштерінің өткен және ағымдық маңызының жиынтығы оның негізгі міндеті болып саналатын талдау қалай аталады?

ағымдық

3.Фирманың қаржылық жағдайымен болжанатын нәтижелердің негіздерін қамтамасыз ететін талдау қалай аталады?

болашақтық

4.Басқару обьектілері бойынша экономикалық талдау түрлері?

функционалдық,техникалық,әлеуметтік,экономикалық

5.Нақты еңбек өнімдерінің функциялары оның субьектісі болып   саналатын талдау қалай аталады?

функционалдық

6.Өндірісті конструкторлық және технологиялық даярлау,өндірісті    материалдық технологиялық базамен, материалдық және еңбек  ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылатын талдау қалай  аталады?

техникалық

7.Шаруашылық қаржылық қызметтің әлеуметтік ортасын көрсететін  процестерді зерттейтін талдау қалай аталады?

әлеуметтік

8.Экологиялық дағдарысқа жол бермеу үшін табиғат пен қоғам    арасындағы байланысты сақтау мен жақсарту болып саналатын  талдау қалай аталады?

А) экологиялық

        V  «Ойланайық, кім тапқыр?» тапсырмалары орындалады.

екі топ оқушыларына есептер беріледі. (Екі топқа 3-есептен)Әр есепке 5,10, 20 баллдан жинау қажет. (15-20 мин)

І топ оқушыларына

Есеп №1

1.      Кәсіпорынның жыл бойғы салыстырмалы бағада шығарған өнімнің көлемі (ЖӨ)182254,5 мың  теңгені құрды, ал орта жылдық сол мезгілдегі негізгі өндіріс қорының құны (НӨҚ) – 172256,5 мың.теңге. Қор қайтарымы мен қорсиымдылығын есептеу керек.

Шешуі:

1.      Ққай  = ЖӨ/НӨҚ*100           Ққай = 182254,5 /172256,5 *100=106 теңге

2.      Қс  = НӨҚ/ЖӨ*100               Қс= 172256,5 /182254,5 *100= 95 теңге

Есеп №2

Кесте мәліметтері негізінде айналым құралдарының айналымдылығына талдау жасаңдар

Кесте – берілген мәліметтер

Көрсеткіштер	Өткен жыл	Есептік жыл	Өзгеруі (+,-)
Өнім өткізуден түскен табыс, теңге	48 000	53 000
Талдау кезеңдегі күндер саны, күн	360	360
Айналым қаражатының орташа қалдығы, теңге	3122	3208
Бір айналымның ұзақтығы, күн
Айналым қаражатының айналымдылығы, айналым
Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті,  тиын

Екі фактордың әсерін анықтаңдар:

1) өнім өткізуден түскен табыстың өзгеруін

2) айналым қаражатының жылдамдылығының өзгеруіне айналым қаражатының орташа қалдығын.

 Шешуі:

Көрсеткіштер	Өткен жыл	Есептік жыл	Өзгеруі (+,-)
Өнім өткізуден түскен табыс, теңге	48 000	53 000	5000
Талдау кезеңдегі күндер саны, күн	360	360	-
Айналым қаражатының орташа қалдығы, теңге	3122	3208	86
Бір айналымның ұзақтығы, күн	23,42	21,79	-1,63
Айналым қаражатының айналымдылығы, айналым	15,37	16,52	1,15
Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті,  тиын	0,065	0,06	-0,005

1)     Айналым қаражатының айналымдылығы = Өнім өткізуден түскен табыс/ Айналым қаражатының орташа қалдығы

Ақ=Өт/Ақ орт

           Ақ (өткен жыл) = 48000/3122 = 15,37 айналым;

Ақ (есептік жыл) = 53000/3208 = 16,52 айналым

2)     Бір айналымның ұзақтығы= Талдау кезеңдегі күндер саны, күн/ айналым қаражатының айналымдылығы

Аұ(өткен жыл) = 360/15,37 = 23,42 күндер; 

Аұ (есептік жыл) = 360/16,52 = 21,79 (күндер)

      3)Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті = Айналым қаражатының орташа 

             қалдығы/ Өнім өткізуден түскен табыс

           Ақ коэф (өткен жыл) = 3122/48000 = 0,065;

           Ақ коэф (есептік жыл ) = 3208/53000 = 0,06

       Есеп №3

       Пайдалылық  көрсеткіштеріне талдау жасау . Қор рентабельділігінің есеп айырысу рентабельділігінің өзгеруіне әсерін , факторлардың өзгерісі арқылы есептеп шығару .

№	Көрсеткіштер	Болжам	Нақты
1	Баланстық пайда	6240	6530
2	Айналым қорлардың орташа калдығы	4810	5370
3	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	10100	20030
4	Сатудан түскен түсім	21850	21200

Есептеулер бойынша қорытындылар жасау .

Шешуі:

1.Негізгі құралдары мен айналым қорларының пайдалылық және рентабельділік көрсеткіштерінің есептелуі :

№	Көрсеткіштер	Есептеу формуласы	Болжам		Нақты		Ауытқу(+,-)
1	Баланстық пайда (БП),мың теңге	х	6240		6530		+290
2	Айналым қорларының орташа қалдығы (АҚ),мың теңге	х		4810		5370		+560
3	Негізгі құралдардың орта жылдық құны (НҚ),мың теңге	х	10100		20030		+9930
4	Сатудан түскен түсім (ТТ),мың теңге	х	21850		21200		-650
5	Тауарлардың өткізілу рентабельділігінің коэффициенті (Кр)	стр.1 стр.4	0,28558		0,30801		0,022
6	Негізгі құралдардың қор қайтарымдылығы (ҚҚ)	стр.4 стр.3	2,163		1,058		-1,105
7	Негізгі құралдардың қор сыйымдылығы (Қс)	стр.3 стр.4	0,462		0,944		0,482
8	Айналым қорларының пайдалану коэффициенті (КАЙН)	стр.2 стр.4	0,220		0,253		0,033
9	Қор рентабельділігі (ҚР),%	стр.1  *100%        стр.3	61,782		32,601		-29,181
10	Есепті рентабельдік (ЕР),%	стр.5 стр.7+стр.8 *100%	41,873		25,731		-16,142

2.Қор рентабельділігінің өзгеруіне факторлардың әсер етуі:

      Қор рентабельділігінің өзгеруіне екі фактор әсер етеді: баланстық пайда (БП)және негізгі құралдардың орта жылдық құны (НҚ)

*100%

а)қор рентабельділігінің базистік мәні:

б) баланстық пайданың (БП) әсерінен қор рентабельділігінің өзгеруі:

яғни,қор рентабельділігінің өзгеруіне  баланстық пайданың әсері :

КР_БП-КР_о=64.653-61.782% =2.871%

в)негізгі құралдардың орта жылдық құнының (НҚ)әсерінен қор рентабельділігінің өзгеруі:

яғни қор рентабельділігінің өзгеруіне негізгі  құралдардың орта жылдық құнының (НҚ)әсері:

КР_НК-КР_БП =32.60 – 64.653%= -32.053%

Сонымен,қор рентабельділігінің аз ғана (яғни 0,001%) төмендеуі мына себептерге байланысты болып отыр: негізгі құралдардың орта жылдық құнының (НҚ) 32.053 % теріс әсері және баланстық пайданың 2.871% оң ықпалы нәтижесінен туындап отыр.

3.Есептік рентабелділіктің өзгеруіне факторлардың әсерін мына формула арқылы есептелінеді :

        ІІ топ оқушыларына

        Есеп №1

  Кәсіпорынның жыл бойғы салыстырмалы бағада шығарған өнімнің көлемі (ЖӨ)184464,5

мың  теңгені құрды, ал орта жылдық сол мезгілдегі негізгі өндіріс қорының құны (НӨҚ) – 164486,5 мың.теңге. Қор қайтарымы мен қорсиымдылығын есептеу керек.

Шешуі:

Ққай  = ЖӨ/НӨҚ*100           Ққай =184464,5  /164486,5 *100=112 теңге

Қс  = НӨҚ/ЖӨ*100               Қс= 164486,5 /184464,5  *100= 89,1 теңге

Есеп №2

Кесте мәліметтері негізінде айналым құралдарының айналымдылығына талдау жасаңдар                                                                                      Кесте – берілген мәліметтер

Көрсеткіштер	Өткен жыл	Есептік жыл	Өзгеруі (+,-)
Өнім өткізуден түскен табыс, теңге	38 000	49 000
Талдау кезеңдегі күндер саны, күн	360	360
Айналым қаражатының орташа қалдығы, теңге	2125	2305
Бір айналымның ұзақтығы, күн
Айналым қаражатының айналымдылығы, айналым
Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті,  тиын

Екі фактордың әсерін анықтаңдар:

1) өнім өткізуден түскен табыстың өзгеруін

2) айналым қаражатының жылдамдылығының өзгеруіне айналым қаражатының орташа қалдығын.

 Шешуі:

Көрсеткіштер	Өткен жыл	Есептік жыл	Өзгеруі (+,-)
Өнім өткізуден түскен табыс, теңге	38 000	49 000	11 000
Талдау кезеңдегі күндер саны, күн	360	360	-
Айналым қаражатының орташа қалдығы, теңге	2125	2305	+180
Бір айналымның ұзақтығы, күн	20,13	16,94	-3,19
Айналым қаражатының айналымдылығы, айналым	17,9	21,25	3,35
Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті,  тиын	0,055	0,047	-0,008

1)     Айналым қаражатының айналымдылығы = Өнім өткізуден түскен табыс/ Айналым қаражатының орташа қалдығы

Ақ=Өт/Ақ орт

           Ақ (өткен жыл) = 38 000/2125 = 17,88 айналым;

Ақ (есептік жыл) = 49 000/2305 = 21,25 айналым

2)     Бір айналымның ұзақтығы= Талдау кезеңдегі күндер саны, күн/ айналым қаражатының айналымдылығы

Аұ(өткен жыл) = 360/17,88 = 20,13 күндер; 

Аұ (есептік жыл) = 360/21,25 = 16,94 (күндер)

      3)Айналымдағы қаражаттың жүктеу коэффициенті = Айналым қаражатының орташа 

             қалдығы/ Өнім өткізуден түскен табыс

           Ақ коэф (өткен жыл) = 2125/38 000 = 0,055;

           Ақ коэф (есептік жыл ) = 2305/49 000 = 0,083

               Есеп №3

       Пайдалылық  көрсеткіштеріне талдау жасау . Қор рентабельділігінің есеп айырысу рентабельділігінің өзгеруіне әсерін , факторлардың өзгерісі арқылы есептеп шығару .

№	Көрсеткіштер	Болжам	Нақты
1	Баланстық пайда	8220	8640
2	Айналым қорлардың орташа калдығы	6910	7480
3	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	31300	33080
4	Сатудан түскен түсім	42960	43410

Есептеулер бойынша қорытындылар жасау .

Шешуі:

1.Негізгі құралдары мен айналым қорларының пайдалылық және рентабельділік көрсеткіштерінің есептелуі :

№	Көрсеткіштер	Есептеу формуласы	Болжам	Нақты	Ауытқу(+,-)
1	Баланстық пайда (БП),мың теңге	х	8220	8640	+420
2	Айналым қорларының орташа қалдығы (АҚ),мың теңге	х	6910	7480	+570
3	Негізгі құралдардың орта жылдық құны (НҚ),мың теңге	х	31300	33080	+1780
4	Сатудан түскен түсім (ТТ),мың теңге	х	42960	43410	+450
5	Тауарлардың өткізілу рентабельділігінің коэффициенті (Кр)	стр.1        стр.4	0,191	0,199	0,008
6	Негізгі құралдардың қор қайтарымдылығы (ҚҚ)	стр.4 стр.3	1,372	1,312	-0,06
7	Негізгі құралдардың қор сыйымдылығы (Қс)	стр.3 стр.4	0,728	0,762	+0,0034
8	Айналым қорларының пайдалану коэффициенті (КАЙН)	стр.2 стр.4	0,160	0,172	0,012
9	Қор рентабельділігі (ҚР),%	стр.1  *100% стр.3	26,26	26,11	-0,15
10	Есепті рентабельдік (ЕР),%	стр.5  *     100% стр.7+стр.8	21,50	21,30	-0,2

2.Қор рентабельділігінің өзгеруіне факторлардың әсер етуі:

      Қор рентабельділігінің өзгеруіне екі фактор әсер етеді: баланстық пайда (БП)және негізгі құралдардың орта жылдық құны (НҚ)

*100%

а)қор рентабельділігінің базистік мәні:

б) баланстық пайданың (БП) әсерінен қор рентабельділігінің өзгеруі:

яғни,қор рентабельділігінің өзгеруіне  баланстық пайданың әсері :

КР_БП-КР_о=27,603 % – 26,261%=1,342%

в)негізгі құралдардың орта жылдық құнының (НҚ)әсерінен қор рентабельділігінің өзгеруі:

яғни қор рентабельділігінің өзгеруіне негізгі  құралдардың орта жылдық құнының (НҚ)әсері:

КР_НК-КР_БП = 26,118% – 27,603%= -1,485%

Сонымен,қор рентабельділігінің аз ғана (яғни 0,001%) төмендеуі мына себептерге байланысты болып отыр: негізгі құралдардың орта жылдық құнының (НҚ) 1,485 % теріс әсері және баланстық пайданың 1,342% оң ықпалы нәтижесінен туындап отыр.

3.Есептік рентабелділіктің өзгеруіне факторлардың әсерін мына формула арқылы есептелінеді:

           

VІ . Екі топ оқушылары, екі топ бір біріне өздері дайындаған сөз жұмбақтарын

қояды. (5-10 мин)

                 VІІ . Ойынның қорытындысы (1-2 мин)

Осымен ойынымызды аяқтап, ұпайларын есептеп, жеңімпаз топты анықтаймыз.

      VІІІ. Тақырыпты бекіту. (4-5 мин)

Кәсіпорынның жыл бойғы салыстырмалы бағада шығарған өнімнің көлемі (ЖӨ)171243,5

мың  теңгені құрды, ал орта жылдық сол мезгілдегі негізгі өндіріс қорының құны (НӨҚ) – 161146,5 мың.теңге. Қор қайтарымы мен қорсиымдылығын есептеу керек.

1.Ққай  = ЖӨ/НӨҚ*100           Ққай = 171243,5/161146,5*100=106 теңге

      2. Қс  = НӨҚ/ЖӨ*100               Қс= 161146,5/171243,5*100= 94 теңге

          ІХ . Оқушыларды бағалау (2 мин)

   Екі топ оқушылары екі топ бір біріне баға қояды.

           Х. Үйге тапсырма беру. (1-2 мин)

1. Есептер жинағынан №51,52,53,54 есептерді шығару

2. С. Егемдергенова «Экономикалық талдау» Алматы, Экономика 2009 жыл

( 37-110 беттер  )

3.    Оқу тәжірибе папкасын өткізу

Көпсалалы «Ұлағат  Қызылорда»колледжі

«Келісілді»                                                                                      Бекітемін

Колледж әдіскері:                                                                        Директордың оқу ісі

----------Ұ.Ә.Альмердинова                                                                  жөніндегі орынбасары

«       »  ................... 2016ж                                                                   .............Рахымжан А.Б

                                                                                     «........».................2016ж

АШЫҚ САБАҚ

Тақырыбы: ««Экономикалық талдау түрлерін топтастыру»

Пәні : Сала мамандануын ескергендігі пән «Экономикалық талдау »

Тобы  М-21

Пән  оқытушысы:           Сугурова З.А

                                                                                  Қаралды

                                                                              «Экономикалық-техникалық және

                                                                    арнайы»пән бірлестігінде

                                                                          ............. Абдимомынова М.Ш

                                                                              «.........»................2016ж

                                                     Қызылорда 2016ж