Ашық сабақ"Жердің құрылысы.Жердің сыртқы қатты қабаты"

Сыныбы:6

Пәні: физикалық география

Тақырыбы: Жердің құрылысы .Жердің сыртқы қатты қабаты

Мақсаты: Оқушыларға жердің сыртқы,ішкі  құрылысы туралы жалпы

                                   түсінік бере отырып,,жер қабықтары туралы негізгі ұғымдар 

                                    мен  заңдылықтарды меңгерту.,танымдық қызығушылығын 

                                    дамыту,

Әдіс-тәсілдер: 1.Сергіту сәті 2. Топқа бөлу 3. Өзара бағалау.. Сабақ барысында оқушылар бір-бірін сырттай бағалап отырады. 4. «Нені біліп келдім?» үй тапсырмасын сұрау 5. Ғылыми кеңес 6. «Шапшаңдық гимнастикасы» 7.Топтық жұмыс. 8.Дарынды оқушыны анықтау.«Кім көп біледі?»  9 Кері байланыс «SMS»

Түрі: Жаңа ұғымды меңгерту

Сабақтың барысы

1.      Ұйымдастыру

Оқушыларды топқа бөлу және көңіл күйін білу  мақсатында түрлі  түсті стикерлерді оқушылар өздері таңдап алады. Таңдаған стикерлеріне көңіл – күйлерін салады, сосын соң сол стикерлердің түстері бойынша топқа бөлінеді.

Үй тапсырмасын тексеру

«Нені біліп келдім?» үш топ үй тапсырмасы бойынша сұрақтар дайындап келесі топқа береді. Оқушылар 5 минут ішінде сұрақ пен жауап жазады.

1топ

1.      План деген ?

2.      Салыстырмалы биіктік дегеніміз не?

3.      Айнала нысаналау әдісі деген не?

4.      Географиялық ендік дегенне?

5.      Неліктен глобус Жердің нақты үлгісі?

2 топ

1.      Градус торы деген не?

2.      Карталар мазмұнына қарай қалай жіктеледі?

3.      Географиялық карта деген не?

4.      Картада қандай шартты белгілер болады?

5.      Масштабтың түрлерін атаңыздар?

Жаңа мағлұматты  меңгеру кезең

.           «Ғылыми кеңес» оқушылар интернет желісі бойынша «Жердің сыртқы құрылысының сыры не?»  тақырыбында  мағлұмат іздейді, талдайды, топтық таныстырым қорғайды. Сөйтіп жаңа сабақ тақырыбы  ашылады. Мысалы Ыстық бұлақтар мен гейзерлер.(Жоспар оқулық мәтіні бойынша айтылады да, төмендегі қосымша мәлімет беріледі).
Ежелгі Рим мифологиясында Вулкан – от құдайы.
Жанартау атқылауы – күрделі, қауіпті әрі қорқынышты табиғат құбылысы. Тастар мен күлді 15-20 м кейде 45 м дейін биіктікке атқылайды
Жыл сайын 15-20 км3 – магма- литосфераға шығады, ауаға әртүрлі газдар тарайды.
Жанартау атқылауы – реттелмейтін, қауіпті, кездейсоқ жағдай.
24 тамыз 79 жылы адамзат тарихында ең күшті қорқыныш пен үрейге толы – жанартау атқылауы болды. Ол Италияда Неаполитон шығанағының жағалауында.(Везувии).
Түтін бұлттары Күн көзін басты, кенеттен жер астынан гуіл естіліп, ошақтан тас пен тозаң атқылай бастады. Басында жанартаудан шыгатын түтін мен буға ешкім көңіл бөлмеді.
Адамдар қатты абыржыды. Кейбірі ақыр заман туды деп ойлады. Қаланы түтіннен қараңғылық басты. Адамдар барынша қашты бірақ тым кеш болды. Кейбірі үйлерінде қалды- бірақ түтіннен тұншығып өлді. Аспаннан тас түсе бастады. Қала көшелерінде жанартаудың күлі басып қалды.
Тек аздаған адамдар ғана теңізге қашып құтылды.
Міне, солардың айтуы бойынша «Помпейдің соңғы күні» суреті салынды. Бұл сурет қазір Мәскеуде Трьетяков галереясында сақтаулы.
Бірнеше ғасыр өткеннен кейін адамдар-археологтар – Помпей мен Геркуланум қаласын тапты. Қалыңдығы 15 м кул басқан екен.
1006 ж Мерапи жанартауы – Ява аралы Индонезия
1669 ж Этна жанартауының атқылауы салдарынан 100 000 адам зардап шекті.
11 маусым 1783 ж Лаки жанартауы- Исландияда
1815 ж Тамбор жанартауы адамзат тарихындағы күшті жанартаулардың бірі -92 000 адам өлді.
1883 ж Кракатау 32 000 адам өлді.
Жалпы жанартау су астында да атқылап тұрады. 10-20% су асты жанартауының үлесіне тиеді.
Орташалары мен кішілерін қоспағанда 2500 ірі жанартау атқылауы болған.
Жанартауларды ұйқыға кеткен деп атаған дәлірек. Өйткені, әлі күнге дейін ешкім дәл басып айта алмайды. Толық зерттеліп болмаған.
Адамдар сөнді деп атаған жанартаулардан осы күнге дейін зардап шегуде.
Мартиника аралындағы –Монтень-Пеле жанартауының 1902 жылы қала халқы қырылып қалды.1912 ж Альяска (АҚШ) Натмай жанартауының атқылағанын ешкім көрмеген.Безыменный-Камчаткада, Исландияда – Хельгафелдь.

Жоба қорғау. Ізденген материалдары бойынша плакатқа сызу арқылы жобаны жасап таныстыру.

1.      Мұхит түбіндегі жер бедері

2.      Таулар,жанартаулар

3.      Жердің ішкі құрылысы

Дарынды оқушыларды анықтау мақсатында «Кім көп біледі?» әдісі бойынша үш топ мүшелеріне жеке – жеке деңгейлік тапсырма (жеңіл, орташа, қиын) беріледі.

Ø  І - топ: 1) Атмосфера, гидросфера, биосфера  Жердің ........ қабаты  (сыртқы);

Ø  2) Оңтүстік Америка  тақтасы мен Тынық мұхит тақтасының аралығында ...... тақтасы орналасқан (Наска тақтасы);

Ø  3) Жер қыртысы бетінде су, жел, мұздық, т.б. сыртқы күштер әсерінен пайда болатын жыныстар ............... тау жыныстары деп аталады (шөгінді);

Ø   4) Жердің терең қойнауындағы тау жыныстары қабаттарының кенет жарылып, ығысатын жері .............. д.а. (жер сілкіну ошағы);

Ø  5) Температурасы жоғары болатын, құрамында әр түрлі тұздар мен газдар кездесетін суларды ........... деп атайды (минералды сулар);

Ø  6) Бірнеше тау жоталары түйісетін жерді ........ д.а. (тау торабы);

Ø  7) Екінші  тау жасалу қысымына ұшыраған тау жыныстары алғашқы иілгіштіктерін жоғалтып ................. таулар пайда қалыптасады (қатпарлы-жақпарлы таулар);

Ø  8) Абсолют биіктігі 200-500 м-ден астам жазықтар (қырат жазықтар д.а. )

Ø  9) Өзен, көл, теңіз жағалауындағы жел айдап үйген құм төбелер – (шағылдар)\

Ø  10) Жас таулардың биіктігі_____________м-ге жетеді     (1000м-ден 2000м  )

Ø  ІІ топ: 1) Маттериктік жер қыртысының қалыңдығы 30-40 км, мұхиттық жер қыртысының қалыңдығы (70-80 км.)

Ø  2) Мұхиттың түбінде ұзыннан-ұзақ созылып жататын су асты жоталары. Жеке шыңдары арал түрінде су бетіне шығып тұрады – (мұхит ортасы жоталары)

Ø   3) Минералды жыныстардың түрлері 3000 шамасында, тау жыныстарының түрлері  (1000-ға тартады)

Ø  4) Алматыда 1887 жылы басталған жер сілкінісі (3 жылға созылған).

Ø  5) Эльбрус пен Казбек қандай жанартауға жатады  (сөнген)

Ø  6) Жер бетінің маңайындағы жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, қатты тілімденген биік бөліктерін (таулар д.а. )

Ø  7) Су мен ауаның әсерінен жүретін үгілу түрі  (химиялық үгілу д.а.)

Ø  8) Орта Сібір, Батыс Аустралия пайда болуына қарай қандай жазыққа жатады: (вулкандық  жазық)

Ø  9) Бархандардың биіктігі 15-20 м-дей болады, шағын барқандар (жылына 100-200 м-ге жылжиды)

Ø  10) Материктік қайраңнан мұхит түбіне ауысатын бөлігін (материктік беткей д.а.)

Ø  ІІІ топ 1) Жер қыртысының және мантияның жоғарғы кристалдық тау жыныстарынан тұратын қабаты  (Литосфера )

Ø  2) Мұхит ортасы жоталарының тап ортасында ұзыннан-ұзақ созылған (Шатқалдар)

Ø  3) Жер қыртысының 15-20 км тереңдігінде  тау жыныстарының  95%-ын (магмалық тау жыныстары құрайды)

Ø  4) Жер сілкіну жиі болып тұратын аймақтарды (сейсмикалық аймақтар д.а. )

Ø  5) Жанартаулардың көпшілік бөлігі (Тынық мұхитының жағалауында орналасқан)

Ø  6) Карпат таулары биіктігі бойынша (орташа биік тауға жатады)

Ø   7) Бұрынғы теңіздер мен мұхиттардың орнында пайда болған тауларды (қатпарлы таулар д.а.)

Ø  8) Ла-Плата ойпаты пайда болуына қарай (аллювиальді жазыққа жатады).

Ø  9) Ұлғаюы тоқтағаннан кейін жыраның табаны тегістеліп және беткейлері түйетайланып, өсімдік басқан ұзынша ойыс  (Сай д.а )

Ø  10) Мұхит түбінің көп бөлігін –( қазаншұңқырлар алып жатыр)

«Шапшаңдық гимнастикасы»  оқушылар  жаңа тақырып бойынша термин сөздермен жұмыс  жасайды. Тез арада термин сөздерді тауып мағынасып ашады.

Атмосфера, гидросфера, биосфера,  тау жыныстары,  жер сілкіну ошағы, жанартау ,

жер сілкінісі, үгілу,   жазық,  ойпат, қазаншұңқырлар,

«Жер бетіне саяхат»  арқылы картамен жұмыс жүргіземін

«SMS» әдісі бойынша кері байланыс жүргіземін. Оқушылар бағалап отырған жасырын досының есімдерін айтып, бағалау критериі бойынша бағалауын айтады.

Бағала кестесін түсір 20-30,40-50

Сабақ соңында оқушылардың көңіл – күйлерін анықтап, сабақты қорытамын

Қосымшалары