Ашық тәрбие сағаты: "Қазақ хандығының құрылуы"

Сабақтың тақырыбы: Қазақ хандығының құрылуы
Сабақтың мақсаты:
1. Қазақ хандығының құрылу тарихымен таныстыру, қазақ жеріндегі тұңғыш дербес мемлекеттің жаулап алушылық соғыстар нәтижесінде емес, халықтың ғасырлар бойы армандаған арман тілегі мен өзара туыстығы нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру.
2. Картамен жұмыс жасауға, өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру. Ойлау қабілеттерін дамыту.

3.Тұңғыш қазақ мемлекетінің құрылуына негіз қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу, өз елінің тарихына, адал ұлдарына деген құрмет сезімін қалыптастыру.
Сабақтың көрнекілігі: Карта, тірек схемалар, хандардың, билердің суреттер.

Қазақ хандығының құрылуына себеп болған басты шарттарының бірі Әбілхайыр хандығындағы ру - тайпалардың саяси жағдайы, олардың шаруашылық өмірлеріндегі дағдарыстар, хан ұрпақтарының билік үшін таласы, ойрат тайпаларымен соғыста жеңіліске ұшырауы - халық бұқарасының Әбілхайыр ханға наразылығының өрши түсуіне себепші болды. Керей мен Жәнібек сұлтандар бұл тарихи жағдайды дер кезінде, өз мақсаттарына пайдаланып, қазақ тайпаларын бастап, қазақ хандығының болашақ негізін салуға Батыс Жетісуға көш бастады. 1465 - 66 жылдары Қозыбасыда қазақ хандығын құрды. Жаңадан құрылған қазақ хандығының тағына Шыңғыс ханның ұрпағы болғандықтан, Керей мен Жәнібек сұлтандардың екеуінің де отыруға құқы болды. Бірақ тәртіп бойынша жасының үлкендігі де ескерілді, сондықтан хан тағына Керей отырды. Ақылдасар тірегі Жәнібек

Тарихи үйірме “атты рөлдік ойын
Сынып екі топқа бөлінеді.
І топ билер, ІІ топ хандар. Әр оқушының атқаратын рөлі болады:
І реттеуші – ұйымдастыру (әр оқушыға сөз беріп отырады)
ІІ баяндаушы – топта өткен ой талқысын мұғалімге айтып береді.
ІІІ бейнелеуші - ол ханды көз алдыңа қалай елестететінін, соны сурет арқылы бейнелеп, мінездеме береді.
ТАПСЫРМАЛАР
Картамен жұмыс
І Қазақ хандығының қай жерде және қашан құрылғанын көрсету.
ІІ Жәнібек пен Керей сұлтандар қазақ хандығының шекарасын қай жерге дейін кеңейтуге ұмтылды.

Абылай хан (Әбілмәнсұр)
- Қазақтың ұлы хандарының бірі, аса көрнекті мемлекет қайраткері, қолбасшы және дипломат. 1711 жылы Уәлидің шаңырағында дүниеге келген, әкесі жау қолынан қаза тауып, Ораз аталық дейтін адамның қолында тәрбиеленеді. Жастайынан ақылымен, батырлығы, табандылығымен көзге түседі. 1771 жылы ресми түрде хан сайланады. Абылай өз заманының көреген де, ақылды саясаткері, данқты батыры, өткір ойлы, дарынды дипломаты болған.

Қазақ билері — ерте заманда осы күнгі соттың да, тергеушінің да қызметін атқарған. Билер өздерінің бір ғана сөзімен небір шытырман даулы мәселелердің дұрыс шешімін тауып отырған.

Қазақ билері әділ және елге сыйлы болуға тиісті болатын. Өз әділдігімен елге танымал болған қазақтың атақты билері:

·         Төле би (1663—1759 жж.)

·         Қазыбек би (1667—1764 жж.)

·         Әйтеке би (1644—1700 жж.)

Қазақ халқының бұл билері елді үш жүздің бірлігін сақтауға шақырды.

Хандар тобы:
1. Қазақ хандары туралы не білесіздер?
2. Қазақтың алғашқы хандары кім?

3. Моғолстан ханы Есен - бұғы қазақ сұлтандары Жәнібек пен Керейге қай жерлерден жер бөліп берді.

Билер тобы:
1. Қазақтың билері туралы не айта аласыздар?
2. Керей мен Жәнібек хандарының туыстық жақындығы қандай?
3. Қазақ хандығындағы шаруашылықтың негізгі басты саласы қандай шаруашылық болды?

«Хандар» тобы Қазақ хандығын Қазақстан Республикасымен салыстыр

«Билер» тобы Қазақ хандығының аумағын ҚР территориясымен салыстыр

 

Қорытындылау:

Біз үшін қай заманғы тарихымыз болмасын қымбат, бабаларымыз құрметті, әсіресе қазақ хандығының құрылуы тарихтағы маңызды оқиға. Қазір өзіміз өмір сүріп жатқан Отанымыздың іргетасы. «Өз тарихын білмеген халық, өзін де сыйламайды» деп Елбасымыз айтқандай айтқандай тарихты білу баршамыздың парызымыз.