Ашык сабак:" Массив туралы тусиник" (9 класс)

Сабақтың тақырыбы:  Массивтерді өңдейтін стандартты алгоритм

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың массив туралы түсінігін қалыптастыру, массивпен жұмыс істеу тәсілдерін үйрету.

Дамытушылық: Бағдарламалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту.

Тәрбиелік: Оқушылардың белсенділігін арттыру, жұмыс жасау мақсатында компьютерлік

сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың түрі: сұрақ-жауап, түсіндірмелі

Сабақтың көрнекіліктері: Компьютер, презентация, кеспе қағаздар, смайликтер.

Пәнаралық байланыс: математика, геометрия, ағылшын тілі.

Сабақтың өту барысы:

          І. Оқушыларды ұйымдастыру. Сабаққа дайындығын қадағалап, түгендеу;
          ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру

А) Массив тақырыбын талдау, схема түрінде.

Б) Оқушылардың сұрақтары

            ІІІ. Білімді өзектендіру

Сұрақтар

1. Массив деген не?

2.Массивтің ерекшелігі неде?

3. Массивтің элементтеріне не жатады?

4. Массивтер нешеге бөлінеді?

        

ІV. Жаңа сабақты оқып-үйрену

Жиым - бұл бір атаумен (жиым идентификаторы) белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны. Жиымдардың негізгі параметрлеріне оның типі (сандық,символдық,логикалық), өлшемі (бірөлшемді,екіөлшемді т.с.с) және көлемі (жиымдардың әрбір өлшемдегі элементтерінің саны) жатады. Жиымды сипаттау үшін array of сөз тіркесі қолданылады.
Оның жазылу пішімі:
type = array[] of ;
var : ;
мұндағы array (жиым),of (-дан,-ден,-тан,-тен)-түйінді сөздер;
[]-real, integer базалық типтерінен өзге кез келген стандартты тип, яғни индекстің типі ретінде шектеулі саналатын, логикалық және литерлік типтер пайданылады; - құраушылар (элементтер) типі, яғни Паскаль тілінде пайдалануға болатын жиым элементтерінің типі.
Жиым элементтеріне қол жеткізу үшін оның индексі пайдаланылады. Индекс элементтің қай жерде тұрғанын анықтайды. Индекс өрнек, айнымалы немесе тұрақты түрінде берілуі мүмкін. 
Жиым типтер бөлігінде көрсетілмей, бірден айнымалылар бөлігінде былай да анықтала береді:
Мысалдар:
type 
Klass =(K1,K2,K3,K4);
Znak =array[1..255] of char;
Var
M1:Znak; {Znak типі типтер бөлігінде анықталған}
M2:array [1..60] of integer;{М2 жиымын тікелей сипаттау}
M3:array[1..4]of Klass;
Mas:array [1..4] of integer;
Lit:array [char] of real;
Ogr:array [5..15] of char;
Bol:array[boolean] of integer;
A:array[1..5] of real;
Aj:array[қаңтар,...,желтоқсан] of integer;
Массив деп нақтыланған бір типтегі элементтер санынан тұратын құрылымдық мәліметтер типін қарастыруға болады. Бір өлшемді массивтің баламасы вектор, ал екі өлшемді болса – мат-рица болып табылады. Енді төмендегі Турбо Паскаль тілінде жалпы массивтермен жұмыс істеуді қарастырайық.

Pascal программалау тілінде массивті сипаттау үшін array of қызметші сөзі қолданылады. Ал бұл процедураның өзі екі әдіспен орындалады.  мәліметтердің жаңа типін енгізу, содан соң жаңа типтің айнымалыларын сипаттау. Бұл жағдайда typeкомандасының жазылу ережесі төмендегідей болады:

type

<тип_аты>=array [<индекс_типі>] of <компоненттер_типі>;

Индекс_типі ретінде берілген типтерді пайдалануға бола-ды. Компоненттер_типі – бұл алдын-ала анықталған кез-кел-ген мәліметтер типі

Ескерту. Константалар массивті сипаттар алдында анықталуы қажет, себебі массив айнымалылар тізімінен тұра алмайды.

Массивтің өлшемі 64 Кб-тан артық болмайды. Бұл шектеу басқа да құрылымды мәліметтерге қатысты.

Екі өлшемді массивті бір өлшемді массивтің базалық типі (компоненттер типі) ретінде қолдануымызға болады:

type

massiv=array [1..20] of real;

matrica=array [1..20]of massiv;

var

a: matrica;

V. Практикалық жұмыс: 
І. Х массивіне байланысты сұрақтарға жауап беру.

1 2 3 4 5 6 7 8 9
-5 6 -3 4 9 7 3
1. Массив аты______________________________________
2. Массивтің сипаттаңдар _____________________________________________________
3. Массивтің жұп элементтері номера ___________________________________
4. х[3]= х[1]+х[8] __________________________________
5. х[7]= sqrt(х[6]) __________________________________
6. Массивтің тақ элементтері номера ______________________________________
VI. Жаңа сабақты бекіту

1: 5 бүтін саннан тұратын тізбектің арифметикалық ортасын табатын программа құралық.
PROGRAM ORTA;
Var
X:array [1..5] of integer; {массивті сипаттау}
I:integer;
S:real;
Begin
S:=0;
Writeln(‘бос орын арқылы 5 сан енгізіңдер:’);
For i:=1 to 5 do 
Begin
Read(x); {массив элементтерін енгізу} 
S:=s+x; {массив эл-нің қосындысын есептеу} 
End;
S:=s/5; {арифметикалық ортасын есептеу}
Writeln(‘s=’,s:5:2); {нәтижені баспаға шығару}
End.

VIІІ. Өзіңді тексер!)

1. Жиым деп нені айтады?
2. Паскаль тілінде жиымдар қалай сипатталады?
3. Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
4. Индекс дегеніміз не?
5. Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай болуы тиіс?VII. Қорытындылау. Сұраныс шеберінің көмегімен қорытынды сұранысты жасай аламыз.  Сұраныс барысында sum, avg,min,max, count, var, first, last функцияларын қолданамыз.

ІХ. Үй тапсырмасы

Массив тақырыбын оқу. Массив элементтерін кему реті бойынша орналастыру бағдарламасын құру..   

Бағалау.