Ашық сабақ Ұлт азаттық көтерілістер

Сабақтың барысы:

Оқытушының қызметі

Студенттің қызметі

Күтілетін нәтиже

студент

І. Ұйымдастыру бөлімі

Амандасу , түгелдеу, студенттерді бес топқа бөліп отырғызамын.

Амандасу. Оқулықтарды, дәптерді әзірлейді.

Сабаққа әзірлігін, жұмысқа даярлығын ұйымдастырады.

ІІІ. Өткен материалдық        қайталау арқылы жаңа материалды қабылдауға дайындық

Жаңа сабаққа студенттердің назарын аудару үшін өткен материалдардан сұрақтар қойып, сабақты меңгеруге әзірлеймін.

1.«Ұлт –азаттық», «Отар» сөздерін қалай түсінесіздер?

2.Шығыстан қазақтарға қауіп төндірген кімдер?

3. Қазақтардың жоңғарларды жеңген қандай шайқастарын білесіңдер?

4.Ресейге қандай себеппен қазақтар бодан болып кірді?

5. Кіші жүз қай жылы Ресейге бодан болып кірді?

6. Патша үкіметі отарлық саясатын неден бастады?

7.XVIII-XIX ғғ қандай көтерілістерді білесіңдер және олардың мақсаттары қандай болды?

Студенттер өздерінің ұлт- азаттық көтерілістер жөнінде бұрыннан қалыптасқан ой пікірлерімен алмасып, бір-бірінің ойларын мұқият тыңдап, бірге талдайды, әркім өз ойын еркін жеткізеді.

Ұлт-азаттық көтерілістер халықтың өз теңдігі, азаттығы үшін жүргізген күресін,  айырмашылығын көрсете отырып, сипаттайды.

XVIII-XIX ғғ көтерілістерді атайды.

Өткен тақырыптарды еске түсіре отырып, жаңа тақырыпты меңгеруге әзір болады.

XVIII-XIX ғғ көтерілістер туралы ақпараттарды қабылдауға әзір болады.

III  Жаңа  материалды  түсіндіру.

Жоспар:

1.С.Датұлы бастаған көтерілістің басталуы, себептері, барысы, тарихи маңызы.

2. 1836-1838жж Бөкей Ордасындағы  көтерілістің басталуы, себептері, барысы, тарихи маңызы.

3. К.Қасымұлы  көтерілістің басталуы, себептері, барысы, тарихи маңызы.

4.Ж.Нұрмағанбетов көтерілістің басталуы, себептері, барысы, тарихи маңызы.

5. 1916ж ұлт-азаттық көтеріліс.

Көтеріліс басшылары туралы деректер келтіріп, Махамбеттің шығармашылығына тоқталады.

М.Өтемісов атындағы педагогикалық университет

М.Өтемісов атындағы сауықтыру интернаты туралы мәлімет келтіру.

Ж.Нұрмағамбетов туралы тоқталу

Ақпараттық  ізденісті  жоспарлау.

Технологияларды  қолдану.

Ресурстарды  жоспарлау.

Топтық жұмысты ұйымдастыру: тақырып бойынша әзірлеп әкелген мәліметтерін тыңдау, сараптауға көмектесу.

Кездескен түсініктерді анықтау. Қосымша мәлімет беріп тақырып мазмұнын тереңдету.

Қорытындылауға көмек көрсету.

Бүгінгі біздің сабақтағы басты мақсатымыз  Қазақ халқының  ұлт-азаттық қозғалыстардың даму кезеңдері, ерекшеліктері, тарихи маңызына тоқталу. Әр топ алдын –ала беріліп қойған тақырыптары бойынша жинаған мәліметтерін баяндайды.

     1-топтың тапсырмасы:

1.С.Датұлы бастаған көтеріліс туралы мәлімет.

2.  С.Датұлының шешендік сөздері.

 2-топтың тапсырмасы:

1.1836-1838жж Бөкей Ордасындағы  шарулар көтерілісі туралы мәлімет.

2. Исатай мен Махамбеттің қолбасшылығы.

3. Жәңгір ханның саясаты және жаңаша көзқарас.

Көтерілісшілер Жәңгірге не себепті қарсы шықты?

Жәңгір хан еліне қандай қамқорлық жасады? Сіздердің жаңаша көзқарастарыңыз қандай?

Тапсырманы орындау барысында қандай әдебиеттермен жұмыс жасағандарың туралы мәліметтер келтіруін қадағалаймын.

   3-топтың тапсырмасы:

1.К.Қасымұлы  көтеріліс туралы мәлімет.

2. Кенесарының дипломатиялық байланыстары.

  4-топтың тапсырмасы:

1. Ж.Нұрмағанбетов көтерілістің басталуы, себептері, барысы, тарихи маңызы.

2.Көтеріліс басшысы туралы деректер келтіру.

 5-топтың тапсырмасы:

1.1916ж ұлт-азаттық көтерілістің себеп салдары.

2. Көтеріліс ошақтары.

Қорытыта айтқанда:

Ұлт-азаттық көтеріліс туралы бүгінгі сабағымызда жаңа тың мәліметтер алып,қосымша әдебиеттермен жұмыстана отырып, бұрын Исатай мен Жәңгір хан туралы айтылмаған жаңа деректермен таныстыңыздар. Көтеріліс басшылары да Жәңгір ханда қазақ халқының азаттығын қалады және соның жолында өз өмірлерін арнады. Оған дәлел қаламыздағы үлкен екі оқу орнына Жәңгір хан мен Махмабет аттарының берілуі. Бұл кісілер аңсаған азаттыққа бүгінде еліміз қол жеткізіп, тәуелсіз ел атанды. Көтеріліс басшылары әрқашанда Отанға қызмет етудің биік үлгісі болып қала бермек.

Әзірлеп келген мәліметтерін талқылайды. Сұрақ қойып  түсінігін толықтырады.

Картамен жұмыстанады. Слайд материалдарын пайдаланады.

Өз ойын ортаға салады.

ХVIIIғ. 30-ж. Кіші Жүз Ресейге қосылғаннан кейін бекіністер салына бастады. 1744 ж. Орынбор салынды. Ор өзені бойында Орск салынды. Орал қаласынан Өскеменге дейінгі 3,5 мың шақырым қашықтықтағы Жайық, Ертіс өзендері жағалауларында ірі әскери бекіністер салынды. Оларға орыс-казактар қоныстандырылды. Патша үкіметі қазақтарды ішкі жаққа Жайық сыртына өткізбей оған тыйым салды. Кіші жүз ханы Нұралының да қысымы көп болды. 1783-1797жж 14 жылға созылған С.Датұлы бастаған көтеріліс Еділ-Арал бойын қамтыды.

Көтерілістің басты мақсаты:

•         Хан озбырлығына шек қою.

•         Шаруалар жағдайын жақсарту.

•         Жер мәселесіндегі патша үкіметінің отаршылдық саясатын өзгерту.

•         Әскери бекіністердің салынуын тоқтату.

Нәтижесі:

•         Салық мөлшеріне шек қойылды.

•         Патша үкіметі қазақ старшындарымен санасатын болды.

•         Ішкі Ордадағы хандық биліктің әлсірегендігін дәлелдеді.

•         Қазақ фенодалдарының отаршылдық басқарумен байланыста екенін көрсетті.

•         Әртүрлі халықтардың қанаушыларға қарсы бірігіп күресуінің негізі қаланды.

n  Жәңгір ханның халқы үшін жасаған игі істері.

 Жәңгір хан өзіне дейінгі бірде - бір хан істемеген істерді халқы үшін істеген. Ең алдымен Ішкі Ордада халқы астық іздеп, малын айдап Ресей қалаларына шұбырмасын деп Антонов постында орыс көпестерінің астық қоймаларын ұйымдастырды. " Жас құста " жәрмеңкесін  ашты 1832 жылы. Халықтың мұң - мұқтажын талқылап, шешіп отыратын хан ордасын, онда қызмет ететін қазақ, орыс, татарлар үшін 50 тұрғын үй салды. Хан ордасында өз қаржысына халқының мүддесі үшін мектеп ( 1841 ж), дәріхана, аурухана  ашты  және хандықтың картасы жасалған, хан қаржысымен Ресей оқу орындарына қазақ балаларын жіберіп оқытты. Қазақ тарихында  тұңғыш  қазақ  қару - жарақ мұражайын ұйымдастырды. Әрбір 170 үйге бір молда есептеп, қазақ жастарынан 139 молда даярлап, Ішкі Ордада мұсылман дінінің терең тамыр жаюына ықпал жасады. Өз мойнындағы жауапкершіліктің көптігіне қарамастан мектеп оқушыларының, молдалардың білімін тексеруге уақыт бөліп отырды. Емтихандарға қатысып, олардың қабілеттерін анықтады. Жәңгір өзі бас болып мұсылман дінін насихаттады. Хан Жәңгірдің бұл әрекеті отарлаушыларға жақпады.

                             К.Қасымұлы ескерткіші

Көтерілістің барысы

Ø   1837 жылғы қарашада Петропавл қаласынан шыққан Ақтау бекінісі  қазақтарына шабуыл жасады.

Ø   1838 жылы 26 мамырда Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.

Ø   1838 жылдың күзінен қозғалыс Кіші жүзді шарпып, оған би Жоламан Тіленшіұлы қосылды.

Ø   1841 жылы Кенесары қолының Ташкентке шабуылы жұқпалы аурудың таралуынан тоқтатылды.

Ø   Патша үкіметінің көтеріліске қарсы жүргізген шаралары:

Ø  1842 жылы Орынбор генерал-губернаторы Обручев әскері жіберілді.

Ø   1842 жылы Сібірден Сотников тобы аттанды.

Ø   1843 жылы 27 маусымда I Николай старшина Лебедевтің 300 казактан тұратын тобын жіберуге келісім  берді.

Ø   1844 жылғы шілденің 20-нан 21-не қарған түнінде көтерілісшілер сұлтан Жантөреұлының тобын қоршап, 44 сұлтанды мерт қылды.

-1856 жылы желтоқасанның аяғында көтерілісшілер Қазалы портын қоршауға алды.

Жанқожа әскерінің саны:

-1856 жылы 1500-ге

 -1857 жылы 5000-ға жетті

  Басталу себебі: 1916 жылғы 25 маусымдағы патша

үкіметінің “Түркістан мен Дала өлкесінен 19- 43

жасаралығындағы 500 мың адамды қара жұмысқа алу

туралы” жарлығының шығуы.

  Қазақ даласында патша жарлығына көзқарас әртүрлі болды:

 Феодалдық басшы топтар және жергілікті әкімшілік

жарлықты қолдады.

  Революцяшыл топ өкілдері (Ә.Жангелдин, А.Иманов,

Т.Бокин, Б.Әшекеев,  Ж.Мәмбетов) қара жұмысқа барудан бас

тартып, халықты көтеріліске шақырды.

  Либералдық- демократиялық  зиялылар (Ә.Бөкейханов,

А.Байтұрсынов, М.Дулатов) патша үкіметімен келісімпаздық

бағыт ұстанды.  Ұлт- азаттық көтерілістің негізгі қозғаушы күші- қазақ жұмысшылары, шаруалар, қолөнершілер. Жетекші күші халық пен тығыз байланысты ел басшылары, негізінен

үстем тап өкілдері. Ұлттың аман қалуы және рухани түлеу

проблемалары күрестің өзегіне айналды. Көтеріліске

қатысушы революцияшыл- демократияшыл зиялылар

өкілдері:

  Жетісуда- Т.Рысқұлов, Т.Бокин, Б.Әшекеев, Ұ.Саурықов,

Ж.Мәмбетов, А.Қосақов.

  Торғайда- Ә.Жангелдин, А.Иманов

Ақпаратты белгілі мен белгісізге бөледі; ұсынылған ақпараттан қойылған міндеттерді шешуге қажетін бөліп алады. Ақпаратты адамға сұрақ қоя отырып алады; ұсынылған  ақпараттан дәйектер мен қорытынды таба біледі. Студенттердің бойында ұйымшылдық, жауапкершілік сезімі артады. Топта жұмыстануды, өзгелердің пікірімен санасуды, топта өз пікірін еркін білдіруді үйренеді.

Көпшілік алдындағы баяндаманың нормасы мен шегін сақтайды;

топтық жұмыс тапсырмаларына сәйкес жауап береді   өз әрекетінің әлсіз және күшті жақтарын көрсетеді;

- өз қызметіндегі қызығушылығын атайды.

Студенттердің бойында ұйымшылдық, жауапкершілік сезімі артады.Топта жұмыстануды, өзгелердің пікірімен санасуды, топта өз пікірін еркін білдіруді үйренеді.

Жаңа тақырыпты игеруге деген қызығушылықтары артып, көтерілістер туралы тың  мәліметтер алады.

IV. Жаңа тақырыпты бекіту.

Сұрақтар мен тапсырмалар ұсынады.

Жаңа сабақта алған мәліметтері бойынша деңгейлік тапсырмаларды орындайды.

1-тапсырма.

2-тапсырма.

3-тапсырма.

4-тапсырма.

Пікірсайыс

Пікірсайыстың тақырыбы: « Жәңгір хан патшаның сойылын соғып, қара басын ойлаған қанаушы –феодал ма, әлде халқының қамын ойлаған, елі үшін еңбек еткен халқының ұлы, мақтанышы ма?»

Тапсырмаларды орындайды.

 Сұрақтарға жауап береді.

Өз ойларымен көзқарастарын білдіреді.

Жаңа сабақ бойынша алған білімдерін көрсете отырып, тарихи оқиғалардың негізін біледі.

Болған оқиғаларға тарихи баға береді.

өзі іс-әрекетіне бақылауды тапсырылған  тәртіппен орындайды.

өз әрекетінің өнімін берілген өлшемдер мен тәсілдерге сәйкес бағалайды. 5 көтеріліс бойынша алған білімдерін тиянақтайды. Өз беттерімен жұмыстануға , өз ойларын еркін жеткізе білуге дағдыланады.

Студенттер сабақ барысында игерген білімді және өздерінде қалыптасқан түсініктер пайдаланып берілген тапсырмалар орындайды. Сұрақтарға жауап бере отырып, тақырыпты пысықтайды, өз іс-әрекетін  бағалай біледі.

V Үй тапсырмасы

Үй тапсырмасын орындау түрін түсіндіреді. Үйге тапсырма:

1. «Бүгінгі сабақта алған әсерлері туралы» ой-толғау( әңгіме жазу)

2. Кесте толтыру.

3. Оқулықтан көтерілістер туралы оқу.

Сабақта алған білімдерін оқулық материалдарымен салыстырып , толықтырады. Өзіндік бағалаумен қорытынды жасауға, өзінің әрекеті мен оның нәтижелерін бағалауды жүзеге асыруға дайын болады.

VI Сабақты қорытындылау

Қызмет өнімінің нәтижесін бағалайды.

 5 топта өздеріне  берілген көтерілістер туралы толық мәліметтер келтірді, қосымша деректермен жұмыстанды. Сабақта жоспарланған материалдар қамтылды.

 Өз жұмысының нәтижесін сараптайды.

өз әрекетінің әлсіз және күшті жақтарын көрсетеді;

 өз қызметіндегі қызығушылығын атайды.