Ашық сабақ презентациясы "Көшпенділер"

Сәуірдің жиырмасы Ілияс Есенберлин (1915 – 1983) “Көшпенділер” трилогиясы

Өмірдің мен де өзіңдей бір қонағы, Жеріне жеткен ұшып құс қонады. Естідім қастарымның сан жаласын, Естідім достарымның сын - таласын Тілегім сенен жалғыз, жас ұрпағым, Болғай – ды әділетті көзқарасың! Тудырған өз тұлғасын әрбір дәуір, Жазылар бұдан да еңбек әлі тәуір. Есіңнен шығарма тек, болашағым, “Түйенің көш бастаған жүгі ауыр”.

ІІ. Сабақтың жоспары: І. Қазақтың қалаулы қаламгері (Есенберлиннің өмірі мен шығармашылығы туралы оқушылардың баяндама – хабарламалары) 2. «Көшпенділер» - көне қазақ елінің үлкен шындығын суреттейтін шығарма. («Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар» романдарының мазмұны, идеясы, кейіпкерлері туралы). 3. «Көшпенділер» – ұлтымыздың ұлы қазынасы. (Трилогиядан үзінділер оқу) 4. «Көшпенділер» трилогиясы - бүгінгі және кешегі күннің үздік туындысы. (Ақын - жазушылардың, ғалымдардың пікірі, берген бағасы) 5. Сұрақ – жауап 6. Қорытындылау 7. Бағалау 8. Үйге тапсырма

“Көшпенділер” трилогиясы І бөлім “Алмас қылыш” ІІ бөлім “Жанталас” ІІ . “Қаһар” Тарихи романдар

Тарихи романдар деп - өткен тарихтың маңызды оқиғаларын қайта жаңғыртып, оларды көркем түрде баяндайтын романдарды айтады.

Тарихи оқиғалардың трилогияда бейнеленуі 1) “Алмас қылыш” романында ХУ –ХУІ ғасырларда Қазақ хандығының құрылуы Әбілқайыр, Жәнібек, Керей хандардың тақ үшін таласы, қазақ руларының бірлесу идеясының басым суреттелуі

2) “Жанталас” романында ХУІІ –ХУІІІ ғасырларды Қазақстанның шетел басқыншыларымен күрес және Әбілқайыр ханның Қазақстанның Батыс бөлігімен Ресей патшалығы қол астына кіруі. Қалмақ хандығының қазақ еліне опасыздық шапқыншылығы,Алакөл маңайында, Ордабасы өңірінде болған қырғын ұрыстар, Ресей патшалығының қол астына кірген Әбілқайырдың түпкі армандарының жеке басындағы түңіліс суреттері

3) “Қаһар” романында ХІХ ғасырдың 30-40 жылдарындағы Кенесары хан бастаған Ресей отаршылдығына қарсы қозғалыстың жай – күйі баяндалады. “Қаһарда” қазақ даласында тәуелсіз хандық орнатуды мақсат еткен Кенесарының қол жиып күреске шығуы, тәуелсіздік үшін күресті қолдамаған сұлтандарға және патша бекіністеріне шабуылы. Кенесарының билікке қол жеткізу үшін патша өкілдерімен келіссөздер жүргізуге талабы өтпеген жерлерде халық қанының төгілуімен есептеспей күш қолданатын істерге баруы баян етіледі.

Романнан үзінділер оқу. Әбілқайыр хан мен Қобыланды батыр 2.Асан қайғының төрелігі 3.Абылай хан мен Бұқар жырау 4. Ақын Иосиф Гербурт пен хан Кененің әңгімелері 5. Соңғы көш

1. “... Алайда, ең бастысы, “Көшпенділердің” бұрынғы қоғам жайында да, қазіргі жағдайға да тәуелсіз өз құндылығы мен әдеби тағдырының барлығында жатыр” Шыңғыс Айтматов 2. “І.Есенберлиннің “Көшпенділерін” мұқият зерделемейінше, қазақ ұлтының сан ғасырлық тарихын талдап, пайымдау да мүмкін емес, әрі мұнсыз ол толыққанды болмайды” Әнуар Әлімжанов 3. “Көшпенділер” елдік дәстүріміз ғасырларға созылған, шытырманға толы тарихымыз бар екенін көркем әдебиет көлемінде тұңғыш таныстыра алды. Рахманқұл Бердібаев “Көшпенділер” трилогиясы - бүгінгі және кешегі күннің үздік туындысы. (Ақын - жазушылардың, ғалымдардың пікірі, берген бағасы)

1. Қай шығармасы үшін І.Есенберлин Абай атындағы мемлекеттік сыйлықты алды? 2. «Қарақыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным! Сексен асып таянғанда тоқсанға Тұра алмастай үзілді ме жұлыным?!» Жалғыз ұлынан айрылған қарт жырау ұзақ сарнады. Бұл қай жырау? (Қодан жырау. «Алмас қылыш») 3. .................. бір қиын мәселені шешерде қалың қабағын қарс жауып, бір қолымен исфаған семсерінің сабынан ұстап, темір торға қамалған жолбарыстай, ақ орданың ішін кезіп, ерсілі - қарсы жүре, көп ойланатын. Бұл қай кейіпкер? Үзіндідегі көркемдегіш сөзді тап. 4. І.Есенберлин «Көшпенділер» трилогиясын жазу себебі туралы не айтқан еді? 5. Қазақ әдебиетінде ең көп роман жазған қай жазушы? Неше роман жазды? 6. «Көшпенділер» трилогиясы қазіргі кино өнерінде қандай көрініс табуда? (Осы фильм туралы оқушылар пікірі) Бүгінгі сабақтан алған әсерім. (шығармашылық жұмыс)

І.Есенберлиннің өмірі туралы деректер 1915 жылы Ақмола облысындағы Атбасар қаласында туған. 1940 жылы Тау-кен институтын бітірген. Ұлы Отан соғысына қатысқан. 1946 жылы Соғыстан кейінгі жылдары филармонияны, “Жазушы” баспасын басқарды 1983 жылы Алматыда 68 жасында қайтыс болды.

І.Есенберлиннің шығармашылығы туралы мәлімет 1940 жыл Алғашқы өлеңдері жарық көрді. Алғашқы он бес жыл ішінде поэма” сынды шығармалары жарық көрді. 1945 жылы “Айша”, “Сұлтан” поэмалары жарық көрді. 1949 жылы “Адамгершілік туралы жыр» өлеңдер жинағы жарық көрді. 1959 жылы «Біржан сал трагедиясы» дастаны жазды “Адам туралы жыр” повесі жарық көрді. 1960 жылы «Өзен жағасында» повесі жарық көрді. 1965 жылы “Толқиды Есіл” повесі жарық көрді. 1966 жылы “Айқас” романы жарық көрді. “Айқас” романы үшін І.Есенберлинге Абай атындағы мемлекеттік сыйлықтың иегері деген атақ берілді. 1968 жылы «Айқас» романына Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілді. 1967 жылы «Қатерлі өткел» прозасы 1968 жылы “Ғашықтар” романы 1969 жылы «Қаһар» 1971 жылы «Алмас қылыш» 1972 жылы “Алтын құс” романы 1973 жылы «Жанталас» 1974 жылы “Көлеңкеңмен қорғай жүр” 1978 жылы “Маңғыстау майданы”, “Аманат” романдары жарық көрді

Баба - жыраулар шежіресі Қазақ елінің тарихы Тарихи тұлғалар Хандыққа талас Ел қорғаған батырлар Салт – дәстүр Ерлікті, батырлықты дәріптейді

Бүгінгі күні бұл трилогияны қайта – қайта оқи отырып, біз керемет қырағылықпен ата – бабаларымыз -Әбілқайыр, Абылай, Кенесары хандарымыз , Наурызбай, Қобыланды батырларымыз, Төле би, Асан қайғы, Бұқар жырау даналарымыздың егемендігіміз үшін жасаған үлкен еңбектерін түсіне аламыз. Бұл адамдар және олардың серіктестері мен ізбасарлары өз елін шексіз сүйді, оның болашағына сенді, осынау көкейкесті мұратқа жету үшін аянбай күш - қайрат жұмсады. Ендігі жерде жастар бұл шығармадан рухани мықтылықтың, адамгершілік пен отаншылдықтың үлгісі мен тағылымына мөлдір бұлақтан су ішкендеей қана алады.