Ә.Қасттев - бейнелеу өнерінің атасы (сахналық қойылым)

Бейнелеу өнерінің атасы

ӘБІЛХАН ҚАСТЕЕВ

1-бөлім

         Автор:Жастайынан қиыншылықта өмір сүріп, 15 жыл бойы мал баққан,Әбілхан тумысынан зерек,өнерлі болған.Зергерлікке  әуестенуі кейде алдындағы малдан көз жазып қалуға да себепкер болып,талай рет байдың соққысына да жығылған. Бойына талант тұнған өжет бала бәрібір алған бетінен қайтпаған . Зергерлік өнері бара-бара мүсіншілікке ұласып , Әбілхан енді  тастан түрлі бейнелер жасауға көшкен.Бірде дізесін батырып жүрген қиялшыл байдың да нұсқасын айнытпай келтіреді.Ал бай бейнесін көрген бір адам сол сәтте-ақ байға жеткізеді.Бай ашуға мініп бала Әбілханның күркесіне жетіп келеді.

                   Бай:Cурет қайда?

                   Әбілхан:Қандай сурет?

                   Бай:Менің суретім?

                   Әбілхан:Сі-сі-сіздің?

                   Бай:Әкел бол деймін.

                   Әбілхан:Жо-жо-жоқ....

         Автор:Сол сәтте бай ашуға мініп кішкене ғана күркесін ақтарып – төңкеріп өзінің тасқа қашалып жасалған бейнесін тауып алады. Өз бейнесін айнытпай салған Әбілханды таяқтың астына алады.

2-бөлім

Автор: Бір күні Әбілханның қара лашық үйіне Үлкен Кебін өзенінің бойын жайлайтын алыстағы қырғыз ауылынан бір аңшы жігіт келген болатын. Ол аңшы жігіт босағаға келіп отырып Әбілханды көреді. Аңшы жігіт жалма-жан оң жақ аяғындағы саптама етігінің қонышынан ақ шүберекке оралған бір нәрсені алып:

-         Балақай мынау саған, бұл аңшының кездігі. Осы кездікті саған сыйлаймын, өсіп өнерлі азамат болсаң, мені ұмыттпассың-деді.

-         Сізге көп-көп рахмет аға.

Автор: Осы кездікті ала-сала Әбілхан ауылдағы тоғайға қарай жүгіре жөнелді. Жүгірген себебі аңшы жігіт кездігін қайтып алып алама деген ойы болды. Жігіт үйдің есігінен Әбілханға қарап күліп тұрды.

3-бөлім

          Автор:Осындай қиыншылықта өмір сүрген Әбілхан 22 жасында қойшының таяғын бір жола тастап,аудан орталығы Жаркентке келеді.Жаркентке келу арқылы Әбілхан үлкен ортаға,озық өркениетке бір табан болсада жақындай түседі.Жаркентке келуінің тағы бір пайдасы,С.Саламатов деген фотографпен танысады. Бірде Саламатов Әбілханның салып жүрген суреттерін көріп қалады.

                   Саламатов:Ой,сен тұнып түрған талант екенсің ғой...

                   Әбілхан:Шыныменбе?меннен суретші шыға ма?

                   Саламатов:Әрине,сенің талантыңды ашу керек....

         Автор: Саламатов осылай үлкен азаматтық жасап ,оның жұмыстарын қазақ елінің сол кездегі астанасы Қызылордаға жібереді. Ал Әбілхан болса тура сол кезде Сарыөзек маңындағы Айнабұлақ елді мекеніндегі жол құрылысына жұмысқа кіреді.Сол жерде ең алғашқы туындысы дүниеге келеді.

                  4-бөлім

         Автор: Әбілхан ағаның бұрынғы тұрған үйіне алғаш көшіп келген кезі. Суретті күні бойы салып келсе де, үй шаруасын жақсы атқаратын болған. Аула ішін жинастырып, тазалап, тап-тұйнақтай етіп қоятын. Сондай бір аула сыпырып жүрген кезде көршілерінің бірі Әбілхан ағаға жолығып қалып:

        -Осында бір Халық суретшісі көшіп келіпті дейді, ол кім екен сіз білмейсізбе?-деп сұрады.

         -Ол-менмін.-деді Әбілхан аға.

        -Қайдан білейін күнде аула сыпырып,тазалайсыз сізді аула сыпырушы екен деп қалсам-депті.

Автор: Өнер адамының мұндай еңбекқор , шаруақорлықты жақсы көретінін күтпеген ғой көршісі.

5-бөлім

Автор:Әбілхан Қастеев көптеген суреттерімен халыққа таныла бастады.Соңында бар қиыншылыққа төзе білген Әбілхан Қазақ ССР Жоғары Кеңесінің депутаты болып сайланып,ел құрметіне бөленді. Әбілхан Қастеевке сол уақытта көп адамдар өздерінің қиыншылықтарымен, мәселелерімен келетін. Сол кезде Әбілхан аға олардың меселін қайтармай мәселесін шешіп беретін. Әбілхан ағаның үйі екінші Суретшілер одағының үйі іспеттес болған. Көптеген суретшілер, қарапайым адамдар келетін болған. Сондай бір кездесулердің бірінде үйіне өзі танымайтын құдайы қонақ келіпті.

-         Ассалаумағалейкум Әбілхан аға.

-         Уағалейкумассалам қош келдің төрлет.-депті

Автор: Үйіне кіріп біраз әңгіме айтып, шай ішеді. Тіпті келген бейтаныс қонаққа арнап бір қой сойып та береді. Әлгі белгісіз қонақ сол үйге бір күн түнепті. Ертесінде Әбілхан ағаның жары Сақыпжамал апа Әбілхан ағаға:

        -Жаңағы келген қандай туысың. Тегі қой сойып, барыңды тосып күттіңғой.-депті. Сол кезде Әбілхан аға ойланып тұрып

        -Өзімде танымайды екенмін.-деген екен.

Автор: Әбілхан ағаның қонақжай сондай бауырмал екенін осылардан ақ байқауымызға болады.

6-бөлім

Автор: Осындай қызықты да, ауыр күндерде Әбілхан ағаның көптеген суреттері жарық көрді. Кенесары, Жамбыл, Тоқаш Бокин, Амангелді сарбаздары, Түрксіб, Сатып алынған қалыңдық, Шежін өзені, Біржан сал, Жас Абай, Қырманда, Шежін, Есік көлі сынды суреттері қалың қазаққа кеңінен танылды. Осындай шақтардың бірінде 1973жылы Әбілхан Қастеев 3 қараша күні Алматы қаласында жүрек талмасынан қайтыс болды. Ол кісінің өмірі аумалы төкпелі заманда өтті. Сол кездердің өзінде көптеген дәрежелерге жетіп, ең жақсы суреттері бағалы дипломдармен марапатталған болатын. Сол жылдарда Әбілхан Қастеевтің сурет көрмесі Мәскеу қаласында ұйымдастырылған болатын. Әбілхан ағаның Нұртілеу,Нұртас, Әбілтай, Нұртай деген 4 ұлы, және Гүлдәрия, Гүлнәзия деген 2 қызы болды. Небәрі 69 жас ғұмырында Әбілхан аға көптеген белестерді бағындырды. Әбілхан Қастеев қазақ халқының ұлы суретшісі, әрі ең тамаша жылы жүзді ,майда мінезді адам ретінде бүкіл халықтың есінде сақталмақ. Әбілхан барша қазақ халқының данасы, әрі ұлы мақтанышы. Біздің сыныптада Әбілхан аға сияқты суретшілер бар. Олардың бірі Аят Өркен.

Драманы құрстырушылар: Байтұрбай Орынбасар (2,4,5,6 бөлімдер)

                                               Бағдаулет Надима (3 бөлім)

                                               Сабатай Мәрзия   (1 бөлім)

Рөлдерді сомдағандар:

Автор: Байтұрбай Орынбасар

Жас Әбілхан: Кенжебек Нұрғалым

Есейген Әбілхан: Аят Өркен

Аңшы жігіт: Мақатай Қайсар

Көрші: Құдайберген Ақбота

Сақыпжамал апа: Сейтқали Мейірім

Фотограф Саламатов: Қожақов Алмас

Белгісіз қонақ: Сәлім Тілеулес