«Атом электр станциясын салудың пайдасы мен зияны».

Тақырыбы: «Атом электр станциясын салудың пайдасы мен зияны».

 Мақсаты: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, танымдық қабілетін, ой-өрісін кеңейту, белсенділігін арттыру, өз пікірлерін айта білуге, іздемпаздыққа, алған білімдерін өмірде қолдана білуге баулу.

 Сабақ формасы: топпен жұмыс істеу.

 Сабақтың түрі: пікір-талас сабағы.

Көрнекілігі: интер белсенді тақта, слайд.

Сабақтың негізгі міндеті: екі сыныптан 2 оқушыдан алынып, берілген тақырып бойынша әр топ кезекпен шығып өз пікірі мен көзқарастарын айтады, мұнда екі топтың көзқарасы екі түрлі болғандықтан ортада пікір талас туады, соңында дұрыс шешімге келеді.

Сабақтың барысы:

Жүргізуші: 2010 жылы 4-қыркүйекте Қазақстанда Ресей технологиясы бойынша атом электр станциясы салынатындығы айтылды.

Қазақстанда атом электр станциясын салуға ең ыңғайлы орын Балқаш көліне жақын Үлкен ауылының маңы болып отыр.

Бұл туралы индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің атом энергиясы комитетінің төрағасы Мәжит Шәріпов мәлімдеді.

"Қазақстан- Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік: Атом энергетикасы инфрақұрылымының дамуы" атты семинарда сөйлеген Шәріпов бұған дейін АЭС-ті Шығыс Қазақстандағы Курчатов қаласы мен Ақтау қаласы маңдарында салу мүмкіндіктері қарастырылғанын да айтты.

Балқаш көлі жанындағы Үлкен ауылы электр қуаты тапшы аймақта орналасқандықтан және мұнда станцияның электр қуатын тарататын дамыған желілері болғандықтан АЭС салуға ең қолайлы жер деп саналады.

Шәріповтің айтуынша, АЭС салатын орынды таңдағанда тек аймақтың энергетикалық балансы ғана емес, оған қоса электр қуатын тасымалдау мүмкіндіктері және басқа да факторлар назарға алынған.

       Осы мәселелерге байланысты бүгінгі сабақта екі топ өз пікірлерін білдіреді. 1-топ АЭС - салуды қолдаса, 2-топ бұған мұлдем қарсы олай болса 1-топтың пікірін тыңдап көрейік.

І-ші топтың 1-мүшесі:  

    Қазіргі кезде  әлемде энергия тапшылығы байқалуда. Бұрыннан пайдаланып келе жатқан көмір, мұнай, табиғи газ сынды энергия көздерінің сарқылуы немесе қорының азаюы, қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерінің күн санап артуы адамдарды бей-жай қалдырмады. Бүкіл әлем Энергия тапшылығынан құтылып, қоршаған ортаны ластамайтын альтернативті энергия көздеріне қол жеткізуге кірісіп кетті.

    Міне, сол энергия көздерінің бірі ретінде АЭС- пайдаланылуда. АЭС - атом электр станциясы, атом энергиясын электр энергиясына айналдырады. Әлемде қазіргі кезде өндірісте ядро электр энергиясын пайдалану бойынша АҚШ   (836,63 млрд кВт·сағ/жыл), Франция (439,73 млрд кВт· сағ/жыл), Жапония (263,83 млрд кВт· сағ/жыл), Россия (160,04 млрд кВт· сағ/жыл), Корея (142,94млрд кВт· сағ/жыл) және Германия (140,53 млрд кВт· сағ/жыл) өндіріп отыр.

     Осыған сәйкес атом электр станцияларын жылу электр станцияларының бір түрі деп те қарауға болады. Бұл аталған электр станцияларындағы бу-қазан агрегаты, бу немесе газ трубинасы және электр генераторлары сияқты негізгі элементтері бірдей. Әрине, АЭС – тердегі ядролық отындардың жылу бөлгіштік қабілеті кәдімгі органикалық отындардан бірнеше есе артық. 

    Шығыс Қазақстан облысының Курчатов қаласында атом электр станциясының құрылысы 2018 жылдан басталады. Оған дайындық жұмыстары қазірден жүргізіліп жатыр. Ал, еліміз атом энергиясын мөлшермен он жылдан соң пайдалануға мүмкіндік алады. Бұл туралы Курчатов қаласында Қазақстан және Жапон елінің ғалымдары арасында өткен халықаралық жиын барысында айтылды.

    "Бұл нысан бізде болса, Семей көркейеді. Өндірістік қала жанданатын еді. Шағын және орта бизнес инфрақұрылымы да алға басатын  еді", - Курчатов қаласының әкімі Дмитрий Гариков.

І- ші топтың 2-мүшесі:  

Атом электр станциясының негізгі құрылысы төмендегі құрылғылардан тұрады:

1.     Ядролық реактор

2.     Су сорғыш насос

3.     Электро генератор

4.     Бу трубинасы

(Жұмыс істеу принципін бейнежазба бойынша түсіндіріп береді).

    Істеу принципі: Ядролық реактор – бұл атом ядросының энергиясының электр энергиясына түрлендіру үшін арналған құрылғы. Уран изотобында жұмыс істейтін реактор баяу нейтрондардағы реактор деп аталады. Арнайы графиктік білік шапшаң нейтрондарды жұтады. Олардың көмегімен реакция барысын басқаруға болады. Реактордың белсенді айтағында реактивті зат тұрады. Әдетте уран немесе плутоний осы атомдардың α – ыдырауының есебінен бөлінетін энергия суды жылытып, қайнатады. Алынатын су буы электр тогы генераторымен жалғастырылатын бу турбинасын айналдырып жылу энергиясын электр энергиясына айналдырады.

Жүргізуші: бұл 1-топтың көзқарасы, ал енді 2-топтың көзқарасын тыңдап көрейік.

    ІІ - ші топтың 1-мүшесі:  

      Қазақстан республикасыда өз кезегінде Маңғыстауда және Балқашта АЭС салатындығын неше мәрте мәлімдеді, сонымен бірге бұл жобаны Ресеймен бірігіп жүзге асыратындығында айтты. Жапонияның «Фукусима-1» АЭС-да болған жарылыстар әлемнің алпауыт елдерінің өздерін әбігерге салып, АЭС-тен бас тартуына әкеліп соқтырғанда, бұл жағдайлар бізді алаңдатты. Қазақстанда АЭС салу мәселесіне әлі де те­рең зерттеулер жүргізілуі керек. Мәселен, Жапонияда бір ғана атом электр станциясында жарылыс бол­ды. Оның зардабын жапон халқы әлі тартып келеді. Ал бірнеше АЭС-та жарылыс болғанда жағдай не болар еді?

    Жапониядағы жарылыстан, Чернобыльде болған апаттан сабақ алуымыз керек. Беретін энергиясының көптігімен қоса, АЭС-тің өзіндік проблемалары жеткілікті. Радиацияның кесірінен көптеген тірі организімдердің құрылысы өзгеріп мутация ұшырауы баршамызға белгілі. Маңғыстау өңірі сейсмикалық қауіпті аймақтардың бірі, егер мұнда АЭС-салынса, тәбиғи зіл-зала бола қалған жағдайда, Жапонияның тағдырын тартуымыз әбден мүмкін. Ал                Балқаштағы жағдай мүлде басқа. АЭС-суды өте көп қажет етеді, онсызда суы тартылып, құрып кетудің аз-ақ алдында тұрған Балқаштың жағдайын АЭС-арқылы тіпті де ауырлатып жібереміз. Ал, АЭС-тен шыққан қалдықтарды бір жақтылы ету әлемде ешқандай елдің қолынан келмей отыр. Осы жағдайларды ескерсек, АЭС-тің бізге пайдасынан зияны көбірек. Сондықтан АЭС-тен бас тартып, энергияның басқа көздерін тапқанымыз әбден дұрыс болар.

ІІ- ші топтың 2-мүшесі:  

     Қазақстан республикасы үшін алып айтқанда бізге қуат боларлық энергия көздері көп-ақ. Мысалы күн энергиясын пайдалануға толық мүмкіндігіміз бар. Оңтүстік облыстарда бір жылдың ішінде 180-250 рет күн ашық болып, орташа температура 37⁰С құрайды. Бұл дегеніңіз біз үшін, ең тұрақты, ең арзан, таусылмайтын энергия көзі күн сәулесінің энергиясы болмақ деген сөз. Күн сәулелерін шоғырландырып, оларды кремний батареясына бағыттау жарық сәулесін өзгертіп, электр энергиясына айналдырады. Халық шаруашылығы, металлургия, ауылшаруашылық, энергетика саласында күн энергиясын пайдалануға болады. Қытайда 18 қабаттан тұратын, тек қана күннен қуат алатын ғимарат былтыр қолданы.

 ал жел электр станцияларының мүмкіндігі одан ондаған есе артық сқа берілді, әрине, мұндай жағдайды бізде де жасауға болады.

     Жел энергиясыда экологиялық тазалығымен тиімді. Оны пайдалану мүмкіндіктері Қазақстанда жүзеге асырылмай келеді, оның тиімділігі әлдеқашан дәлелденген. Шағын жел электр станциялары ауылшаруашылығы үшін өте тиімді. Шығыс қазақстандағы «Жоңғар қақпасы» біз үшін жел энергиясының негізгі көзі болмақ.

Тау өзендеріне салынатын шағын гидростанцияларды да тиімді энергия көзі деп қарауға болады.

    Сарқылмайтын энергия көздері бойынша Қазақстан жан басына шаққанда алдыңғы қатарда. Оңтүстік және оңтүстік шығыс тау өзендерінде жалпы қуаты қазіргі жылу электр станцияларына тең келетін шағын су электр станцияларын салуға болады,..

     Жапониядағы апаттарды көре отырып, тәуекелге бел буғанымыз ойландыратын жағдай. Сондықтан альтернативті энергия көздерін пайдаланып АЭС-тен бас тартқанымыз оң.  Жарты ғасыр Атом бомбасының сынағына айналып азап шеккен қазақ  даласын, енді бір қауіптің мазалауына жол бермейік...

    Жүргізуші: екі жақтың да пікірлерін тыңдадық, олай болса, бір – бірлеріңе әліде қарсы пікірлерің барма? (екі топтың оқушылары бір – бірлеріне сұрақ қояды.)

    Жүргізуші: көрермендер(апайлар, оқушылар) сіздердің пікірлеріңіз қандай? қай топты қолдайсыздар?

    Жүргізуші: Осы айтылғандарды қорыта келе,АЭС – салсақ зор мөлшерде энергия көзіне ие боламыз өмір сүретін ортамыздыда ластамаймыз.

    Бірақ, Жапониядығы “Фукусима-1”,Чернобльдегі зауыттар сияқты жағдайлар туылып жатса,расымен ойламаған дәрежеде зардап шегеміз,олай болса заманауи үлгідегі  қауіпсіз ережелері сақталған, халыққа, табиғатқа зияны жоқ АЭС салынса екен дейміз. 

Наурызбай батыр Құтпанбетұлы атындағы  орта  мектеп

мектепке  дейінгі  шағын  орталығымен КММ

Бекітемін:

Мектеп директоры                      Макашова Э. А.     

10«А»,10«Б» сыныбы

Атом электр станциясын салудың пайдасы мен зияны

(сыныптан тыс жұмыс)

                                      Физика  мұғалімі: Таңқай Қ.

                                                                                                   .  

2015-2016 оқу жылы