Айқынтану курсын оқытудың ерекшіліктері

Солтүстік Қазақстан облысы

Ғабит Мүсірепов атындағы аудан

Айқын Нұрқатов атындағы Шұқыркөл орта мектебі

коммуналдық мемелекеттік мекемесі

Айқынтану курсының оқыту ерекшеліктері

Дайындаған: Қазақ тілі және әдебиет пәнінің

 мұғалімі А.А.Досмагамбетов

Шұқыркөл ауылы, 2016

Тақырыбы: «Айқынтану курсын оқытудың ерекшіліктері»

           2015-2016 оқу жылында 5-сыныпқа «Айқынтану» факультатив курсының 34 cағаттық бағдарламасы әзірленді.

         Курстың мақсаты: сыншы ғалым Айқын Нұрқатовтың өмір жолы мен шығармашылығы, ғылыми зерттеулері жайында деректерді бере отыра, жас шәкірт бойына тәлім беріп, адами құндылықтарын, туған тілі мен әдебиетіне деген құрметін, еліне, Отанына сүйіспеншілігін, ұлтжандылығын, патриоттық сезімін ояту

         Қазақ әдебиетін оқыту аясында «Айқынтану» курсының бағдарламасы ақынның өмір жолы, шығармашылығы, ғылыми еңбектері мен зерттеулері туралы мағлұматтар қоры оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

       Құндылығы жағынан  рухани бай дүние жасөспірім бойына сыни жанрдың барлығын, танымдығын, айқындығын, зерттеу обьектілері мен сараптамаларын дәлелдей алады.

       Бағдарлама жоспарында Айқын Нұрқатов өмірдерегі, өмір жолы, алғашқы шығармасы, сын саласындағы еңбектерімен қоса Ақансері, Үкілі Ыбырай, Абай Құнанбаев, Ш.Уәлиханов, М.Әуезов, Ғ.Мұстафин, Қ.Аманжолов, Ә.Сәрсенбаев, Ә.Тәжібаев, Н.Ғабдуллин шығармашылығы қамтылған.

        Зерттеу еңбектері, мақалалары туралы тарихи деректер көздерінен ақпараттар беріледі. «Айқынтану» курсының бағдарламасына терең бойлай, оны әрі қарай толықтырып күрделендіруге болады.

       Өмірдерегіне келсек, қазақ әдебиетінің сыни жанрының өшпес мұрасын қалдырған Айқын Нұрқатов қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы, Ғабит Мүсіре-пов атындағы аудан, Шұқыркөл ауылында 1928 жылы қараша айының 1 жұлды-зында қарапайым отбасы жанұясында дүниеге келген. Әкесі Нұрқат анасы Жа-напия көреген көзді өз замандарының тарихын, шежіресін көп білетін адамдар болатын.

       Нұрқат атамыз Көкшетау, Қызылжар төңірегінің атақты адамдарымен таныс біліс болған адам. Ақансері, Үкілі Ыбырай, Орынбай ақындармен бірге отырып, дәмдес болған екен. Жетпісінші жылдардың орта кезінде жүз жасқа жақындаған шағында өмірден озды.

      Айқын 1946 жылы Шұқыркөл орта мектебін ақтап, Алматыдағы Абай атын-дағы қазақ педагогикалық институтының қазақ тілі мен әдебиеті факультетіне түсіп, 1950 жылы үздік бітіреді.

      Сол жылы «Жұлдыз» журналына қызметке тұрып, сын бөлімін басқарады. Кейіннен ғылым академиясына ауысып кіші ғылыми қызметкер болып өмірінің соңына дейін қызмет атқарады.

      Өз кезінде Айқын Нұрқатов Абай Құнанбаев, М.Әуезов, С.Торайғыров, Ш.Уәлиханов шығармаларын зерттеп зерделеп өз бағасын берген сыншы еді.       Сонымен қатар қазақ әдебиетінде белгілі жазушылар- С.Мұқанов, Ғ.Мұстафин, И.Байзақов, Т.Ахтанов, С.Мәуленов сияқты ақын жазушы-лардың шығармаларын да кеңінен зерттеген әдебиетші болған. Өкініштісі сол, нағыз дер кезінде, шығармашылық шабытты жағында «От жалынды» отыз жасында өмірден озып кетті.

      Ақынның жарқын бейнесі, шығармашылық таланты, артында қалдырған мол еңбегі, қазақ әдебиеті тарихында өзіндік орнымен қаланып мәңгілікке қалды.

      Мектебімізде сыншының мұражайы бар. Мұражайда ақынның ғылыми еңбектері, хаттары, зерттеулерінен тарихи деректер қоры жинақталған.

      Абай Құнанбаевтың қазақ поэзиясына форма саласындағы енгізген жаңа-лықтары туралы зерттеуінде сыншы- поэзия-адам баласының мәдениетін дамы-тудағы ең қуатты, құдыретті құралдардың бірі деген.

      Абай көркем өнерді, оның ішінде ән мен күйді айрықша бағалаған болатын. Сөз өнеріне, яғни поэзияға деген ықыласы мен пейілі тіпті ерекше деген. Абай ұғымынша сө өнерінің қызметі мен маңызын, мән-мағынасын басқа еш  нәрсе де өтей алмақ емес деген.

       Бүкіл адам баласына хас тақырыптарды абай әлемдік поэзияның деңгейіне көтеріп жырлаған. Абай поэзиясы терең мазмұнымен, шалқар кеңдігімен құнды.

      Абай поэзиясы реализмімен құнды. Реалистік сипаттар мен мезеттер халық поэзиясында да және жекелеген ақындардың шығармашылығында да ұштасатын. Реализм көркемдік әдіс ретінде ең алдымен Абай, Ыбырай шығармашылығында қалыптасты.

    «Өлең-сөздің патшасы, сөз сарасы» абайдың ақындық кредосы, поэзияның және философияның тезисі осындай. Мұнда Абай тек поэзияны ғана емес, сөз өнерін, көркем әдебиетті айтып отыр делінген. Барлай қарасақ, Абайдың меңзеп отырғаны-жалпы әдебиет атаулы емес, реалистік әдебиет болған.

     «Сөз сарасы» деу арқылы ол поэзиядағы айқындықты, реализмді бәрінен жоғары қоятындығын көрсетеді деп зерттеуде айтылған.

       Аталған зерттеу еңбектерінен оқушыларға деректер бере отырып, функцио-налдық сауаттылығын қалыптастыру мақсатында зерделі ой мен сыни көзқарасы қалыптасады деген ойдамын. 

        «Айқынтану» курсының оқыту ерекшеліктері - сын пікір мен сыни тұр-ғыдан ойлау, диалогтік сөйлеу сауаттылығын қалыптастыруда бірден бір қолайлы тәсіл екендігін айтуға болады.

        Әріптестеріме, қазақ әдебиеті поэзиясын терең зерделеуде сыни жанрдың өзіндік үлесінің барлығы және философиялық тұрғыдан маңыз-дылығы құнды екендігіне көз жеткізуге, бірден табылған шығармашылық жұмыс ретінде оқушыларға «Айқынтану» факультативтік курсы ұсынылуда.

Қолданылған әдебиеттер:

1. http: /abai-inst.kz/