Қазақ әдебиетіндегі тұңғыш роман – «Бақытсыз Жамал»

Сабақ	Мұғалімнің аты-жөні: Ханов Ш.У             Күні:15.01.2019 оқу жылы
Сынып 8 «а», «ә»	Қатысқан оқушылар  саны:		Қатыспаған оқушылар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Қазақ әдебиетіндегі тұңғыш роман – «Бақытсыз Жамал»
Сабақ негізделген оқу  мақсаты	8.А/И1.Әдеби шығарманың композициясы.Композицияны тұтастан бөлшекке, бөлшектен  тұтасқа қарай  талдау.
Сабақ  нәтижесі:	Оқушылардың барлығы: Оқушылар шығарманы талдауда өз ойын білдіреді;   Оқушылардың көбісі: Шығарманың компазициясын анықтайды; Оқушылардың кейбірі:Шығарманы тұтастан бөлшекке,бөлшектен тұтасқа  талдайды;
Бағалау  критерийі	Шығарма композициясын тұтастан бөлшекке,бөлшектен тұтасқа қарай талдайды
Тілдік құзіреттілік	Пәндік лексика мен терминология: тарихи, көркемдік құндылық, пікір, көтерілген мәселе,үндестік.  Диалог пен жазылымға арналған тілдік қолданыстар: Менің ойымша... Менің байқауымша... Шығармада көтерілген мәселе жайында былай ойлаймын... Шығарманың басқа шығармалармен үндестігін салыстыра қарайтын болсақ: Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығы мынада деп білемін:
Ресурстар	Оқулық,интербелсенді тақта, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар ,топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер
Пәнаралық байланыс	Музыка, қазақ тілі.
Алдыңғы оқу
Сабақтың жоспары
Жоспарланған уақыт	Сабақ барысы :				Бағалау түрлері
Сабақтың басы 7  минут	Топтарға бөлу. Оқушыларды «кім?» деген сұраққа жауап беру арқыл топқа бөлініп отырады. Сұрақтар сандықшада кеспе қағазда орналасады. І топ: «Жамал» ІІ топ:  «Ғали»  ІІІ топ: «Шолпан» Сәрсембайдың қызы, Ғалидың ғашығы кім? Жамалдың ғашығы, сүйгені үшін жанын құрбан етуге дайын жігіт кім? Сәрсенбайдың екінші әйелі, Жамалдың шешесі кім? Үй   жумысын   тексеру. М.Дулатұлы «Бақытсыз Жамал» романы еді. «Микрафон» әдісі 1.Жамалдың өліміне кім кінәлі? 2.Жамал неліктенет  әділетсіз қоғамның құрбаны болды? 3.Сәрсенбай мен Байжанның  іс-әрекетіне  қандай баға берер едіңдер? 4.Романдағы салт-дәстүрге   (қалың мал) көзқарасыңыз... 5. Ақылына  көркі сай сұлу Жамал неге бақытсыз болды? 6.Жазушы неге оны бақытсыз етіп суреттеді деп ойлайсыңдар? 7. Сәрсенбайдың екінші рет әйел алу себебі не? 8.Ғали өз бақыты үшін қаншалықты күресе алды? 9.Қазақ және әлем әдебиетінде осы тектес қандай шығармаларды білесің? 10.Махаббат жолындағы күресті әлеуметтік теңсіздік үшін күрес қарастыруға бола ма?				Кеспе қағаздар.
Сабақтың ортасы 15 минут	Бүгінгі сабақтың тақырыбы және оқу мақсаты, бағалау критерилерімен таныстырып өту. Оқушыларға жеке ,жұпта,топта талдап шығу үшін үзінділер беріледі. Оқушылар шығарманың компазициясын бөлшектен тұтасқа талдайды. ҚБ: «Қол шапалақ» Жеке жұмыс, жұптық жұмыс ,топтық жұмыс Тапсырма 1.Автор осы үзіндіде қандай қасиетке ерекше мән береді? Повестің өн бойынан  аңғарылатын автор позициясына талдау жасаңыз. 2.Автор повестің өн бойынан көрініс тапқан кейіпкердің іс-әрекетін, мінезін , қасиетін қалай көрсете білген? 3.Кейіпкерге қандай баға беріп талдар едіңіз... 4.Өн бойынан көрініс тапқан кейіпкердің қасиеті, іс-әрекеті ,мінезі арқылы оқырман қауымға нені айтқысы келеді,қандай ой салғысы келді? І топ: -Сәрсенбай-   Бір күні бие ағытар уақытта, ауылдың сыртындағы бір тѳбешікте құпия сѳйлесіп үш кісі отыр еді. Оның бірі мағлұм Сәрсенбай, екеуі – сол елдегі атқа мініп жүрген, ел ара сытыныш болғаннан даулы, сѳзді болғанын артық кѳретін пысықшалау адамдар еді. Әлгі екеуі Сәрсенбайға қарап: «Сәрсеке, бұл заманның ѳзі қорыққанды сыйлайтұғын заман болды, азырақ дәреже біткен кісі - бай қара кісіні кісілікке алудан кетіп барады. Сол себепті біздің сізге айтқалы келген сѳзіміз - алла тағала сізге біреуден артық, біреуден кем дәулет беріп, екінші мынау бір жаман немеңіз бар. Бұл жаман екі айналып келмес, бір күндерде малың шағын болып, басқа да зар болдыңыз, «қубас» деген сѳзді естіген күніңіз болды. Енді тәуекел деп, атыңызды бір шығарып қалсаңыз қайтер екен? Міне, сайлауға да үш ай қалды. Кѳп болса, үш жүзтеңге шығар. Сіз мақұл кѳрсеңіз, біз ѳзімізге қараған Құрман болып билікке сайлағымыз келеді, халық сѳзді бір сапарға қалай тастап кете қояр екен деп ойла ймын. Ѳзіміздің Нүрпейіс би ризалығымен берсе, жолын алар, болмаса тәуекел деп тapғa түсерміз,- деп, неше түрлі тәтті сѳздермен 14 құбылтып, Сәрсенбайды азғыра бастады. Сәрсенбай қанша момын адам болса да сѳзге бұрылмайтын пенде бола ма, дәулетке қызығып, біраздансоң: «Ѳздерің біліңдер», - деп жауап қайтарды.         Сәрсенбай бұрын Жамалды жақсы кѳріп, ѳзінің теңіне беремін деп жүруінде еш шүбә жоқ еді. Бұл сапарда сайлаудағы шыққан шығын, кеткен намыс әм ілгерідегі үміт әммасы қосылып, оның үстіне кѳлденең кісілердің сѳзі де қамшы болып, «не қылса да Байжанмен құда боламын», - деп жауап қайтарды. Бір айдан соң батасы қырық жетінің малы, екі жүз теңге ақшаға келісіп, Байжан келіп құда түсті. Сүйіп болған құдасын Сәрсенбай китке разы қылып қайтарды. ІІ топ: -Жамал мен Ғали-   Бұл күні Ғалимен Жамал әбден сѳйлесіп, әрқайсысы хал-ахуалын біліскен еді. Іштерінен бір-біріне ұнағандығы білініп, «бір кѳрген біліс, екі кѳрген таныс» мұнан былайда кез келіп жүрерміз деп, бұл сапарда айрылысқан еді. Ғали әлі қалың бермеген бір талапты жігіт болғанға, Жамалдың күйеуіне наразылығына қарай екі тараптанда бір-біріне махаббат байланды деуге лайық болды. He үшін десеңіз, екеуінің де сол ойын болған түндегі сѳздері кѳңілдерінен кетпей һәмән бірін-бірі ойлайтын болды. Мұнан кейін Ғали Сәрсенбайдың үйіне бір-екі мәрте келіп кеткен уақытта, Ғали менЖамалдың бір-біріне кѳз қарауларын байқап тұрған кісі болса, екеуініңде кѳздерінде: «Мен сені жаным-тәніммен сүйемін», - деген жазуды оқығандай болар еді. ІІІ топ: -Шолпан- Кѳп ұзамай Байжан Сәрсенбайға «құдай қосса, құда болайық» деп бір кісі жіберді. Бұл хабарды есіткеннен сон, Сәрсенбай үй ішіне ақылдасып кѳріп еді, үлкен қатыны ұнатып, Жамалдың анасы Шолпан ұнатпады. Жалғыз-ақ Шолпан неше күндей кѳнбей:  - Жамалды ѳзінің теңіне береміз. Байжанның баласы жаман дейді, атасының байлығы не керек, -деседе, Сәрсенбайдың құлағына кірмеген соң: - Екі дүниеде Жамалдың обалы саған болсын, би болмақ тұрсын, патша болатын болсаң да Жамалды неғып сондай жаманға қиып бермекші боласың? - деп кѳзінен жас тѳгіп, үйден шығып кетті. «Ұрғашының шашы ұзын, ақылы қысқа» деген осы деп, Сәрсенбай басқа сѳз айтпай, ішінен мыңқылдап отырып қалды ҚБ: «Екі жұлдыз,бір тілек»                     Дескриптор     Білім алушы                                   - өз көзқарасын білдіреді;                                   - көзқарасын дәлелдеуде үзінділерді орынды қолданады. Оқушылар топтың ішінде топтаса отырып,  шығарманың компазициясын  тұтастан бөлшекке талдайды.Әр топтан бір оқушы,топтың атынан шығып, өздерінің орындаған тапсрмаларын оқып береді. Топтық жұмыс 1.      Оқиғаның басталуы: 2.      Оқиғаның байланысы: 3.      Оқиғаның дамуы 4.      Оқиғаның щиеленісуі 5.      Оқиғаның шарықтау шегі 6.      Оқиғаның шешімі Керекті  сөйлемдер   ü  Жамалдың Жұманның қорлығына шыдамай, қалаға қашпақ болып, боранды түнде үсіп өлуі ü  Ғалидың кенеттен ауырып, қайтыс болуы. Жамалдың еріксіз Жұманға тиюі, бақытсыз өмірі. ü   Жамалдың Байжанның баласы Жұманды ұнатпауы, қайғыруы Жамал мен Ғалидың бірін-бірі сүюі, көңіл қосуы. Ғалидың Жамалды алып қашуы. ü  Сәрсенбайдың елдің сөзіне еріп, билікке таласқа түсуі.Билік үшін Байжанмен құдаласуы. ü  Сәрсенбайдың бір перзентке зар болып, Жарасбай молданың қызы Шолпанды айттыруы.Жамалдың дүниеге келуі, ерке өсуі, оқуы. ü  Көктал қыстаған Құрман атаның ауылы жайлауға қонып, көптен көріспеген ел мәре-сәре болып жатқанда ауылға екі адам келіп түсуі.  Ертесіне ауылға крестьянский начальниктің келуі.                         Дескриптор     Білім алушы                                      -шығарманың компазициялық құрылысын анықтайды;                                      -шығарманы компазициялық құрылысына талдайды; Қорытынды: М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романының  маңызы.... Мен үшін маңызы .................................................................... Жастар үшін маңызы ............................................................... Қоғам үшін маңызы ............................................................				ҚБ: «Қол шапалақ» Шығармадан үзінділер, Кеспе қағаздар. ҚБ: «Екі жұлдыз,бір тілек»
Сабақтың соңы 3 минут	Кері байланыс Үйге тапсырма:  Жамалдың өліміне кім кінәлі? Қоғам ба, адам ба? Аргументивті эссе жазу.				Оқушылар стикерге өздерінің  пікірлерін жазып жапыстырады
Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?		Бағалау - Оқушылардың үйренгенін тексеруді қалай жоспарлайсыз?		Пəнаралық байланыс Қауіпсіздік жəне еңбекті қорғау ережелері АКТ-мен байланыс Құндылықтардағы байланыс
·		·		·
Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайы ма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағы ахуал қандай болды? Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім жəне неліктен?		Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?