«АСАН ҚАЙҒЫ - КӨШПЕНДІЛЕР ФИЛОСОФЫ»
Сабақтың мақсаты:
Білімділік - ХV ғасырдағы тарихи жағдай, Асан қайғының ой-толғаулары сол дәуірдегі халқымыздың тарихынан,тіршілігінен хабар беретіндігін және жыраудың болашақ туралы айтқан болжамдарының бүгінгі күнмен байланысын ашу;
Дамытушылық-оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал жасау, ойлау шеберлігін, сөйлеу мәдениетін дамыту;
Тәрбиелік - Отанды, туған елді, атамекенді, қоршаған орта мен табиғатты сүюге тәрбиелеу, имандылық пен ізгілікке және достық пен бірлікке насихатын үлгі ету.
Сабақ түрі: зерттеу сабағы.
Сабақтың әдісі: мәнерлеп оқу, зерттей оқыту, сұрақ-жауап, әңгімелесу, топтастыру.
Пәнаралық байланыс: тарих, музыка, география.
Көрнекілігі: электронды оқулық, бейнетаспа, А3 қағаздар, кестелер мен сызбалар, аудиокітап.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
ХV-ХVІІІ ғасырдағы жыраулар поэзиясы
“Жырау” деген атау қандай сөзден шыққан?
Қандай жырауларды білесің?
Жыраулар поэзиясының тақырыптарын атаңдар.
Жыраулар поэзиясының атасы кім?
Жыраулар поэзиясы туралы түсінгеніңді әңгімеле.
Жыраулар поэзиясының құндылығы неде?
ІІІ. Жаңа сабақ.
Оқушылар, Жер – қастерлі де, киелі ұғым. Жер туралы ата-бабаларымыздың қандай сөздерін білесіңдер? Жер – байлық,
Мал – бір жұттық.
Батыр – бір оқтық,
Жер – мәңгілік дейді. Халқына шұрайлы Жер іздеген кімді білесіздер? (Асан қайғы) Олай болатын болса, бүгінгі өтетін тақырыбымыз Асан қайғы туралы болмақ. Жыраулар поэзиясы несімен құнды? Халқымыздың басынан кешірген тарихи оқиғаларды, қилы-қилы заманды, оның басына түскен ауыртпалықты жырлауында емес, елдің саяси- әлеуметтік дүниетанымын, ой-санасын көркем тілмен көрсете білуінде. Сондықтан да Ш.Уалиханов жыраудың ой-толғанысының тереңдігін бағалап, «Даланың ұлы философы» деп таныған.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Асан қайғы – көшпенді елдің философы» деп аталады. Ғасырлар тұңғиығынан өтіп, ұрпақтан-ұрпаққа жеткен бағалы еңбектерін ел аузынан жинап алып, жүйеге түсіру ісіне талпыныс ХІХ ғасырдың үлесіне тиді. Ал оны жинап, зер салу ғалым Ш.Уәлихановтың маңдайына жазылған екен. Біз ғалымның берген осы анықтамасының дәлдігін сабақ барысында ашуға талаптанамыз.
- Қайғы, көшпелі, философ деген сөздерді қалай түсінесіңдер?
Сөздердің мағыналары анықталады.
Электронды оқулықты пайдалана отырып, «Топтастыру» әдісі бойынша Асан қайғының өмірінен мағлұматтар беру.
Енді, балалар, «...Таза мінсіз асыл сөз
Шер толқытса шығады,» - деп Асан атамыз айтқандай, бұл толқытқан шер не еді? Оның асыл сөздерін тудырған қандай мұң еді? Жеке басының қайғысы ма?
Асан қайғысы – бүгінгі тіршіліктің, ертеңгі болашақтың қиялын ойлағандықтан қайғы. Асан мұңы – өмір мен жалпы тіршілік атаулының өзекті мәселелеріне жауап іздеген заман сыншысының мұңы.
Осы айтылған Асанның мұң-шерін ашу үшін сендерге Асан атаның толғауларының туу тарихын, айтар ойын зерттеп келуге тапсырма берілген болатын. Сендермен бірге біз сабақ барысында Асан атамызбен сырласып, ой толғайтын боламыз.
ІV. «Өнер алды – қызыл тіл» (Хрестоматиядағы толғауларын мәнерлеп оқу, үнтаспадан тыңдату). Өлең құрылысына талдау, қайталаудың түрлеріне мән беру.
Мағынаны ашу кезеңі (сөздік жұмысы)
Мүрит - діни лауазымды адамдарға қол тапсырып, солардың ісін дәріптеуші шәкірт, ізбасар
Ғаріп - жетім, мүсәпір
Әзіз - өтірік, өсек айтатын адам
Азғын - қаз, үйрек, аулап қоректенетін лашын тұқымдас жыртқыш құс
Тұйғын - азып-тозған
Пір - қолдап-қорғаушы, сыйынушы адам
Насихат - ақыл-кеңес
Құдадың - қаршыға тұқымдас кішірек келген жыртқыш құс
Бел - таудың қырқасы
V. Деңгейлік тапсырмалар І топ. Асан қайғы “Жерұйық” деп нені атаған?
ІІ топ. ...Қилы-қилы заман болмай ма? Суда жүрген ақ шортан Қарағай басын шалмай ма? - деген толғауындағы қарағай мен ақ шортанның бейнесін Асан қайғы кең көлемде қалай айтқан?
ІІІ топ. А) Жер туралы мақал-мәтелдер айт. Асан деген атқа “қайғы” деген сөздің тіркесуі нені аңғартады?
VI. Асан қайғы барып қайтқан өңірлер (Электронды оқулықтағы бейнетаспа арқылы Асанның жерге айтқан сындарын тыңдату)
VІІ. Шығармашылық жұмыс.
VІІІ.Қорытындылау. “Асан қайғы- көшпенділер философы” дегенге қайта ораламыз. Асан толғауларын оқи отырып нені білдік, немен таныстық?
1.Сахара халқының тұрмыс –тіршілігімен таныстық.
2.Даналығымен таныстық.
3.Мейірмандылық, ізгілік келбетін көрдік.
4.Әлем, табиғат, адамзат тағдыры туралы пікірінің құндылығын білдік.
Ендеше , Шоқан УӘлиханов Асан қайғыны ел, жер, су жайлы сындарлы пікір айтқан көкірегі мұңға толы, айрықша сом бейне деп таныған екен. Шоқан бағасы – Асан атаға дәл берілген анықтама.
ІХ .Үйге тапсырма. Асан жыраудың толғауларын оқу барысында қандай әсер алдың? «Ой түбінде жатқан сөз, Шер толқытса шығады» нақыл сөзіне шағын пікір жазып келу.
Толғауларын жаттау
Х.Бағалау
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.