Қазақ халқының билері. Төле би- көсем. Буын. Екпін . «О » дыбысының сөз басында оқылуы

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының билері. Төле би- көсем. Буын. Екпін . «О » дыбысының  сөз басында оқылуы

 Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Студенттерге қазақ халқының билері оның ішінде Төле би –көсем   туралы тусінік беру.

Дамытушылық: Студенттердің ой өрісін  буын, екпін , «о» дыбысының сөз басында қолдануы туралы  ережесімен толықтыру.

Тәрбиелік: Студенттерді адамгершілікке, еңбексүйгіштікке  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:       аралас  сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру , талдау

Сабақтың көрнекілігі:   суреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих

Сабақтың барысы:

а). Ұйымдастыру:

Студенттермен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Студенттердің зейінін сабаққа аудару

ә). Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Студенттерге өткен тапсырма бойынша бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру.

     1-тапсырма   Мәтінге назар аударыңыздар.

Жатық тілмен оқып шығыңыздар

Төле би Әлібекұлы

(1663-1756жж.)

XVIII ғасырдағы ұлы тұлғалардың бірі- Үйсін Төле би. Ол шамамен 1663 жылы Жамбыл облысы, Шу өзені, Жайсаң жайлауында дүниеге келіп, 1756 жылы Шымкент облысы, Ленгір ауданында (қазіргі Төле би) Ақбұрхан деген жерде  тоқсаннан асып дүние салған.  Төле – әз Тәукенің тұсында  «Жеті жарғы» заң жобасын жасаушылардың бірі болған қоғам қайраткері. Ол – Дулат тайпасының Жаныс руынан. Әкесі Әлібек те билік айтып, әділдігімен аты шыққан адам болса керек.

   Асқан тапқырлығымен үш жүзге тұтас аты жеткен Төле көзі тірісінде –ақ  «Абыз»,  «Қарлығаш әулие»,  «Қарлығаш би» атанды.

2-тапсырма  Сөздікпен жұмыс . Берілген сөздерді орысшаға аударып дәптерге көшіріп алыңыздар.

 ұлы тұлға-

Қоғам қайраткері-

Билік-

Әділдік-

Тапқырлық-

Көзі тірісінде-

Шырақ-

Иман-

Жиған-

Ырыс-

3-тапсырма.  Кітаппен жұмыс. Мәтінді кезектесіп оқып, орыс тіліне аударыңыздар.

33-бет

4-тапсырма. Ереже

 Сөз буынға бөлінеді. Сөз ішінде дауысты дыбыстар буын құрайды. Мысалы: Ер-мек, Ә-лі-бек, кә-сіп, о-қу-лық-тар.

   Сөзді буынға бөлгенде, екі дауыссыз дыбыстың ортасындағы соңғы дауыссыз, келесі буынға ауысады. Мысалы: жа-тыр, қа-тар.

  Орыс тілінен бір ерекшелігі буын жжан және жіңішке болып ажыратылады.

Ай-дын                              ке-ше

Ол-жа                                 ки-із

Ұр-пақ                               ән-ші

Мақ-тан-шақ                     жі-гіт

Буын түрлері

  Ашық (открытый) бір дауысты дыбыстан жасалады,  Е-сіл, о-ю дауыссыздан басталып, дауыстыға бітеді: са-ры, бә-рі.

    Тұйық (полузакрытый)  дауыстыдан басталып, дауыссызға бітеді:  ер, үш, ал.

     Бітеу (закрытый) екі жағынан да дауыссыз дыбыс келеді: бас, дос

5-тапсырма  Мына сөздерпді буын түрлеріне қарай ажыратып жазыңыздар.

Үлгі: ашық

          тұйық

          бітеу

     Дәрігер, қымыз, бұрыш, рақмет, ерекше, жерлес, аудан, белгісіздік, думан, ертегідей, мейрамхана, асхана, мәдениет, парламент, алтын, би, аңыз, жетім.

6-тапсырма  «О» дыбысы  сөз басында қолданылуы    Ереже

   Дауыс ырғағы (интонация) сөйлем ішіндегі сөздерде құбылып отырады. Яғни , кей буын бәсең, не қалыпты, не көтеріңкі айтылады. Сөйлем соңында негізінен  (сұраулық шылаулардан басқа) бәсең айтылады.

  «О» дыбысы  сөз басында  анық  «О»  болып оқылады және жазылады.

Омар                                                       орын

Олжас                                                     оқ

Оспан                                                      осы

7-тапсырма   Мақалдарды жазып, жаттаңыздар.

Отансыз адам-ормансыз бұлбұл

Ойнап сөйлесеңде, ойлап сөйле

Білімді бекіту: Өткен тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар қоя отырып, түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Қорытындылау

Бағалау: Сабаққа қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма:   Төле бидің нақылдарын тауып жазып келіңіздер