"Қазақ халқының салт-дәстүрлері" зерттеу жұмысы 4 сынып

• 1 слайд

  Тақырыбы: ”Қазақ халқының ұлттық салт –дәстүрлері”
  
  Бағыты: Этномәдениеттану;
  Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің № 5 “А” бастауыш мектебі ММ
  Орындаған: Беккужина Таира Ерланқызы
  № 5”А” бастауыш мектебі, 4”К” сынып оқушысы
  
  Жетекшісі: Жаканова Майра Сапарбекқызы
  № 5”А” бастауыш мектебі, бастауыш сынып мұғалімі
  
  Қостанай , 2012 жыл
  

• 2 слайд

  Мазмұны:
  Аннотация……………………………………….....................................1
  Кіріспе………………………………………………......................................................2
  Негізгі бөлім ………………...................................................3-13
  Әдебиеттерге шолу………………………...............................14
  Қорытынды………………………………………………... 15-16
  Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:………............................17
  

• 3 слайд

  
  Аннотация
  Қазақ халқының ұлттық-мәдени өркендеуі жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттың рухани қайта өркендеу негіздерін қалыптастыратын халық дәстүрлерінде тәрбиелеудің заңды, объективті қажеттігі арта түседі. Мұндай жағдай жеткіншек ұрпақты өз халқының рухани қазынасымен, оның ұлттық мәдениетімен, әдет-ғұрпы, дәстүрлерімен неғұрлым тереңірек таныстыру қажеттігін тудырады. Өйткені, мұндай негіздерді білмей, біздің ұрпағымыздың тәрбиелі болып өсуі мүмкін емес. Әрбір ұлт өзінің жеткіншек ұрпағын өмірге даярлап, оны жинақталған тәжірибе негізінде тәрбиелей отырып, өзінің ата-бабаларының тәжірибесін игеруіне аса көңіл аударуы керек. Ұлттық мәдениеттану, өз ұлтының салты мен дәстүрін білу әрбір қазақ елінің ұрпағының міндеті деп ойлаймын.
  “Қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері” атты зерттеу жұмысы барысында 126-ға жуық салт –дәстүріміз, әдет-ғұрып, тыйымдар бар екенін білдім. Өз жұмысымда соның 39 түріне тоқталып кеттім.
   
   
  
  

• 4 слайд

  
  Кіріспе
  Отбасында адам бойындағы асыл
  қасиеттер жарқырай көрініп,
  қалыптасады. Отанға деген ыстық
  сезім - жақындарына, туған -
  туысқандарына деген сүйіспеншіліктен
  басталады.
  Н.Ә.Назарбаев
  Менің аты- жөнім Беккужина Таира. Әкем Ерлан мен шешем Ақсұлу Нәзира сіңлім мен үшін ең жақын адамдар. Менің ата-анам екеуі де үлкен отбастарында тәрбие алып, өскен. Ағайын- туыстарымыз Қостанай, Қарағанды, Алматы облыстарында тұрады, бір-бірімізге қонаққа барып, тығыз қарым- қатынастамыз.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Әр ұлттың өзінің салт- дәстүрі болады . Сол сияқты қазақ халқының өзіне тән қалыптасқан дәстүрлері бар екендігі бәрімізге мәлім.Бұл ертеден келе жатқан дәстүрлер ұрпақты инабатты, тәрбиелі, парасатты, саналы болуға тәрбиелейді. Мен де келешекте сондай азамат болып өсуді армандаймын. Қазір мен әлі кішкентаймын. Менің атам мен әжем бар, Рудный қаласында тұрады, біз оларға жиі барып тұрамыз. Сол қалада менің тағы басқа жақын туыстарым тұрады. Біз бәріміз барлық мерекелерді атамыздың үлкен үйінде өткіземіз. Біз өзіміздің салт-дәстүрімізді сақтаймыз, себебі бізге әжеміз бен атамыз үнемі айтып отырады. Өз халқының дәстүрін білу әр адамның міндеті деп ойлаймын.
  
  Мен халқымыздың біраз салт- дәстүрлері туралы оқыдым, өз жұмысыма ұнағандары туралы жазып отырмын.
  

• 5 слайд

  Тақырыптың өзектілігі:
  
  Жас жеткіншек ұрпақты өз халқының рухани қазынасымен, оның ұлттық мәдениетімен ,әдет-ғұрпы, дәстүрлерімен неғұрлым тереңірек таныстыру қажеттігі;
  Өйткені мұндай негіздерді білмей біздің ұрпағымыз тәрбиелі болып өсуі мүмкін емес;
  
  
  
  
  
  
  
  

• 6 слайд

  
  Әр адам ең алдымен өз халқының перзенті, өз Отанына бар жан-тәнімен берілген азаматы болу керек екенін, ұлттың болашағы тек өзіне байланысты болатынын білуі тиіс.. Оның осындай тұжырымға тоқталуына ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер көптеп көмектеседі, солар арқылы ол жалпы адамзаттық әлемге аяқ басып, өз халқының игілігін басқа халықтарға жақын да түсінікті ете алады.
  
  Ең маңыздысы мынау:
  

• 7 слайд

  
  
  Менің мақсатым:
  Ұмыт қалған салтымыз бен дәстүрлеріміз жайлы, сонымен қатар әдет-ғұрыптардың шығу тарихы жайлы мәліметтер жинау, зерттеу;
  

• 8 слайд

  
  Менің міндеттерім :
  Қандай салттарымыз бен дәстүрлеріміз бар,олардың түрлері нешеу;
  Ата-бабамыздан қалған асыл мұрамызды жалғастырудың қандай пайдасы бар;
  Салт-дәстүр, әдет-ғұрып бізді неге тәрбиелейтінін анықтау;
  
  

• 9 слайд

  7-жасқа дейінгі салтымыз бен дәстүрлеріміз:
  Балаға ат қою
  Бесікке салу
  Тұсау кесу
  Атқа мінгізу
  

• 10 слайд

  Тоқым қағу
  Өзінің бәсіре атына ашамайын ерттеп мінген бала алғаш үйінен алысқа жолаушылап шыққан кезде «Тоқым қағар» тойы жасалады. Жиналғандар домбыра тартып, ән салады. Шағын айтыс болып, арты ойын-сауыққа айналады.
  

• 11 слайд

  Қызы бойжетіп, ұлы ержеткен қазақ жанұясында :
  Құда түсу , Сырға салу, Той малы,
  Қалың мал, Қыз ұзату, Қыз қашар,
  Отау көтеру, Жасау, Түйемұрындық ,
  Құйрықбауыр, Балдыз қалың, Күйеу
  Киімі, Күйеуаяқ, Атбайлар , Есікашар ;
  
  

• 12 слайд

  
  
  
  
  Балдыз қалың
  
  Кейде қалыңдық қайтыс болатын жайлар кездеседі. Мұндайда қалың малын төлеген болса, онда сол үйдің екінші қызын алуға құқы бар. Егер ер жігіт қалыңдығына ұрын барып, ол үйдің басқа қызы болмаса төлеген малдың жартысы қайтарылады. Егер бұрынғы қалыңдығына ұрын барған күйеу енді балдызын алатын болса, онда бұрынғының үстіне «балдыз қалың» төлеуге тиіс. Оған түйе бастатқан бір тоғыз қосылады. Күйеу бұрынғы қалыңдығына ұрын келмеген болса «балдыз қалың» төленбейді. 
  
  

• 13 слайд

  Қонаққа қатысты салт – дәстүрлеріміз бен ырымдарымыз
  
  Сәлемдеме, Базарлық, Тізе бүгу, Қонаққа бас тарту, Қонақтың қорғанышы, Ет асату, Сарқыт, Ауыз тию, Бал басы, Бармағын жалау, Дәмету ;
  
  

• 14 слайд

  Ет асату
  
  Табақ тартылғанда өздеріне арнап салынған ет мүшелерінен ауыз тиген қонақтардың оны басқаларға беріп, еттен бөлісуі де асатуға жатады. Алайда қазақ дастарханында ет асатудың кең тараған, оның негізгі түр ақсақалдардың өз қолымен табақтан ет, май, қамыр нанды алып, оны немерелеріне, жақсы көрген балаға, інілеріне асатуы. Бұл жақсы көргендіктің белгісі, өзінің жасын, абыройын, жақсы мінез, істерін берсін деп тілегені. Үй иесі сыйлы қонақтың баласына ет асатуын дәметіп, күтіп отырады. Ет асатушы алақанындағы етті адамның аузына өзі салады, егерде ол адам, бала алыста отырса, асататын етті оның атын атап жағалатып жібереді.
  
  
  
  

• 15 слайд

  Қазіргі кезде кеңінен алып, қолданылып жүрген салт-дәстүрлер:
  Сүйінші,Көрімдік, Жеті ата, Тыйым,Араша,Құтты болсын айту,
  Шашу т.б.
  

• 16 слайд

   
  
  .
  Жеті ата
  Жеті атасын білмеген – жетесіз (мәтел). Әр адам жеті атаға дейін жақын туыс саналады. Қазақ халқы жеті атаға дейін қыз алыспаған. Бұрынғы адамдар бір-бірімен танысқанда, жүздескенде руын, тегін сұрауы осыдан шыққан. Жеті ата әкеден төмен емес, жоғары таратылады. Олай болса жеті ата: 1. Бала. 2. Әке. 3.Ата. 4. Арғы ата. 5. Баба. 6. Түп ата. 7. Тек ата. (Ата-тек деген сөз осыдан шыққан). Жеті атаны тарату осылай жіктеледі.
  
  

• 17 слайд

  
  Қорытынды:
  Қорыта айтқанда, бұл жұмыс барысында мен өзім үшін көп жаңа материалдармен танысып, көп іздендім. Мол тәжірибе жинадым деп ойлаймын. Ол келешекте ұлтыма, мәдениетіме, дініме деген қызығушылықты одан да әрі дамытады.. Сондықтан білімімді жетілдіре отырып , болашақта елімнің жақсы, мәдениетті қызы болуына тырысамын.
  Бұл жұмыс барысында үлкенді сыйлау, кішіге қамқор болу, басқа халықтың салтын құрметтеу, жаман қасиеттерден аулақ болуға үйрендім. Жақсымызды жалғастырып, жаманымыздан арылсақ игі – дегендей біз жас ұрпақ тек қана жақсылыққа ұмтылуымыз керек екендігін естен шығармауымыз керек.
  Өз жұмысымды қорыта келе өз ұлтының салты мен дәстүрін, әдет – ғұрпын біліп өскен бала тәрбиелі өз елінің, отбасының мақтанышы болатыны сөзсіз деп сеніммен айта аламын.
  

• 18 слайд

  
  Өз ұлтымның салтына – дәстүріне деген шынайы сезімімді мына өлең шуағымен білдіргім келеді.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Алыстан алаш десе, аттанамын,
  Қазақты қазақ десе, мақтанамын.
  Болғанда әкем–қазақ,шешем– қазақ,
  Мен неге қазақтықтан сақтанамын.
  Беккужина Таира
  

• 19 слайд

  
  
  Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
  
  
  Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Сейіт Кенжеахметұлы. Алматы. « Алматыкітап» 2005.
  
  Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениеті. . Сейіт Кенжеахметұлы. Алматы. « Алматыкітап» 2006.
  
  «Сен білесің бе?» Тарихи-этнографиялық кітаптар топтамасы. Кеңесшісі Б.Е. Көмеков Алматы «Аруна»
  
  «Сөз сыры» Ф. Оңғарсынова. Алматы. «Арман-ПВ» 2005.
  
  Казахи. Историко-этнографические исследования. Алматы.1995.
  
  Ұлттық әдет- ғұрыптың беймәлім 220 түрі . Сейіт Кенжеахметұлы Алматы. «Санат» 1998