Қазақ хандығына - 550 жыл (11 сынып)

• 1 слайд

  
  Қазақ
  хандығына -
  550 жыл
  

• 2 слайд

  Мұхамед Хайдар Дулати
  “Тарихи Рашиди “еңбегі
  1465 жылы Қазақ хандығының құрылуы
  Көшпелі өзбек мемлекетінен бөлінуі
  Керей мен Жәнібектің Моғолстанға келіп қоныстануы
  Сыр бойы қалалары үшін 30 жылдық соғыс
  

• 3 слайд

  КЕРЕЙ МЕН ЖӘНІБЕК
  Қазақстан тарихында Қазақ хандығы дәуірі деп аталатын кезеңге XV ғасырдың ортасы мен  XIX ғасырдың бірінші ширегі аралығы жатады. XV ғасырдың ортасында Керей мен Жәнібек хандардың басшылығымен Қазақ хандығы құрылады. Ол мемлекет қазақ жерінде сақ дәуірінен бері жалғасып келе жатқан мемлекеттіліктің жалғасы және қазақ халқының ұлттық сипаттағы мемлекеті болып саналады. 
  

• 4 слайд

  ҚАЗАҚ ХАНДАРЫ
  ЖӘНІБЕК
  ӨСЕКЕ
  Әдік
  Қасым Жәдік
  

• 5 слайд

  Қазақ хандығы
  

• 6 слайд

  КІШІ ЖҮЗ ХАНДАРЫ
  Кіші жүз хандары: Әбілқайыр хан-1710-1748 жж., Нұрәлі хан-1748-1786 жж., Ералы хан-1791-1794 жж., Есім хан-1794-1797 жж., Айшуақ хан-1797-1806 жж., Жантөре хан-1806-1809 жж., Шерғазы-1812-1824 жж.
  Ресей мойындамаған Кіші жүз хандары:Батыр хан-1748-1786 жж., Қайып хан-1786-1790 жж., Есім хан-1790жж., Қаратай хан-1806-1816 жж., Арынғазы -1816-1821 жж.
  Бөкей Ордасының хандары:Бөкей хан- 1812-1823 жж.,  Жәңгір хан-1823-1845 жж.
  
  

• 7 слайд

  ӘБІЛҚАЙЫР ХАН
  

• 8 слайд

  (Мұқамбет Ғази Баһадур хан)
  (1693 — 12.08.1748) — хан, қолбасшы,
  1710—1748 жж. билік құрған Кіші жүз
  ханы. Соғыстарда батырлығымен,
  айлакерлігімен, айқас-шайқастарды
  ұйымдастыра білуімен даңқы шығып,
  мұрагерлік жолмен емес, өз беделімен
  Кіші жүздің ханы болды.
  
  

• 9 слайд

• 10 слайд

  Кіші жүздің Ресейге қосылуы
  
  
  Башқұрт
  
  Еділ
  қалмақтары
  
  
  Қазақ хандығы
  
  
  
  Орал казактары
  Жоңғар
  
  
  1731 жылы 19 ақпанда Кіші жүз Ресей Империясының құрамына қосылды.
  
  

• 11 слайд

  Әбілқайырдың саясаты
  Әбілқайыр қазақ хандары мен сұлтандарының алауыздығы артып, сыртқы қауіп күшейген шақта Ресей империясына арқа сүйеуді ойлады. Әбілқайырдың Құндағұлов Сейітқұл мен Көштаев Құтлымбет бастаған елшілігі Петербургке барып (1730), Ресей сыртқы істер министрлігі коллегиясының М. Тевкелев бастаған елшілігі оған келді (1731). ( Құндағұлұлы елшілігі, Құтлымбет елшілігі). Елшілік қазақ ұлысын Ресейдің қарамағына алу туралы келіссөз жүргізді. Әбілқайыр 1731 қазанда Ресей империясының қарамағына кіргендігі жөнінде ант берді (Бұл антты 1738, 1740, 1742 қайталады). Ант беру арқылы ол Ресеймен тату тұруды, оның қарамағына өткен башқұрт пен Еділ қалмақтарының қазақ қоныстарына шапқыншылығын тоқтатуды, Ресейдің көмегімен жоңғар қалмақтарының қол астында қалған қазақ жері мен қалаларын қайтарып алуды, империя әкімшілігіне сүйеніп, қазақ арасындағы беделін арттырып, үш жүздің басын біріктіріп өзі билеуді, хандықты балаларына сайлау тәртібімен емес, мұрагерлік жолымен қалдыруды көздеді. Сөйтіп ол жеке мүддесімен бірге халықты апаттан сақтауды да ойлады. Алайда Ресей саясаты да тереңде жатты. Империя қазақ жерін бүтіндей отарлауды ойлады. Әбілқайыр Петербург сарайы мен оның Орынбор әкімшілігінің саясатын дер кезінде түсінді. Ханның өз ұлы Қожахметті аманаттан қайтарып алудағы Ресей әкімдерімен тартысы, императрицалар Анна Иоановнаның, кейіннен Елизавета Петровнаның талаптарына мойынсұнбауы, Кіші жүзде дербес саясат жүргізуге тырысуы, ел тәуелсіздігін сақтау бағытындағы шаралары отаршылдықтың барлық көріністеріне қарсылығын байқатады. Орыс үкіметімен әртүрлі қатынастарды үзбей, Әбілқайыр, сонымен қатар, жоңғар қоңтайшысы Қалдан Серенмен (Цэренмен) астыртын байланыста болды.[7]
  
  

• 12 слайд

  Әбілқайырдың саясаты
  Жоңғар шапқыншылығы әлсіреген сайын Ресейден бойын аулақ салуға тырысты. 1740 жылы Хиуаны басып алып, аз уақыт осында хан атанды. Бірақ Иранның Нәдір шаһынан ығысып, тастап шығуға мәжбүр болды. Әбілқайыр үш жүздің билеуші, қадірлі билерімен, белгілі батырларымен, саяси қайраткерлерімен тығыз қарым-қатынас жасады. өзінен жас, беделі өсіп келе жатқан Абылай күйеу баласына хандықты, ел бірлігін сақтап қалу дұрыс жолын сілтеді . Абылайдың жұбайы Қарашаш — Әбілқайырдың қызы. Кіші жүз ханы ретінде оның саясатында қайшылықтар да бар. Қазақ даласын отарлаудың плацдармы болған Ор бекінісін салуды амалсыздан өзі ұсынды (1735). 1737—38 жылғы башқұрт халқының отаршылдық езгіге қарсы көтерілісін басуға кедергі жасауы қазақ пен казак қарым-қатынасын шиеленістірді. Әбілқайырдың дербестігі мен “көріпкелділігі”, қазақ даласына жайылып кеткен атағы кейбір сұлтандарға ұнамады. Солардың бірі — Орта жүздің сұлтаны Барақ Ор бекінісінен қайтып келе жатқан Әбілқайырмен кен далада кездесіп қалып, оны өлтіреді. Ханның серіктері де сол жерде қаза тапқан. Әбілқайырдың моласы Қабырға өзенінің Ұлқұяққа құятын тұсында, Торғай 80 шақырым жерде. Кейін бұл ара Хан моласы аталды. Әбілқайырдан көптеген ұрпақ қалған .
  
  

• 13 слайд

  ӨСЕКЕ ҰРПАҚТАРЫ
  Әбілқайыр
  
  Қаратай
  Нұралы Ералі Айшуақ
  Шерғазы
  Есім Бөкей Жантөре
  Жәңгір
  

• 14 слайд

  ЖӘҢГІР ХАН
  

• 15 слайд

  Жәңгір ханның мәдени-ағарту саласындағы қызметі
  Жәңгір хан өзі билік құрып тұрған кезде елді
  отырықшылыққа көшіру, мектеп ашып балаларды оқыту
  мәселесіне ерекше көңіл бөлді. Ол ашқан мектептен білім
  алған алғашқылардың бірі белгілі қазақ этнографы, Орыс
  география қоғамының қызметкер мүшесі Мұхаммед Салық
  Бабажанов бұл ретте былай деп жазады: …ханның ықпалымен
  және жанашырлығымен Ордадағылар білімнің қажеттілігін
  сезіне бастады. Шәкірттер мен мұғалімдерді ынталандыру
  үшін марқұм хан ақшасын да, өзінің ынтасы мен ордалықтарға
  оқу білімнің пайдасы жөнінде түсіндірмек болған ынтасын да
  аямады. Өзінің сарайында мектеп ашып, 60 адам ислам діні,
  орыс жазуы және тіл жөнінде дәріс алды. Бұл мектеп сарай
  маңында осы күнге дейін «Жәңгір мектебі» деп аталып келді.
  Ондағы 30 бала Орданың шаруашылық қаржысы есебінен білім
  алуда.
  
  

• 16 слайд

  ХАНДАР ТУРАЛЫ
  Ресей мойындамаған Кіші жүз хандары:
  Батыр хан-1748-1786 жж.,
  Қайып хан-1786-1790 жж.,
  Есім хан-1790ж.,
  Қаратай хан-1806-1816 жж.,
  Арынғазы -1816-1821 жж.
  
  

• 17 слайд

  Қосымша ақпарат
  
  Әбілқайыр башқұрт халқына басшы болды.
  Ресей үкіметінің отарлық саясатының күшеюі және башқұрт халқының орыс патшасына қарсы 1740 жылғы көтерілісінің бастау алуы,Кіші жүз қазақтары ішіндегі жағдайлары Әбілқайырдың тұрақты билік құруына кедергі келтірді.
  Өзбек,түрікмен,қарақалпақтарға Кіші жүз хандары Нұралы, Ералы,Қайып,Бөрі сұлтандар билік жүргізді.
  Өздерінің бойсұнуында опасыздығы жиі болып тұратын хиуалықтардың өшпенділігінен қауіптенген еді. Оларға әмірін жүргізген хандардың арасында өз ажалынан өлгені некен-саяқ; көпшілігі өздері билеген зүлым да ызақор халықтың қолынан өлетін. Осындай себеппен Кіші жүз хандары қарауындағы халықтың өздеріне үйреншікті зұлымдығын қамдап үлгерместен бұрын қазақтың Кіші жүзіне қайтып келетін.
  

• 18 слайд

  
  Қайып сүлтан бастаған елшілікті Нэдір шахқа жіберу арқылы атақты Әбілқайыр хан мынадай мақсаттарды көздеді. Біріншіден, түрікмендерді жазалаған парсылардан Кіші жүздің оңтүстік өңірлеріне төнер қауіптің алдын алуды ойластырған.
  Екіншіден, түрікмендердің парсы қол астында екендігін ескере, Нэдір шахпен келісімге келе отырып түрікмендерге соққы беру.
  Үшіншіден, Қайып сүлтанды жіберу арқылы Хиуа хандығындағы билікті қайткенде де, қазақ ақсүйектерінің қолында қалдыру.
  Төртіншіден, сыртқы саясатта шебер саясатшы Кіші жүз ханы сол кездегі Орта Азиядағы азулы билеуші Нэдір шахпен арадағы мэселелерді дипломатиялық жолмен шешуге талаптана отырып өз халқының тыныш өмір сүруін жэне Хиуамен арадағы сауда-саттық мәселелерінің дұрыс жолға қойылуын қамтамасыз етуге ұмтылған. Бесіншіден, Әбілқайырдың кезінде Хиуа хандығын өзіне қосып алу мүмкіндігін де есепке алмасқа болмайды. Алтыншыдан, Нәдір шахпен байланыс жасау арқылы Әбілқайыр Ресей алдында өз салмағын арттыруды, оның үстіне болашақта Кіші жүзде орыс саясаты күшейген сәтте парсы көмегін пайдалануды қалаған болуы керек.
  
  

• 19 слайд

  Қорытынды
  Сонымен Кіші жүз хандарының XVIII-XIX ғ.ғ саяси – мәдени салалардағы қызметтерінің жүйелігі және дала тұрғындарының өсуіне, дамуына жасаған ерен еңбектері халық жадында мәңгі сақталады.Бүгінгі хан ұрпақтары да ел игілігі үшін медицина, білім саласында, әскери салаларда қызмет етуде.