Қазақ тілі: Бұйрықты сөйлем, оның мағыналары, жасалу жолдары. Көне түркі жазбаларындағы сөйлем түрлері

Сабақтың тақырыбы: Бұйрықты сөйлем, оның мағыналары, жасалу жолдары.

                                                    Көне түркі жазбаларындағы сөйлем түрлері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Бұйрықты сөйлемнің жасалу жолдарын, мағыналарын, тыныс белгілерінің қойылу жағдайларын меңгерту.

Дамытушылық: Жаттығу жұмыстарын орындату, сұрақтар арқылы өз бетінше білім алу дағдыларын қалыптастыру. Есте сақтау, ойлау, зейін қабілеттерін, сөйлеу тілдерін дамыту, сөздік қорларын байыту.

Тәрбиелік: Мәтіндерді мәнерлеп, интонациямен оқыту арқылы әдеби тілде мәдениетті сөйлеуге баулу, өнерді сүюге, жан-жақты білімді, өзіндік көзқарасы бар азамат болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Оқыту әдістері: түсіндіру, сұрақ-жауап,  кітаппен жұмыс, проблемалық  т.б.

Көрнекіліктер: интерактивті тақта, оқулық,  т.б.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Қосымша материалдар: Г.Қосымова, Н.Құрманова  Қазақ тілі (8-сынып, әдістемелік нұсқау),  Н. Оралбаева, Т. Әбдіғалиева, Б.Шалабаев «Практикалық қазақ тілі»

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі (амандасу, оқушыларды түгендеу, тақырыпты және мақсатын хабарлау)

2. Үй тапсырмасын тексеру

   - Лепті сөйлем деген не?

   - Қандай жолдармен жасалады? Мысалдар келтіріңдер.

   - Сөйлемдер әрі сұраулы, әрі лепті болып келгенде қандай тыныс белгісі қойылады?

   Жаттығулар тексеріледі

3. Жаңа сабақ                   

   а). Жаңа материалды түсіндіру

   Біреуге бұйыру не бірдеңені талап ету  мақсатымен айтылатын сөйлемді бұйрықты сөйлем дейміз.

Жасалу жолдары тақтадан көрсетіледі:

Жасалу жолдары	1. Етістіктің бұйрық райының 2-жақ жекеше, көпше түрі мен 3-жақ түрі	2. Бұйрық не шартты райға  -шы, -ші жұрнағының жалғануы арқылы
Мысалдары	Халқыңды алалама! Атаңның баласы болма, адамның баласы бол. Балалардың бәрі барсын.	Айғанша апа, пана бола көріңізші! Өзіңіз айтсаңызшы!

Проблемалық сұрақтар:

Мұғалім қызметі                                                                                     Оқушы әрекеті       

- Бұйрықты сөйлемдерден соң                                                    Мүмкін болатын ұсыныстар:

қандай белгі қойылады?                                                            - Леп белгісі, нүкте...

- Неге?                                                                                          - Интонацияға байланысты шығар

- Хабарлы сөйлемге тән интонация болса, нүкте,

ал лептік интонация болса, леп белгісі қойылады.        

ә). Қосымша мәлімет.  Көне түркі жазбаларындағы сөйлем түрлері

Көне түркі жазба ескерткіштерінде жай сөйлем айтылу мақсатына қарай,  қазақ тіліндегідей, хабарлы, сұраулы, лепті