Қазақ тілі пәнінен сабақ жоспары және презентация тақырыбы "Сөйлем" (4 сынып)

Сабақтың тақырыбы: Сөйлем   

Сабақтың мақсаты: а)оқушыларға сөйлем туралы түсінік қалыптастыру. Сөйлем құру дағдыларын жетілдіру.

ә)Таным белсенділігін арттыру, ойын, тілін дамыту.

б) Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамыта отырып, адамгершілік негіздеріне тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ.

Әдіс- тәсілі: түсіндіру, жаттығу жазу, ойлау, өзіндік ізденіс, көрнекілік, ұжымдық жұмыс.

Көрнекілігі: сызбалар, постер, күн,кеме суреттері,интерактивті тақта.

Пәнаралық байланыс: әдебиеттік оқу.

                                Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Күн қиықтары арқылы топқа бөлу.

   Психологиялық дайындық.

Жарқырап күн ашылды,

Айналаға нұр шашылды.
Қайырлы күн!

Біз көңілді баламыз,
Қайырлы күн!

Сәлемдесіп аламыз.

ІІ. Жаңа сабақ.1.Қызығушылықты ояту «Ойлан тап».Жұмбақтар шешу.

(Оқушыларға жаңа сабақтың мақсатын хабарлау )

Оқушылар жұмбақтар шешу арқылы сөйлем,сөйлем түрлері туралы білімдерін сұрақ-жауап арқылы пысықтайды.

2. Сұрақтарға жауап алу.

1.Сөйлем түрлерін ата ?

2.Сұраулы сөйлем деген не ?

3. Сұраулы сөйлем қандай мақсатта айтылады ?

4. Лепті сөйлемнің соңында қандай тыныс белгісі қойылады ?(оқушылар жауаптары тыңдалады)

Сөйлем бір- бірінен бөлек жазылатын сөздерден құрылады. Бірінші сөзі бас әріппен басталып жазылады. Сөйлем аяқталғаннан  кейін тыныс белгісі қойылады. Нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі.

1. Хабарлы сөйлем. Хабарлау баяндау, суреттеу мақсатында айтылады. Тыныс белгісі : нүкте(.)

2.Лепті сөйлем. Сөйлеушінің көңіл- күйін қуану , өкіну т.б . білдіру мақсатында айтылады. Тыныс белгісі леп белгісі(!)

4. Сұраулы сөйлем. Бір нәрсе жайлы сұрап білу мақсатында айтылады.Тыныс белгісі: (?)

3.Тақтамен жұмыс.Күн жадысы мен сабақ тақырыбын дәптерлеріне  жазады.

Көркем жазу.

С

с

Оқушыларға тек қана с дыбысынан басталатын сөздерден бір сөйлем құрату.

4.Оқулықпен жұмыс. 1-жаттығу.Сөйлемдерді оқы.Айтылу мақсатына қарай сөйлемнің қай түрі екенін анықта. Екі топқа сөйлемдер бөліп беріліп,оқушылар топпен сөйлемдерді талдайды.

І-топ.1.Тотықұстың көзінің салмағы миынан екі есе ауыр болады.2.Адамның әдептілігі оның сөзінен байқалады.

ІІ-топ.3.Сауыт-ерте кездегі батырлар киетін қорғаныш киім.4.Теріскен-далада өсетін өсімдік түрі.5.Бал-өте пайдалы тағам.

5.Дәптермен жұмыс.2-жаттығу.Сөйлемдерді айтылу мақсатына қарай түрлеріне бөліп жаз.

       Екі топта хабарлы сөйлемдерді дәптерлеріне көшіріп жазады.І-топ сұраулы сөйлемдерді, І-топ лепті сөйлемдерді тауып, постер қорғайды.

      Хабарлы                                Сұраулы                                          Лепті

Атасы жолаушылап кетті.         Бұл жолы не  әкелер екен?   Алақай, атам келді!

Әсет оны күтіп жүрді.                  Енді не істеймін?            Бір күн де ойнамай 

Атасы Әсетке ойыншық әкелді.                                           сындырғаныма ұрсатын                 

Екеуі атасы әкелген ойыншықты                                          болды-ау ! 

абайсызда сындырып алды.                                                                                                   

Сергіту сәті:(Ой толғау)

6. «Сөйлем түрін тап» ойыны. 3-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқы.Сөйлем соңындағы тыныс белгісі не үшін қойылғанын айтады.Бірінші шумақты жалпы сынып болып  талдайды,екінші шумақты бір оқушы оқиды,екінші оқушы сөйлем түріне талдайды.

Туған өлкем

Алтын  дәнді даласы бар.

Ақ күмістей қаласы бар.

Неткен сұлу,неткен көркем !

Осы менің туған өлкем.

Түлігі өскен алуан-алуан,

Төс,алқабы малға толған.

Неткен сұлу,неткен көркем !

Осы менің туған өлкем.        

                                                 Өтебай Тұрманжанов

7.Өздік жұмыс.5-жаттығу.(тақтаға шығып орындайды) Сұраулы сөйлемдерді хабарлы сөйлемдерге айналдырып,мақал етіп көшіріп жазады.

Береке көзі бірлікте.

Отан оттан да ыстық.

Ат-адамның қанаты.

Екі топтан екі оқушы шығып, ыстық,қанат сөздеріне дыбыстық талдау жасайды.

ІV.Карточкамен жұмыс.6-жаттығу.Сөйлемдердің жігін тауып, тыныс белгілерін қойып, көшіріп жазу.Екі топқа карточка ретінде беріліп бірін-бірі тексереді.

     Сен жақында қандай қызықты кітап оқыдың кітап қалай аталады кітап кейіпкерлерінің қылығы саған ұнады ма ұнаған кейіпкерлерің туралы баяндап бер

V. «Адасқан сөздер» ойыны. Сөйлемдердің  айтылу  мақсатына  қарай  тыныс  белгісін қойып, өз үйшігіне меңзер  арқылы  апар.

VІ. Сабақты қорытындылау. Тест тапсырмаларын орындау.

Тест

1.Дұрыс жауапты белгіле.

  а) Сөйлем сөздерден құралады.

  в) Сөйлем сөздерден құралмайды.

  с) Сөйлемнің соңынан тыныс белгісі қойылмайды.

2.Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап.    ...... , атам келді !

  а) Бүгін

  в) Ұшақпен

  с) Алақай

3.Қай сөйлем аяқталған ойды білдіріп тұр ?

   а) Күн жылына бастады.

   в) Қар еріп.

   с) Құстар қайтып.

4.Дұрыс құралған сөйлемді тап.

   а) Барады Қанат мектепке.

   в) Қанат мектепке барады.

   с) Мектепке барды Қанат.

5. Сұраулы сөйлемді тап.

  а) Мектепке келдің бе

  в) Мектепке келдім

  с) Мектептен келді

VІІІ.Бағалау.

Сабаққа жақсы қатысқан оқушылар тест қорытындысы бойынша бағаланады.

VІІ.Үйге тапсырма: 4- жаттығу. 56 бет.

Тиісті тыныс белгілерін қойып,жұмбақтарды көшіріп жаз.

Жалтылдап қалағы,

Салатын кім қаланы

Шәкіртке жанашыр,

Мейірім кім,жаны асыл. 

Жұмбақтардың шешуін тауып, сөздерден сөйлемдер құрастырып жаз.     

Тест

1.Дұрыс жауапты белгіле.

  а) Сөйлем сөздерден құралады.

  в) Сөйлем сөздерден құралмайды.

  с) Сөйлемнің соңынан тыныс белгісі қойылмайды.

2.Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап.    ...... , атам келді !

  а) Бүгін

  в) Ұшақпен

  с) Алақай

3.Қай сөйлем аяқталған ойды білдіріп тұр ?

   а) Күн жылына бастады.

   в) Қар еріп.

   с) Құстар қайтып.

4.Дұрыс құралған сөйлемді тап.

   а) Барады Қанат мектепке.

   в) Қанат мектепке барады.

   с) Мектепке барды Қанат.

5. Сұраулы сөйлемді тап.

  а) Мектепке келдің бе

  в) Мектепке келдім

  с) Мектептен келді

Тест

1.Дұрыс жауапты белгіле.

  а) Сөйлем сөздерден құралады.

  в) Сөйлем сөздерден құралмайды.

  с) Сөйлемнің соңынан тыныс белгісі қойылмайды.

2.Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап.    ...... , атам келді !

  а) Бүгін

  в) Ұшақпен

  с) Алақай

3.Қай сөйлем аяқталған ойды білдіріп тұр ?

   а) Күн жылына бастады.

   в) Қар еріп.

   с) Құстар қайтып.

4.Дұрыс құралған сөйлемді тап.

   а) Барады Қанат мектепке.

   в) Қанат мектепке барады.

   с) Мектепке барды Қанат.

5. Сұраулы сөйлемді тап.

  а) Мектепке келдің бе

  в) Мектепке келдім

  с) Мектептен келді

1.Тотықұстың көзінің салмағы миынан екі есе ауыр болады.2.Адамның әдептілігі оның сөзінен байқалады.

3.Сауыт-ерте кездегі батырлар киетін қорғаныш киім.4.Теріскен-далада өсетін өсімдік түрі.5.Бал-өте пайдалы тағам.

Сөйлемдердің жігін тауып, тыныс белгілерін қойып, көшіріп жаз.

 Сен жақында қандай қызықты кітап оқыдың кітап қалай аталады кітап кейіпкерлерінің қылығы саған ұнады ма ұнаған кейіпкерлерің туралы баяндап бер

Сөйлемдердің жігін тауып, тыныс белгілерін қойып, көшіріп жаз.

Сен жақында қандай қызықты кітап оқыдың кітап қалай аталады кітап кейіпкерлерінің қылығы саған ұнады ма ұнаған кейіпкерлерің туралы баяндап бер

Сабақтың тақырыбы: Сөйлем   

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларға сөйлем туралы түсінік қалыптастыру. Сөйлем құру дағдыларын жетілдіру. 2.Таным белсенділігін арттыру, ойын, тілін дамыту.3. Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамыта отырып, адамгершілік негіздеріне тәрбиелеу.

Түрі: Аралас сабақ.

Әдіс- тәсілі: Түсіндіру, жаттығу жазу, ойлау, өзіндік ізденіс, көрнекілік, ұжымдық жұмыс.

Көрнекілігі: Сызбалар, плакат, киіз үй.

Пәнаралық байланыс: Математика, ана тілі, дүниетану.

                                Сабақтың барысы:

1.     Ұйымдастыру кезеңі.

А) Психологиялық дайындық.

Міне, балалар, ғұлама, кемеңгер ақындарымыздың тілі сабағына қонақтар қатысып отыр.

2.     Өткен сабақты бекіту.

А)Үй тапсырмасын сұрау.

(Үй тапсырмасын барлық оқушылардан сұраймын. Сөз тіркесі туралы ереже сұрау,жаттығу жұмысын сұрау )

3. Жаңа сабақ.

Қызығушылықты ояту «Оян тап»

( математикамен байланыс)

Мына өрнектерді есептеп , мәнін табу. Шешуіндегі сандарды әріптермен алмастыру. «Сөйлем» сөзін шығарып алу.

Л          Ө        Е        Й      С          М

1296    8       210    876   400     259

200х2=400   С

40:5=8            Ө

342+534=876 Й

432Х3=1296 Л

420: 2=210    Е

2ЖҮЗД. 5ОНД. 9 БІРЛ.=259 М

(Оқушыларға жаңа сабақтың мақсатын хабарлау )

Кітап.1.Сөйлем түрлерін ата ?

2.Сұраулы сөйлем деген не ?

3. Сұраулы сөйлем қандай мақсатта айтылады ?

4. Лепті сөйлемнің соңында қандай тыныс белгісі қойылады ?

Сөйлем бір- бірінен бөлек жазылатын сөздерден құрылады. Бірінші сөзі бас әріппен басталып жазылады. Сөйлем аяқталғаннан  кейін тыныс белгісі қойылады. Нүкте, сұрау белгісі, леп белгісі.

1.     Хабарлы сөйлем. Хабарлау баяндау, суреттеу мақсатында айтылады. Тыныс белгісі : нүкте(.)

2.  Бұйрықты сөйлем. Бұйыру, тілек- өтініш ету мақсатында айтылады. Тыныс белгісі: нүкте немесе леп белгісі(!) бұйрық рай арқылы жасалады.

3. Лепті сөйлем. Сөйлеушінің көңіл- күйін қуану , өкіну т.б . білдіру мақсатында айтылады. Тыныс белгісі леп белгісі(!)

4. Сұраулы сөйлем. Бір нәрсе жайлы сұрап білу мақсатында айтылады.Тыныс белгісі: (?)

5. Оқулықпен жұмыс:

1-жаттығу.Сөйлемдерді оқы.Айтылу мақсатына қарай сөйлемнің қай түрі екенін анықта.

1.Тотықұстың көзінің салмағы миынан екі есе ауыр болады.2.Адамның әдептілігі оның сөзінен байқалады.3.Сауыт-ерте кездегі батырлар киетін қорғаныш киім.4.Теріскен-далада өсетін өсімдік түрі.5.Бал-өте пайдалы тағам.

2-жаттығу.Сөйлемдерді айтылу мақсатына қарай түрлеріне бөліп жаз.

        Хабарлы                                Сұраулы                                          Лепті

Атасы жолаушылап кетті.         Бұл жолы не  әкелер екен?   Алақай, атам келді!

Әсет оны күтіп жүрді.                  Енді не істеймін?            Бір күн де ойнамай 

Атасы Әсетке ойыншық әкелді.                                           сындырғаныма ұрсатын                 

                                                                                                  болды-ау !                  

3-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқы.Сөйлем соңындағы тыныс белгісі не үшін қойылғанын айт.

Туған өлкем

Алтын  дәнді даласы бар.

Ақ күмістей қаласы бар.

Неткен сұлу,неткен көркем !

Осы менің туған өлкем.

Түлігі өскен алуан-алуан,

Төс,алқабы малға толған.

Неткен сұлу,неткен көркем !

Осы менің туған өлкем.         Өтебай Тұрманжанов

4- жаттығу.Тиісті тыныс белгілерін қойып,жұмбақтарды көшіріп жаз.

Жалтылдап қалағы,

Салатын кім қаланы

Шәкіртке жанашыр,

Мейірім кім,жаны асыл. 

Жұмбақтардың шешуін тауып, сөздерден сөйлемдер құрастырып жаз.     

5-жаттығу.(тақтаға шығып орындайды)

5.Сергіту сәті:(Ой толғау)

6. Шығармашылық жұмыс, Деңгейлік тапсырма. «Адасқан сөздер» ойыны.

1. Тепті          Шана           балалар         Балалар шана тепті.

2.Сұлу!         Неткен           Табиғат         Табиғат неткен сұлу!

3. Бардың?   Қайда           Сен                Сен қайда бардың?

7. Тест тапсырмаларын орындау.

8. «Бәйге» ойынын  ойнаймыз.

Сұрақтары:1. Сөйлем неден құралады?

2. Сөйлем қандай әріптен басталады?

3.Сөйлем аяқталған соң қандай тыныс белгісі қойылады?

4.Сөз таптарын ата?

5.Сөз неден құралады?

6.Мәтіннің неше түрі бар?

7.Сөйлем нешеге бөлінеді?

8.Сөйлем қандай ойды білдіреді?

9. Сөйлемдегі сөздер қалай жазылады?

9. Қорытынды: Жұмбақтар шешу, карточкамен жұмыс.

1.Өзім сөзден тұрамын,

Хабар мен нүкте жинағым.(хабарлы сөйлем)

2. Мен де сөзден тұрамын,

Сұраулы ойды құрадым.

Өзгеден жауап сұрадым. (Сұраулы сөйлем)

3.   Қуану, ренжу,өкіну,

Мақсатым соны сездіру.

Ұранды да айтамын,

Қарқындатып барып қайтамын. (Лепті сөйлем)

10. Үйге тапсырма: 6-жаттығу.56 бет.

Сөйлемдердің жігін тауып, тыныс белгілерін қойып, көшіріп жазу.

11.Бағалау:

Сабаққа жақсы қатысқан оқушыларға баға қоямын.

І.  Ұйымдастыру кезеңі:  . Ұйымдастыру кезеңі

а) Психологиялық дайындық

Жарқырап күн де ашылды

Айнала нұр шашылды

Қайырлы күн! Біз көңілді баламыз

Қайырлы күн! Сәлемдесіп аламыз

Мақсатымыз-білім алу,

Міндетіміз-еңбектену

Еңбектену арқылы

“5”-ке қолды жеткізу

2.Қызығушылықты ояту

а) Ребус шешу

ә) Жұмбақ шешу

   Өзім сөзден тұрамын,
   Хабар мен нүкте жинағым.
                   Менде сөзден тұрамын,
                  Сұраулы ойды құрадым.
                  Өзгеден жауап сұрадым.

  Қуану,ренжу,өкіну,
  Мақсатым соны сездіру.
  Ұранды да айтамын,

   Қарқындап барып қайтамын.

Сабақтың тақырыбы: Сөйлемді еске түсіреміз
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың сөйлем туралы түсініктерін кеңейту, сөйлемді жүйелі құруға, өздігінен қорытынды шығара білуге үйрету.
Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылық қабілетін тақырыпқа сай меңгерту, қалыптастыру.
Тәрбиелік: Оқушылардың сауатты әдемі жазу дағдысын қалыптастыру, ойын жүйелі, жатық жеткізе білуге, белсенділіктерін арттыруға тәрбиелеу.
Сабақтың әдістері: ойын, деңгейлік тапсырмалар, тест, сәйкестендіру тесті.
Сабақтың түрі: қайталау сабағы
Сабақтың типі: аралас сабақ
Көрнекілігі: оқулық, кестелер, тест, деңгейлік тапсырма
Пәнаралық байланыс: математика.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Оқушыларды түгендеу.
Психологиялық дайындық:
«Қайырлы күн» деп айтамыз,
Түсте үйге қайтамыз.
Отбасының гүліміз,
Бірге өтер күніміз.
Сыныбымыз тап - таза,
Бор да дайын тақтада.
Ойымызды жинақтап,
Отырайық партаға.
Қазақ тілі жайлы бір шумақ өлеңді хормен айтқызу.
Қазақ тілім - өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл - қызың мәңгі сені,
Болашағым, бақытым, дара тілім.
- Міне, балалар, кемеңгер, ғұлама ақын - жазушыларымыздың тілі - туған тіліміз - қазақ тілі сабағы екен.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
4 - жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып, көшіріп жаз.
ІІІ. Өткен сабақты бекіту.
Тест алу.
1. Дұрыс жауапты белгіле.
а) Сөйлем сөздерден құралады.
ә) Сөйлем сөздерден құралмайды.
б) Сөйлемнің соңынан тыныс белгі қойылмайды.
2. Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап.
Ақыл азбайды, білім...
а) тозбайды
ә) жүрмейді
б) күлмейді
3. Қай сөйлем аяқталған ойды білдіріп тұр?
а) Күн жылына бастады.
ә) Қар еріп.
б) Құстар қайтып.
4. Дұрыс құралған сөйлемді тап.
а) Барды Қанат мектепке.
ә) Қанат мектепке барды.
б) Мектепке барды Қанат.
5. Қайда барды? Сұрағына жауап тап.
а) Мектепке кетті
ә) Мектепке барды.
б) Мектептен келді.
ІҮ. Жаңа сабақ.
«Сөзжұмбақ» шешу арқылы сабақтың тақырыбын ашу.
- Біздің бүгінгі сабағымыз өткенді қайталау.
- Сөйлем неден құралады?
Сөйлем сөзден құралады.
- Онда дұрыс сөйлем құраңдаршы.
Бүгін күн жылы болды. Ағаштар бүршік жарды.
- Дұрыс, сөйлем толық болуы үшін сөйлемде зат есім, етістік, тұрлаусыз мүшелер болуы керек.
Оқулықпен жұмыс.
1 - жаттығу. Сергіту сәті
Жазу жаздық өзіміз,
Шаршап қалды қолымыз.
Бір, екі, үш.
Бойға жинап күш.
2 - жаттығу.

Ү. Сабақты бекіту. Деңгейлік тапсырмалар беру
І деңгей.
1. Орны ауысқан сөздерді дұрыстап, сөйлем құра.
Үшінші, оқимын, сыныпта, мен. Қай, балалар, мезгіл, қазір?
ІІ деңгей
1. Мақалдың жалғасын жаз.
Еңбек етсең ерінбей,
-------------------------------
2. Жаңылтпаштағы сұраулы сөйлемді лепті сөйлемге айналдырып жаз.
Қараңыздар, қалай біз
Қабырғалар қалаймыз?
Қалаймыз да, қараймыз,
Қараймыз да, қалаймыз
ІІІ деңгей.
1. Тауда демалғаныңды, қуанышты хабарды, сабақтан бестік алғаныңды, Астанаға қыдырып барғаныңды, спорттық жарыстан жеңімпаз атанғаныңды алдымен хабарлы сөйлем, сонан соң лепті сөйлем түрінде жаз.
ҮІ. Сабақты қорыту. «Сәйкестендіру» тесті.
Хабарлы сөйлем Орман іші сондай керемет!
Сұраулы сөйлем Күзде жаңбыр көп жауады.
Лепті сөйлем Сен нешінші сыныпта оқисың?
ҮІ. Оқушыларды бағалау.

• 1 слайд

  Жарқырап күн ашылды,
  Айналаға нұр шашылды.
  Қайырлы күн!
  Біз көңілді баламыз,
  Қайырлы күн!
  Сәлемдесіп аламыз.
  

• 2 слайд

  “Жұмбақ шешу”
  Өзім сөзден тұрамын
  Біткен ойды құрамын
  Сөйлем
  2. Сөзді құрап, доп тіземін,
  Қоя салсаң, бір тары,
  Жаңалықты жеткіземін
  Хабарлы сөйлем
  3. Ойды аяқтап орақ тұрады,
  Жауап сөз қалап тұрады
  Сұраулы сөйлем
  4. Ұранды, шаттықты
  Өкініш аптықты
  Білдіріп ойын талайдың
  Шарға ине қадаймын
  Лепті сөйлем
  

• 3 слайд

  Сөйлем
  Сөйлем дегеніміз не?
  Сөйлем соңына қандай тыныс белгілер қойылады?
  Сұраулы сөйлем қандай мақсатта айтылады?
  Сөйлем түрлерін ата
  
  Сөйлемдегі сөздер қалай жазылады?
  
  

• 4 слайд

  Сергіту сәті
  Жаздық, жаздық,
  Талды әбден қолымыз.
  Тағы қалам аламыз,
  Тап – таза етіп жазамыз.
  

• 5 слайд

  ?
  Сұраулы сөйлем
  Хабарлы сөйлем
  .
  Алақай, күз келді
  Шіркін, неткен тамаша ән
  
  Сөйлемдердің айтылу мақсатына қарай тыныс белгісін қойып,
  өз үйшігіне меңзер арқылы апар.
  !
  Лепті сөйлем
  Мен екінші сыныпта оқимын
  Лақ тасқа секірді
  Сен нешінші сыныпта оқисың
  Асан қалаға барды ма
  

• 6 слайд

  Тест
  1.Дұрыс жауапты белгіле.
  а) Сөйлем сөздерден құралады.
  в) Сөйлем сөздерден құралмайды.
  с) Сөйлемнің соңынан тыныс белгісі қойылмайды.
  2.Көп нүктенің орнына керекті сөзді тап. ...... , атам келді !
  а) Бүгін
  в) Ұшақпен
  с) Алақай
  3.Қай сөйлем аяқталған ойды білдіріп тұр ?
  а) Күн жылына бастады.
  в) Қар еріп.
  с) Құстар қайтып.
  4.Дұрыс құралған сөйлемді тап.
  а) Барады Қанат мектепке.
  в) Қанат мектепке барады.
  с) Мектепке барды Қанат.
  5. Сұраулы сөйлемді тап.
  а) Мектепке келдің бе
  в) Мектепке келдім
  с) Мектептен келді