"Қазақы ит- Төбет" оқушының зерттеу жұмысы

• 1 слайд

  Тақырыбы:
  «Қазақы ит –
  Төбет»
  
  Жұмыстың авторы:
  2-сынып оқушысы
  Болат Мұхаммед
  Жетекшісі: Исина Айнаш Екпиновна
  Қарқаралы ауданы № 6 орта мектеп КММ
  

• 2 слайд

  
  
  .
  Мақсаты: Көшпенділер өмірінің сақшысы болған айтулы ит- Төбет туралы мәліметтер жинау
  
  
  
  
  

• 3 слайд

  
  Төбет- жеті қазынаның бірі,
  дала көшпенділерінің құндылығы.
  
  Төбет-көшпенді өмір
  тарихының құнды
  жәдігері,қазіргі кезде
  жоғалып кету қаупі
  төнген алып үй жануары.
  Төбет деген сөз
  «төбеде жатқан ит,
  бас күзетші» деген
  мағынаны білдіреді екен.
  Әкемнің әңгімесінен
  

• 4 слайд

  
  
  .
  
  
  
  «Төбе иті»-қиырды
  шалған күзетші.
  «Төбет» атауының
  шығуы да осыған
  байланысты болар...
  Төрт түлік мал-
  көшпенділердің басты
  байлығы. Бұл байлыққа
  қызығатын ең басты
  жау-қасқырлар.
  Айтпай келетін апат-
  қасқырларға қайыспай,
  қаймықпай
  қарсы тұратын
  күшке тек осы
  Төбеттер ғана ие.
  

• 5 слайд

  Ертеде қазақ малшылары
  Төбеттерге тамақ беретін
  итаяқтарды қасқырдың
  терісімен қаптатады екен.
  Бұл Төбеттің тағам
  иісі мен қасқырдың иісін
  қатар алып өз қасиетін
  ұштай түсу үшін
  керек екен.Қазір малға қасқыр
  шауып,көп шығын болуда.
  Қасқырды ату үшін 10-нан
  40 долларға дейін төленеді екен.
  Ал мамандар мұнан да тиімді әдіс,
  мықты қорғаныш Төбет ит
  асырау керектігін айтуда.
  
  
  

• 6 слайд

  Қазақтар күшіктерді аналарынан ажыратпаған және олар соның сүтін еміп өседі, кейін қожайынының асынан қалған сүйек, сүттермен қоректенген. Кейде күшіктеген қаншық итті байлап ұстап, күшіктерін емізбейді, мұндайда олар аштан өледі. Қазақтар ересек иттерге аса көңіл аудармаған, олар өз күнін өзі көріп, үнемі жартылай аш жүрген. Сондықтан да иттер арам өлген мал, мал сойғаннан қалған қалдықтарды дым қалдырмай жеп, қазақ даласының
  табиғи тазартушылары қызметін атқарған.
  
  

• 7 слайд

  
  Көшпенді дәуір кезінде
  көштің көркі- байыптылық
  пен қырағылық таныта
  білген осы Төбеттер.
  Таза қанды Төбет
  қасқырдан тайсалмайды.
  Екі жасар Төбеттің
  төрт қасқырмен бір
  мезгілде айқасқаны
  туралы дерек бар.
  Баяғыда бір отар
  қойды бір Төбет
  жалғыз баққан. Оның
  «алп»еткен үнін естіген
  қасқырлар малға шаппаған,қорыққан
  

• 8 слайд

  Қазақы Төбет мүсінінің күштілігімен таңғалдырады. Бұл иттің бойы 75-80 см, салмағы 60-70 кг болып келеді.Мұрындары жалпақ, қысқа, көздері қитар және кішкентай, қысқа құлақтары салбыраңқы, өздері кең кеуделі , аяқтары түзу, бұлшықты, құйрық жүндері қалың және көтеріліп тұрады. Иіс сезу,
  көру, есту қабілеттері аса жақсы дамыған.
  

• 9 слайд

  Төбеттің жүні қатты, денесіне тарала жатып тұратын, дамыған түбіт жүнді, қылтанақ жүн ұзындығы 10 см болып келеді. Ерекше айырмашылығы — су өтпейтіндігі. Төбеттер түсі жағынан аса алуан түрлі бола бермейді,— қара, қоңыр, сұр, сарғыш қызыл және теңбілдене ерекшеленуі де мүмкін
  «Бөрінің тәңірісі болса, иттің
  иесі бар» деп бағалаған халық.
  

• 10 слайд

  
  
  
  Адаммен қарым-
  қатынаста
  Төбет еркін,
  адал мінезімен
  ерекшеленеді.
  Ол өзін адаммен
  тең ұстай біледі.
  

• 11 слайд

  
  Төбет-адам қабағын
  баққан жай серік, немесе айбат
  берер көрік емес. Ол кең даланың
  өркениетін қорғау міндетін
  мойнына алған
  метафизикалық күш, кие.
  
  Келешекте табиғаттың ғажайып тумасы – қазақы Төбетті сақтау мен қолдау көрсетуге өз үлесімді қосқым келеді.
  

• 12 слайд

  
  Пайдаланылған әдебиеттер:
  2. zamana.kz сайты
  Энциклопедия «Ол кім, Бұл не?»
  3.Қазақ энциклопедиясы
  
  4.Баспасөз және ғаламтор материалдары