Инфоурок Всеобщая история Другие методич. материалыҚазақстан тарихы "Қарлұқ қағанаты" (756-940 ж)

Қазақстан тарихы "Қарлұқ қағанаты" (756-940 ж)

Скачать материал

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып              

Сабақтың  тақырыбы . Түргеш  қағанаты ( 704 – 756 ж.ж )

Сабақтың  мақсаты :

Білімділік: Оқушыларға Түргеш  қағанатының  жер аумағы , халқы ішк і  және  сыртқы  саясаты ,

                    шаруашылығы  туралы  түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Батыс  Түрік  қағанаты  ( 603 – 704 ж.ж )

                      1. Батыс  Түрік  қағанатының  жер  аумағы , этникалық  құрамы.

                     2. Қағанаттың  әлсіреуі , әлеуметтік  жағдайы .

                     3. Шаруашылығы.

ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту.

                           1) Толықтыру  тесті.

1. --------  жылы  Түрік  қағанаты  екіге  бөлінді.

2. Батыс  Түрік  қағанатыңың орталығы  -------- өзенінің  бойындағы   --------- қаласы. Жазғы  ордасы ------

3. Қағанаттың  негізгі этникалық – саяси ұйытқысы  - « ---  ------»

4 .  ------- ғасырдың  бас  кезінде  түріктер  жаппай  отырықшылана  бастайды .

 

 2) Сұрақтар :

1. Билік  басында  кімдер  болды ?

2. Қағанаттың  бірінші  басшысы кім , ол  қандай  міндеттер  атқарды ?

3. шаруашылықтың  қандай  түрлерімен  айналысты ?

 

3) Термин  сөздер .

«Ябғу , шад , елтебер »  - қаған  руынан шыққан ақсүйек  өкілдері .

«бұрықтар , тархандар »  - сот  істерін  атқарушылар .

«бектер »  - қағанның  негізгі  тірегі .

«қара  бұдын» - қарапайым  халық .

«қанмен  өтеу»  - салықтың  түрі.

«тат»  - құл .

 

ІҮ . Жаңа  сабақ .

Пузырек для мыслей: облако: 1. Түргеш  қағанатының  жер  аумағы , халқы.
 

 

 


Негізгі  жер  аумағы                  -  ЖЕТІСУ.

Орталығы                                  - Суяб  қаласы.

Халқының құрамы                   - түрік  тілдес  тайпалар .

Түргештер  туралы  алғашқы  деректер      -  «Күлтегін»  ескерткішінде  және  қытай  жазба 

                                                              деректерінде  кездеседі.

Күнгіт  қаласында

 

Суяб  қаласында

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Кестемен  жұмыс

р\с

  Қаған

Жүргізген  саясаты

1

 

 

 

2

 

 

 

3

 

 

 

                              

 

Пузырек для мыслей: облако: 2. Қағанаттың   шаруашылығы.
 

 

 


1. Көшпелі  және жартылай  көшпелі мал  өсірумен және егін  салумен айналысты .

2. Сауда  және  қолөнер де  дамыды .

3. Аң  аулау да  кәсіптің  бір түрі болды.

 

  Сауда  дамуының  2  себебі :

1 .

2.

 

 Тараз қаласынан  «Түргеш  қағанының  теңгесі» немесе  «түріктің көк  ханының теңгесі» деген соғды 

                       жазуымен  жазылған  теңгелер  табылды. Теңге 704 – 766 жылдары  салынған .

Пузырек для мыслей: облако: 3 .Жетісудағы  соғдылар
 

 

 


Қоныс  аудару себебі :

1. Сауда  арқылы  келіп  қоныстанған.

2. Алым-салықтың  қысымына шыдамай  көшіп келген.

3. Арабтардың  жаулап  алуы.

           

              С                Орта Азияда  өмір сүрген иран  тілдес  тайпалар .

              О               Ежелден  Зеравшан мен Қашқадария  өзендерінің алабын  қоныстанған.

              Ғ                ҮІ-ҮІІ ғ. соғдыларды Түрік  қағандығы  жаулап алған .

              Д                 Саудамен  және егіншілікпен  айналысқан.

             Ы

 

 

 Ү. Жаңа  сабақты  бекіту.

1. Қағанат  халқының  құрамына қандай  тайпалар  кірді ?

2. Қағанаттың  құлау  себебі не ?

3. Соғдылықтардың  қоныс  аударуна  не  себеп болды ?

ҮІ. Қорытындылау.

ҮІІ . Үйге  тапсырма

            Түргеш  қағанаты

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып              

Сабақтың  тақырыбы . Қарлұқ  қағанаты   ( 756 – 940 ж)

Сабақтың  мақсаты :

Білімділік: Оқушыларға қарлұқ  қағанатының  құрамы , олардың  орналасқан  жерлері , саяси  жағдайы,

                    шаруашылығы , мәдениеті  туралы  түсінік беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Түргеш  қағанаты.

1. Түргеш  қағанатының  жер аумағы , халқы.

2. Қағанаттың  ішкі  және  сыртқы  саяси  жағдайы.

3. Жетісудағы  соғдылар

ІІІ. Өткен  сабақты  бекіту.

                      Оқушыларға  жалпылама  сұрақтар  қойылады.

1. Қағанаттың  негізгі  жер  аумағы   -            Жетісу.

2. орталығы                                            -             Суяб.

3. Түргештер  туралы  алғашқы  деректер     -  «Күлтегін»  және  қытай   деректерінде  кездеседі.

4. Түргештер  нешеге  бөлінді                         -   2-ге

5. Түргеш  тайпасын  екі  ордаға  бөлген  қаған           -  Үшлік  қаған.

6. Түргештер  кімнің  кезінде  қайта  күшейді             -  Сұлу  қаған

7. Түргештерге  сырттан  кімдерден  қауіп  төнді     - арабтар , қытай, Шығыс  Түркістан 

8. Сұлу  қаған  қағанаттың  тәуелсіздігін  қалай  сақтап  қалды -  Құдандалық , әскери  келісім, күш  

     біріктіру.

9. Сұлу қағанға   арабтар  қандай  ат  қойды  -         «сүзеген»  , «мүйізді қаған»

10. Сары  және  қара түргештер  арасындағы  күрес  қанша  уақытқа  созылды -          20 жыл

11. Түргеш  қағандығының  орнына  кімдер  келеді                  - қарлұқтар.

12. Сұлу қағанға  қастандық  жасаған кім -                  өз  қолбасшысы Баға  тархан

13. Түргеш  қағандығының  әлсіреуіне  не  себеп  болады  -        Жікке  бөлінушілік

14 . қағанатта  неше  аймақ  болды , әр  аймақта  қанша  әскер  болды            -  20 ;  7 мың.

15. Сұлу  қаған  орданы  көшірді                                 - Талас (Тараз)      қаласына

            Ә) Қағанаттың  айналысқан  шаруашылығын  тірек  сызбамен көрсет

Б) Соғдылардың  келуіне  не  себеп  болды ?

 

ІҮ.  Жаңа  сабақ

І  топ :   Қарлұқ  қағанатының  құрамы  және  олардың  орналасқан  жерлері.

ІІ  топ : Қағанаттың  саяси  жағдайы

ІІІ  топ :  Шаруашылығы

ІҮ топ :  Мәдениеті .

 

Ү.  Жаңа  сабақты  бекіту

1Қарлұқтардың  құрамына  қандай  тайпалар енді ?

2. Қағанат  шаруашылықтың қандай  түрімен  айналысты ?

3. Қағанаттың  мәдениетін  қандай  салаларға бөлуге  болады.

ҮІ.  Қорытындылау

ҮІ. Үйге  тапсырма

Қарлұқ  қағанаты

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               5 Х.  2011ж

Сабақтың  тақырыбы . Оғыз  мемлекеті  ( ІХ ғ. соңы – ХІ ғ. басы )

Сабақтың  мақсаты :

Білімділік: Оқушыларға Оғыз  мемлекетінің  құрылуы , жер  аумағы , тайпалық  құрамы , қоғамдық 

                   құрылысы , Саяси  жағдайы , шаруашылығы  туралы  түсінік беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Қарлұқ  қағанаты  ( 756 – 940 ж.)

  І  топ :   Қарлұқ  қағанатының  құрамы  және  олардың  орналасқан  жерлері.

ІІ  топ : Қағанаттың  саяси  жағдайы

ІІІ  топ :  Шаруашылығы

ІҮ топ :  Мәдениеті .

                           ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту

а)Әр  топтың  бір-біріне  сұрағы

ә)Тест  тапсырмалары

  1. Тарихшы әл – Марвазидің  хабарына  қарағанда , қарлұқтардың құрамы  қанша тайпадан  тұрған ?

                 А) 8                 в) 10                    с) 9                       д) 7                     е) 5

 2. Қарлұқ қағанаты  қай  жылы  құрылды?

         А) 751ж.               в) 749ж.               с) 753 ж.                  д) 756 ж .               е) 940 ж.

 3. Қарлұқтардың  Ұйғыр  қағанатына  қарсы күресі  қанша жылға  созылды ?

    А)2 жылға           в) 10 жылға             с) 20 жылға                    д) 15 жылға            е) 25 жылға

4. қарлұқ  қағанатының  орталығы  қай қала  болды ?

     А)шаш  қаласы     в) Суяб  қаласы          с) Тараз  қаласы        д) Испиджаб қаласы        е) Баласағұн  қаласы

 

ІҮ . Жаңа  сабақ

І топ: Оғыз  мемлекетінің құрылуы , жер  аумағы .

  1. Оғыз  мемлекеті  қашан , қай жерде  құрылды , орталығы  қай қала?

                 (ІХғ. аяғы – Хғ басы Сырд. орта  және  төменгі ағысы . Орт: Янгикент (Жаңа  Гузия) )

2.   Сәйкестендір :

Ерте  орта  ғасырларда

 

Сыр  бойына  ығысқан

ҮІІ  ғасырда

 

Орталық және  Орта  Азияда

Жетісуда  қарлұқ қағанаты  құрылғаннан  кейін

 

Батыс  Жетісуды  мекендеген

 

3. «Оғыз»  сөзінің  шығуы  туралы  қандай пікірлер бар ?

       А) Уыз            б) Садақтың  оғы                   в) Өгіз

4. Махмуд Қашғари  оғыздарды  қай  жерде  тұрды  деп  жазады ?

              Жетісу   және Ыстықкөл  мен Шу өзенінің  аралығында  басқа түркі тілдес тайпалармен қатар

5. Оғыздар не  себепті  сырдария  бойына  қарай  ығысты?

          Қарлұқтардың  күшеюіне  байланысты

ІІ  топ :  Оғыздардың  тайпалық  құрамы  және  қоғамдық  құрылысы

                                  Кангар - печенегтер

                                  Сырдария  аңғарының тайпалары

Оғыздар                   Арал  маңының  тайпалары

Құрамына               Каспий  бойының тайпалары

                                Үнді-еуропалықтар ,

                               Финн - угорлар

Оғыздар құрамына

 

Қытай  деректерінде                        араб деректерінде                     Махмуд Қашғари            әл- Марвази 

 


Байандұр                                                      қимақ тайпа-ң                             24 тайпа                   12 тайпа

Имур                                                             кейбір бөлігі

қайлар

«Мағынасын  тап»

«ел»  - тайпалық одақтар

«жабғу» - Оғыздар  билеушісі

«инал»  - жабғудың  мұрагері

«атабек»  - иналдың  тәрбиешісі

«қатын »   - жабғудың  әйелі

«сюбашы» - әскербасы

«күл - еркін»  - кеңесшілер

«қаңқаш» - шонжарлардың  кеңесі

«ұлы және  кіші құрылтай»  - ел  басқарудағы ең жоғарғы  орган

«боз  оқ»  және  «үш оқ»  - құрылтайда  қағанның  балаларының отыратын  орны

«ұрық»  - атақты  тұқымдар , әулеттер

«Оғызнама »  дерегінде  жабғу  жерін  неше  аймаққа  бөлді№

                              12

 

ІІІ топ :  Саяси  жағдайы :

1. Оғыздар  қандай  елдермен  соғыс  жүргізді?

               Печенегтермен , хазарлармен , Орта  Азия , Шығыс  Түркістан, Қытай

2. Оғыз  билеушілері  аладрына  қандай  мақсат  қойды?

                1. Қара  теңіз , Дон  өзенінің  бойындағы  жақсы  жайылымды  қолға  қарату

                2. Еуропаны  Азиямен  байланыстыратын аса  маңызды сауда  жолдарын алу

3. Оғыз  тайпаларындағы  наразылықтардың  шығуына не  себеп болды?

              Соғыс , алым – салық

4. Оғыз мемлекеті қашан , кімдердің  шабуылынан  құлады ?

            ХІ ғ. басында  Қыпшақтардың

 

ІҮ  топ :  Шаруашылығы кәсібі мен  қолөнері

 

Егін

шаруашылығы

 

Төрт түлік  мал , қаракөл  қойы, айыр өркешті түйе

 

Мал  өнімдері : терісі,  жүні , қару-жарақ, тұрмысқа қажетті бұйымдар

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Ү. Жаңа  сабақты  бекіту.

1. Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты


А)  VIII – Х ғ.

В) IХ ғ. аяғы – ХI ғ. басы

С)  ХI-ХП ғ.

D)  ХП-ХI ғ.

Е)  ХП-ХШ ғ.


2. Жабғудың “Инал” атты мұрагерін тәрбиелеуші


А) Ябғу

В) Сюбашы

С) Атабектер

D) Селифтер

Е) Шад


3. 965ж.  оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды


А) Иранмен

В) Киев Русімен

С) Қытаймен

D) Арабтармен

Е) Парсылармен


 

 

4. Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан


А) Әли

В) Шахмәлік

С) Тоныкөк

D) Бұмын

Е) Мұқан


5. Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған


А) Күл-еркіндер

В) Он оқ бұдын

С) Беклербектер

D) Тархан

Е) Басқақтар


6. Оғыздардағы тайпалар саны


А) 20

В) 24

С) 30

D) 34

Е) 40


7. Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама


А) Әл-Бируни

В) Әл-Морвази

С) В.В.Бортольд

D) М.Қашғари

Е) Ибн Хаукәл


8. Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды    өсіретінін жазған


А) Әл-Бируни

В) Әл-Морвази

С) Ибн-Хаукәл

D) М.Қашғари

Е) В.В.Бортольд


9. Әл-Идриси “ондағы шеберлер темірден ғажайып әдемі бұйымдар жасайды”-деп қай тайпалар туралы жазған


А) Түріктер мен Оғыздар

В) Оғыздар мен Қимақтар

С) Қимақтар мен Қарлұқтар

D) Қимақтар мен Қыпшақтар

Е) Қарлұқтар мен Оғыздар


10. Оғыздарда  жоғарғы  билік  иесі  қалай  аталды?

     А) Күл- еркін.                В) Атабек            с) Инал               д) Жабғу             е) Сюбашы

 

 

ҮІ. Қорытындылау

ҮІІ. Үйге  тапсырма

            Оғыз мемлекеті

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               17. Х.  2012ж

                   Сабақтың  тақырыбы . Қимақ  қағанаты  ( ІХ ғ. соңы  - ХІ ғ. басы.)

                   Сабақтың  мақсаты :

              Білімділік: Оқушыларға Қимақ  қағанатының   тайпалық  құрамы , құрылуы , қоғамдық  құрылысы ,  

                саяси     жағдайы , шаруашылығы , қолөнері, мәдениеті  туралы  түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Оғыз  мемлекеті.

І топ: Оғыз  мемлекетінің құрылуы , жер  аумағы .

  1. Оғыз  мемлекеті  қашан , қай жерде  құрылды , орталығы  қай қала?

                 (ІХғ. аяғы – Хғ басы Сырд. орта  және  төменгі ағысы . Орт: Янгикент (Жаңа  Гузия) )

2.   Сәйкестендір :

Ерте  орта  ғасырларда

 

Сыр  бойына  ығысқан

ҮІІ  ғасырда

 

Орталық және  Орта  Азияда

Жетісуда  қарлұқ қағанаты  құрылғаннан  кейін

 

Батыс  Жетісуды  мекендеген

 

3. «Оғыз»  сөзінің  шығуы  туралы  қандай пікірлер бар ?

       А) Уыз            б) Садақтың  оғы                   в) Өгіз

4. Махмуд Қашғари  оғыздарды  қай  жерде  тұрды  деп  жазады ?

              Жетісу   және Ыстықкөл  мен Шу өзенінің  аралығында  басқа түркі тілдес тайпалармен қатар

5. Оғыздар не  себепті  сырдария  бойына  қарай  ығысты?

          Қарлұқтардың  күшеюіне  байланысты

ІІ  топ :  Оғыздардың  тайпалық  құрамы  және  қоғамдық  құрылысы

                                  Кангар - печенегтер

                                  Сырдария  аңғарының тайпалары

Оғыздар                   Арал  маңының  тайпалары

құрамына               Каспий  бойының тайпалары

                                Үнді-еуропалықтар ,

                               Финн - угорлар

Оғыздар құрамына

 

Қытай  деректерінде                        араб деректерінде                     Махмуд Қашғари            әл- Марвази 

 


Байандұр                                                      қимақ тайпа-ң                             24 тайпа                   12 тайпа

Имур                                                             кейбір бөлігі

қайлар

ІІІ топ:

«Мағынасын  тап»


«ел»  - тайпалық одақтар

«жабғу» - Оғыздар  билеушісі

«инал»  - жабғудың  мұрагері

«атабек»  - иналдың  тәрбиешісі

«қатын »   - жабғудың  әйелі

«сюбашы» - әскербасы

«күл - еркін»  - кеңесшілер

«қаңқаш» - шонжарлардың  кеңесі

«ұлы және  кіші құрылтай»  - ел  басқарудағы ең жоғарғы  орган

«боз  оқ»  және  «үш оқ»  - құрылтайда  қағанның  балаларының отыратын  орны

«ұрық»  - атақты  тұқымдар , әулеттер


«Оғызнама »  дерегінде  жабғу  жерін  неше  аймаққа  бөлді?

 

ІҮ топ :  Саяси  жағдайы :

1. Оғыздар  қандай  елдермен  соғыс  жүргізді?

               Печенегтермен , хазарлармен , Орта  Азия , Шығыс  Түркістан, Қытай

2. Оғыз  билеушілері  аладрына  қандай  мақсат  қойды?

                1. Қара  теңіз , Дон  өзенінің  бойындағы  жақсы  жайылымды  қолға  қарату

                2. Еуропаны  Азиямен  байланыстыратын аса  маңызды сауда  жолдарын алу

3. Оғыз  тайпаларындағы  наразылықтардың  шығуына не  себеп болды?

              Соғыс , алым – салық

4. Оғыз мемлекеті қашан , кімдердің  шабуылынан  құлады ?

            ХІ ғ. басында  Қыпшақтардың

 

Ү  топ :  Шаруашылығы кәсібі мен  қолөнері

 

Егін

шаруашылығы

 

Төрт түлік  мал , қаракөл  қойы, айыр өркешті түйе

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту.

                          Тест  тапсырмалары

1. Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты


А)  VIII – Х ғ.

В) IХ ғ. аяғы – ХI ғ. басы

С)  ХI-ХП ғ.

D)  ХП-ХI ғ.

Е)  ХП-ХШ ғ.


Дұрыс жауап: В

2. Жабғудың “Инал” атты мұрагерін тәрбиелеуші


А) Ябғу

В) Сюбашы

С) Атабектер

D) Селифтер

Е) Шад


Дұрыс жауап: С

3. 965ж.  оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды


А) Иранмен

В) Киев Русімен

С) Қытаймен

D) Арабтармен

Е) Парсылармен


Дұрыс жауап: В

4. Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан


А) Әли

В) Шахмәлік

С) Тоныкөк

D) Бұмын

Е) Мұқан


Дұрыс жауап: В

5. Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған


А) Күл-еркіндер

В) Он оқ бұдын

С) Беклербектер

D) Тархан

Е) Басқақтар


Дұрыс жауап: А

6 . Оғыздардағы тайпалар саны


А) 20

В) 24

С) 30

D) 34

Е) 40


Дұрыс жауап: В

7. Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама


А) Әл-Бируни

В) Әл-Морвази

С) В.В.Бортольд

D) М.Қашғари

Е) Ибн Хаукәл


Дұрыс жауап: А

 

 

8. Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды    өсіретінін жазған


А) Әл-Бируни

В) Әл-Морвази

С) Ибн-Хаукәл

D) М.Қашғари

Е) В.В.Бортольд

Дұрыс жауап: С


 

9. Әл-Идриси “ондағы шеберлер темірден ғажайып әдемі бұйымдар жасайды”-деп қай тайпалар туралы жазған


А) Түріктер мен Оғыздар

В) Оғыздар мен Қимақтар

С) Қимақтар мен Қарлұқтар

D) Қимақтар мен Қыпшақтар

Е) Қарлұқтар мен Оғыздар


Дұрыс жауап: В

 

ІҮ . Жаңа  сабақ .

 

  Әр  топ  берілген  тақырыптарды  түсіндіреді.

І топ:  Қимақ  қағанатының  тайпалық  құрамы , құрылуы.

ІІ  топ :  Қағанаттың  қоғамдық  құрылысы , саяси  жағдайы.

ІІІ  топ : Шаруашылығы , қолөнері.

ІҮ топ:  Мәдениеті.

 

Ү. Жаңа  сабақты  бекіту.

 

   А) Әр  топтың бір – біріне  сұрағы

  Б)  Тест  тапсырмалары.

1.  Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа


А) Қыпшақтар

В) Қарлұқтар

С) Оғыздар

D) Наймандар

Е) Керейлер


Дұрыс жауап: А

2.  Х ғасырда Қимақтарда тараған дін


А) Христиан

В) Ислам

С) Манихей

D) Зороастра

Е) Будда


Дұрыс жауап: В

3. VII ғасырлардың басында Қимақтар мекендеген аймақ


А) Жетісу

В) Ертістің бойы

С) Монғолияның солтүстік батысы

D) Қытайдың солтүстігі

Е) Шығыс Қазақстан өңірі


Дұрыс жауап: С

4 . Қимақтардың екінші астанасы орналасқан көлдің жағасы


А) Ертіс

В) Есіл

С) Шу

D) Алакөл

Е) Балқаш


Дұрыс жауап: D

5. Х ғасырдың 2-ші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет


А) Қарахан

В) Қарлұқ

С) Оғыз

D) Қыпшақ

Е) Найман


Дұрыс жауап: А

6 . Будда ғимараттарының орны табылған жер


А) Сығанақ,Испиджап

В) Тараз,Түркістан

С) Отырар,Тараз

D) Ақбешім,Суяб

Е) Түркістан,Сығанақ


Дұрыс жауап: D

7 . Х ғасырда Қимақтарда тараған дін


А)  христиан

В)  ислам

С)  манихей

D)  зороастра

Е)  будда


Дұрыс жауап: В

 

ҮІ . Қорытындылау.

Бүгінгі  сабақ  маған  несімен  ұнады  немесе  ұнамады .

ҮІІ .Үйге  тапсырма

         Қимақ  қағанаты.

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               19.  Х.  2011ж

                   Сабақтың  тақырыбы . Жартылай  көшпелі  және  отырықшы  мәдениеттердің  өзара әсері

                   Сабақтың  мақсаты :

              Білімділік: Оқушыларға жартылай көшпелі  мәдениет , қала  мәдениетінің  дамуы , сауда  мен 

                                   ақша  айналымы  туралы  түсінік беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Қимақ  қағанаты.

      Әр  топ  берілген  тақырыптарды  түсіндіреді.

І топ:  Қимақ  қағанатының  тайпалық  құрамы , құрылуы.

ІІ  топ :  Қағанаттың  қоғамдық  құрылысы , саяси  жағдайы.

ІІІ  топ : Шаруашылығы , қолөнері.

ІҮ топ:  Мәдениеті.

                               ІІІ.  Өткен  сабақты  бекіту.

1. Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа


А) Қыпшақтар

В) Қарлұқтар

С) Оғыздар

D) Наймандар

Е) Керейлер


Дұрыс жауап: А

2. Х ғасырда Қимақтарда тараған дін


А) Христиан

В) Ислам

С) Манихей

D) Зороастра

Е) Будда


Дұрыс жауап: В

3. VII ғасырлардың басында Қимақтар мекендеген аймақ


А) Жетісу

В) Ертістің бойы

С) Монғолияның солтүстік батысы

D) Қытайдың солтүстігі

Е) Шығыс Қазақстан өңірі


Дұрыс жауап: С

4. Қимақтардың екінші астанасы орналасқан көлдің жағасы


А) Ертіс

В) Есіл

С) Шу

D) Алакөл

Е) Балқаш


Дұрыс жауап: D

5. Х ғасырдың 2-ші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет


А) Қарахан

В) Қарлұқ

С) Оғыз

D) Қыпшақ

Е) Найман


Дұрыс жауап: А

6. Будда ғимараттарының орны табылған жер


А) Сығанақ,Испиджап

В) Тараз,Түркістан

С) Отырар,Тараз

D) Ақбешім,Суяб

Е) Түркістан,Сығанақ


Дұрыс жауап: D

7. Х ғасырда Қимақтарда тараған дін


А)  христиан

В)  ислам

С)  манихей

D)  зороастра

Е)  будда


Дұрыс жауап: В

 

                   

 

 

 

 

 

ІҮ. Жаңа  сабақ.

 

ІІ  топ

1.Қалалардың  құрылыс  жүйесі  не  бөліктен  тұрады ?

2. Тұрғын үйлерден  қандай  заттар  табылды ?

3. Қазба  жұмыстары  арқылы   табылған зираттардан  нені байқауға  болады?

 

ІІІ  топ.

1. Тұрғын  үйлердің қандай  түрлері  бар  және  ерекшеліктері  қандай ?

2. Материалдық  мәдениеттің  қандай  түрлері  табылды?

3. Қыш  құмыра  жасау  қай  жерлерде  дамыды ?

 

ІҮ топ .

1.Металдардан  құралдар жасауды  қай  уақытта  бастады  және  оны  қалай  дәлелдейсің ?

2. Сауда  қандай  бағыттарда  жүрді ?

3. Халықаралық  сауда  қалай  дамыды ?

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


          Ү. Жаңа  сабақты  бекіту.

1. Жартылай  көшпелі  мәдениет  деп  қандай  мәдениетті  атайды ?

2. Материалдық  мәдениет  деген не ?

3. Қолөнер  дегеніміз  не ?

4. Сауда  қандай  елдермен жасалды ?

            ҮІ .  Қорытындылау

           ҮІІ. Үйге  тапсырма

 Жартылай  көшпелі  және  отырықшы  мәдениеттердің  өзара  әсері.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               14  ХІ.  2012ж

                   Сабақтың  тақырыбы . Түріктердің  рухани  мәдениеті

                   Сабақтың  мақсаты :

              Білімділік: Оқушыларға көне  түріктердің  жазба  мәдениеті , әдеби  тілдің  және  жазба 

                                  әдебиеттің  дамуы , түріктердің  наным – сенімдері  мен  діні  туралы  түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , имандылыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) сынып оқушыларын  топқа бөлу.

                              б) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Жаңа  сабақ

  Тақырыбы:Түріктердің  рухани  мәдениеті

             Әр  топ  өздеріне  берілген  тапсырмаларды  түсіндіреді.

І  топ: Көне  түріктердің  жазба  мәдениеті

ІІ  топ : Түрік  жазуларының  ескерткіштері.

ІІІ  топ:  Әдеби тілдің  және  жазба  әдебиеттің  дамуы.

ІҮ. Топ: Түріктердің  наным  -сенімдері  мен діні.

 

                         ІІІ . Жаңа  сабақты  бекіту.

Әр  топқа    тапсырмалары  беріледі.

І топ: (3 топтың  тапсырмасынан)

1. Жалпы  түрік  тілінде    -  200 – ден  астам  жәдігерлер бар.

2. Түріктердің  жазба  әдебиеті  ҮІІІ  ғасырда  дүниеге  келді.

3. Тарихи  дастандарға  -  «Күлтегін»  және  «Тоныкөк» ескерткіштері  жатады.

4. ҮІІІ – ІХ ғасырларға  жататын  әдеби  шығармалар  «Қорқыт  ата»  кітабы  мен  «Оғызнама»   дастаны.

5 . «Оғызнама»  - ескі  нұсқасын  жазып  қалдырған  -  Рашид  ад – Дин. Толық  жаған  ХҮІІ ғасырда

    Әбілғазы.

 

ІІ  топ:  (ІҮ  топ  тапсырмасы)

1. Түріктер  отқа , табиғатқа , аспан  әлеміне , Ұмай  анаға   табынған.

2. «Ұмай  анаға»  табынуының  себебі  -  от  басына  шапағатын  тигізеді  деп  ойлаған.

3. Қазақтарда  бөріге  табынудың  белгісі -  қасқыр  атын  атамауы.

4. Мұсылман  діні  ҮІІІ  ғасырдан  бастап  кең  түрде  етек жая  бастады.

5. Исламды  мемлекеттік  дін  есебінде  қабылдағын  - Сатұқ  Боғра  хан.

 

ІІІ  топ:  (І  топ  тапсырмалары.)

1. Көне  түрік  әліпбиі  - 35  әріптен  тұрған.

2. «Руна»  сөзі  - ескі , көне   деген  мағынаны  береді.

3. Көне  түрік  жазуы біздің  жыл  санауымыздан  бұрынғы  І мыңжылдықтың  ортасында  қалыптасқан.

4. Ертедегі  орта  ғасырларда  көне  руна  жазуларын  қарым-қатынас  құралы  ретінде  пайдаланған.

5. Түрік  жазуы  Ү ғасырда  пайда  болды  деген  пікірді жоққа шығарады :   --------------------

 

ІҮ  топ:  (ІІ  топ  тапсырмалары )

1.  Соңғы  30-40 жылдары  көне  түрік жазулары  - Талас , Іле, Сыр, Ертіс  өзендері  бойынан  табылды.

2. Көне  түрік жазулары  ҮІІІ-ІХ ғ.  бүкіл  игілігіне  айнала  бастады.

3. Түрік  жазуының  қысқаруына  себеп : ислам дінінің  таралуына  байланысты  араб  жазуының  тез

                       таралуы.

4. Соғды  жазуы  әсіресе : қаған  сарайында   маңызды  рол  атқарды.

5. Соғды  жазуын  қолданды : кеңесшілер , елші, есепші, мемлекеттің белді  иелері

ІҮ. Қорытындылау

Ү. Үйге  тапсырма   Түріктердің  рухани  мәдениеті

 

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               21   ХІ.  2012ж

                   Сабақтың  тақырыбы . Қарахан  мемлекеті  ( 942 – 1212жж)

                   Сабақтың  мақсаты :

              Білімділік: Оқушыларға қарахан мемлекетінің  құрылуы , қоғамдық  құрылысы , саяси  жағдайы

                                    шаруашылығы , мәдениеті  туралы  түсінік  беру .

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , имандылыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) сынып оқушыларын  топқа бөлу.

                              б) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Өткен  сабақты  сұрау , бағалау

  Тақырыбы:Түріктердің  рухани  мәдениеті

І  топ: Көне  түріктердің  жазба  мәдениеті

ІІ  топ : Түрік  жазуларының  ескерткіштері.

ІІІ  топ:  Әдеби тілдің  және  жазба  әдебиеттің  дамуы.

ІҮ. Топ: Түріктердің  наным  -сенімдері  мен діні.

                         ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту

Әр  топқа  тапсырмалар беріледі.

І топқа

1. Жалпы  түрік  тілінде    -              – ден  астам  жәдігерлер бар.

2. Түріктердің  жазба  әдебиеті  -----ғасырда  дүниеге  келді.

3. Тарихи  дастандарға  -  «----------»  және  «--------------» ескерткіштері  жатады.

4. ҮІІІ – ІХ ғасырларға  жататын  әдеби  шығармалар  «----------»  кітабы  мен  «-------------»   дастаны.

5 . «Оғызнама»  - ескі  нұсқасын  жазып  қалдырған  -  ---------------. Толық  жазған  ХҮІІ ғасырда --------- .

   

ІІ топқа:

1. Түріктер  ----,--------------,----------------,-------------------  табынған.

2. «Ұмай  анаға»  табынуының  себебі  -  ----------   -------------    ---------------- тигізеді  деп  ойлаған.

3. Қазақтарда  бөріге  табынудың  белгісі -  ---------------  атын  атамауы.

4. Мұсылман  діні  --------- ғасырдан  бастап  кең  түрде  етек жая  бастады.

5. Исламды  мемлекеттік  дін  есебінде  қабылдағын  - ---------    --------------   хан.

 

ІІІ  топқа :

1. Көне  түрік  әліпбиі  - --------   әріптен  тұрған.

2. «Руна»  сөзі  - --------  , ----------   деген  мағынаны  береді.

3. Көне  түрік  жазуы біздің  жыл  санауымыздан  бұрынғы  ----------------    -------------------  қалыптасқан.

4. Ертедегі  орта  ғасырларда  көне  руна  жазуларын  ----------   -  ------------  құралы  ретінде  пайдаланған.

5. Түрік  жазуы  Ү ғасырда  пайда  болды  деген  пікірді жоққа шығарады :   --------------------

 

ІҮ  топқа :

1.  Соңғы  30-40 жылдары  көне  түрік жазулары  -  --------- , ----  , --------- ,  -------- өзендері  бойынан 

          табылды.

2. Көне  түрік жазулары  - ----------  -  ------------ ғ.  бүкіл халық  игілігіне  айнала  бастады.

3. Түрік  жазуының  қысқаруына  себеп : -------------------------------------------------------------------------   -

4. Соғды  жазуы  әсіресе : -------------   -----------------    маңызды  рол  атқарды.

5. Соғды  жазуын  қолданды : ------------------------------------------------------------------   .

 

ІҮ . Жаңа  сабақ .

1 . Қарахан  мемлекетінің  құрылыуы.

 1. Құрылған  уақыты :  Х ғасырдың  ортасы

 2. Құрылған  аумағы :  Жетісу  аумағы мен  Шығыс Түркістанның  бір бөлігі.

 3. Орталығы :  Баласағұн  қаласы.

 4. Негізін  қалаған : Сатұқ  Боғра хан  (915 – 955 ж) Білге  Күл  Қадыр  ханның  немересі

 5. Бір  орталыққа  бағынған  мемлекет құрылды :  Тараз  бен  Қашқарды   бағындырғаннан кейін.

 6. Мемлекеттің құрылуында  басты  рөл атқарған  тайпа :  Қарлұқтар.

7. Қарахан  мемлекеті   3 ғасырға   жуық  өмір  сүрді.

8. Сатұқ Боғра хан саманилердің қолдауына сүйеніп , өзінің туысы Оғұлшақты жеңіп шығады.

 

                                                              Этникалық  құрамы

 

 Жікіл                       Яғма                          қарлұқ                       оғыз                       қаңлы                   үйсін

 

ІІ. Қоғамдық  құрылысы.  Термин  сөздермен  жұмыс.

Қаған (хан)  - ел  билеуші                (билік мұрагерлік жолмен беріліп отырды)

Тегін, ілік хандар , бектер, нөкерлер  - ханның  ұрпақтары

Уәзірлер   - хан  кеңесшісі  қызметкерлері.

Орда – мемлекеттік саяси- әкімшілік  іс  жүргізетін  орын.  (сарай қызметкерлері тұрды)

Иқта  - жер  иелену  түрі

Иқтадар – жер иеленушілер (қарапайым халықтан алым-салық жинап, ханға әскери қызмет еткен.)

Вақфтық – діни  мекемелерге  берілген  жер (салық алынбады)

Музари  -  отырықшы  аудандардағы  шаруаларды  қанаудың  бір түрі.

Коммендация - әлсіздің  күштіге  беретін  салығы. (әлсіз адам өз  үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына

                     береді)

 

р\с

Мемлекетті басқарған  хан

  Жүргізген  саясаты

1

Мұса ( 955 – 960 ж.ж)

Өзінің ықпалын күшейту үшін 960 жылы ислам  дінін  мемлекеттік  дін  деп  жариялйды.  Орталығын  Қашғар  қаласы  етеді.

2

Әли  Арслан

( 960 – 990жж)

Тараз  бен  Баласағұнның да  билеушісі  болды.

 

Қарахан  мемлекеті

 

            

 

 

 

                 Шығыс

Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістан жері

Алып жатқан  аумағы :

 

 

 

Мауараннахр

 

 

                 Батыс 

Алғ:  Орда

Кейін: Қашғар

Орталығы

 

Алғ: Үзкент

Кейін: Самарқан

 

 

Негізгі  бөлігі қай  иелігі ?

 

 

 

 

Сұрақтар:

1. 1040 жылы не себепті Қарахан мемлекеті дербес екі мемлекеттке бөлінді?

2. Қарахан мемлекетін біржолата құлатқан кім?

       Хорезм шахы  Мұхаммед

3. Шығыстағы  хандықты кім басып алды?

             Найман ханы  Күшлік.

 

52 – беттегі  кесте  бойынша  жұмыс  жасау.

Қолөнер , көзе жасау ісі дамыды

 

Қалаларда түріктер саны көбейді

 

Қала келбетіне, құры-лыс жүйелеріне сапалы өзгерістер енгізілді

 

Шығыс моншасы көп салынды

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Ү. Жаңа  сабақты  бекіту  .

1. Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл


А) 941ж

В) 942ж

С) 955ж

D) 456ж

Е) 457ж


2. Қарахандарды 1089 ж. басып алды:


А) Арбтар

В) Қытайлар

С) Селжұқтар

D) Түріктер

Е) Эфтaлиттер


3. Қарахан мемлекетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл


А) 1212ж

В) 1214ж

С) 1221ж

D) 1213ж

Е) 1215ж


4. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан ғұлама


А) М.Қашғари

В) Ж.Баласағұн

С) Әл-Морвази

D) Ахмет Яссауи

Е) Әл-Бируни


ҮІ Қорытындылау

Жалпы  қорытындылай келгенде , Қарахан мемлекеті Қазақстан жеріндегі қоғамдық құрылысы жағынан жан-жақты дамыған феодалдық – патриархалдық мемлекет болды.

 

ҮІІ . Үйге  тапсырма.

                         Қарахан  мемлекеті

Орналасқан территориясын контур картаға түсіру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І топқа

1. Жалпы  түрік  тілінде    -              – ден  астам  жәдігерлер бар.

2. Түріктердің  жазба  әдебиеті  -----ғасырда  дүниеге  келді.

3. Тарихи  дастандарға  -  «----------»  және  «--------------» ескерткіштері  жатады.

4. ҮІІІ – ІХ ғасырларға  жататын  әдеби  шығармалар  «----------»  кітабы  мен  «-------------»   дастаны.

5 . «Оғызнама»  - ескі  нұсқасын  жазып  қалдырған  -  ---------------. Толық  жазған  ХҮІІ ғасырда --------- .

   

ІІ топқа:

1. Түріктер  ----,--------------,----------------,-------------------  табынған.

2. «Ұмай  анаға»  табынуының  себебі  -  ----------   ----------    ------------ тигізеді  деп  ойлаған.

3. Қазақтарда  бөріге  табынудың  белгісі -  ------------  атын  атамауы.

4. Мұсылман діні  ------ ғасырдан бастап кең  түрде етек жая  бастады.

5. Исламды  мемлекеттік  дін  есебінде  қабылдағын  - ---------   ------------   хан.

 

ІІІ  топқа :

1. Көне  түрік  әліпбиі  - --------   әріптен  тұрған.

2. «Руна»  сөзі  - --------  , ----------   деген  мағынаны  береді.

3. Көне  түрік  жазуы біздің  жыл  санауымыздан  бұрынғы  ----------------    -------------------  қалыптасқан.

4. Ертедегі  орта  ғасырларда  көне  руна  жазуларын  ----------   -  ------------  құралы  ретінде  пайдаланған.

5. Түрік  жазуы  Ү ғасырда  пайда  болды  деген  пікірді жоққа шығарады :   --------------------

 

ІҮ  топқа :

1.  Соңғы  30-40 жылдары  көне  түрік жазулары  -  --------- , ----  , --------- ,  -------- өзендері  бойынан 

          табылды.

2. Көне  түрік жазулары  - --------  -  ----------ғ.  бүкіл халық  игілігіне  айнала  бастады.

3. Түрік  жазуының  қысқаруына  себеп : -------------------------------------------------------------------------   -

4. Соғды  жазуы  әсіресе : ---------   -------------    маңызды  рол  атқарды.

5. Соғды  жазуын  қолданды : ------------------------------------------------- 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы : 7 «б»

Күні:           28 .ХІ . 2012

 Сабақтың  тақырыбы . Наймандар , Керейттер , Жалайырлар

   Сабақтың  мақсаты :

  Білімділік: Оқушыларға тайпалардың орналасуы, қоғамдық  құрылысы шаруашылығы , көрші  елдермен

                       байланысы  туралы  түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , имандылыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) сынып оқушыларын  топқа бөлу.

                              б) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Өткен  сабақты  сұрау , бағалау

  Тақырыбы:Қарахан  мемлекеті

1 . Қарахан  мемлекетінің  құрылыуы.

 1. Құрылған  уақыты :  Х ғасырдың  ортасы

 2. Құрылған  аумағы :  Жетісу  аумағы мен  Шығыс Түркістанның  бір бөлігі.

 3. Орталығы :  Баласағұн  қаласы.

 4. Негізін  қалаған : Сатұқ  Боғра хан  (915 – 955 ж) Білге  Күл  Қадыр  ханның  немересі

 5. Бір  орталыққа  бағынған  мемлекет құрылды :  Тараз  бен  Қашқарды   бағындырғаннан кейін.

 6. Мемлекеттің құрылуында  басты  рөл атқарған  тайпа :  Қарлұқтар.

7. Қарахан  мемлекеті   3 ғасырға   жуық  өмір  сүрді.

 

                                                              Этникалық  құрамы

 

 Жікіл                       Яғма                          қаллұқ                       оғыз                       қаңлы                   үйсін

 

 

ІІ. Қоғамдық  құрылысы.  Термин  сөздермен  жұмыс.

Қаған (хан)  - ел  билеуші

Тегін, ілік хандар , бектер, нөкерлер  - ханның  ұрпақтары

Уәзірлер   - хан  кеңесшісі  қызметкерлері.

Орда – мемлекеттік саяси- әкімшілік  іс  жүргізетін  орын.

Иқта  - жер  иелену  түрі

Вақфтық – діни  мекемелерге  берілген  жер

Музари  -  отырықшы  аудандардағы  шаруаларды  қанаудың  бір түрі.

Коммендация - әлсіздің  күштіге  беретін  салығы.

 

 

р\с

Мемлекетті басқарған  хан

  Жүргізген  саясаты

1

Мұса 955 – 960 ж.ж

960 жылы ислам  дінін  мемлекеттік  дін  деп  жариялйды.  Орталығын  Қашғар  қаласы  етеді.

2

Әли  Арслан 960 – 990жж

Тараз  бен  Баласағұнның да  билеушісі  болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарахан  мемлекеті

 

 

 

                 Шығыс

 

Алып жатқан  аумағы :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 Батыс 

 

Орталығы

 

 

 

 

 

Негізгі  бөлігі қай  иелігі ?

 

 

 

 

 

            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

57 – беттегі  кесте  бойынша  жұмыс  жасау.

                               ІҮ . Жаңа  сабақ.

   Әр  топ  өз  түсінгендерін  тірек  сызба , кесте  бойынша  түсіндіру.

І топ:  Наймандар

ІІ топ: Керейіттер

ІІІ топ: Жалайырлар

 

І топ: Қоғамдық  құрылысы

ІІ топ: шаруашылығы

ІІІ топ:Көрші халықтармен өзара байланысы

.           Ү. Жаңа  сабақты  бекіту.

 

Әр  топтың  бір –біріне  сұрақ  беруі

 

     ҮІ. Қорытындылау

   ҮІІ . Үйге  тапсырма

          Наймандар , Керейіттер , Жалайырлар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б » , «  »            

Күні:      ________________

 

 Сабақтың  тақырыбы . Қарақытайлар

   Сабақтың  мақсаты :

  Білімділік: Оқушыларға Қарақытайлардың  Жетісуға қоныс  аударуы , қоғамдық  құрылысы , сыртқы 

                      жағдайы , шаруашылығы  жайлы  түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , имандылыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес.

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Топпен жұмыс , ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) сынып оқушыларын  топқа бөлу.

                              б) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Өткен  сабақты  сұрау , бағалау

  Тақырыбы:Найман , керейт , жалайыр.

І топ:  Наймандар

ІІ топ: Керейіттер

ІІІ топ: Жалайырлар

ІҮ. Қоғамдық құрылысы , шаруашылығы.

                             ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту.

Әр  топтың  бір – біріне  сұрағы .

 

                              ІҮ. Жаңа  сабақ.

Қарақытайлардың  Жетісуға  қоныс аударуының  себебі:

 1. Орталық Азиядан  батысқа қарай  жылжыған  түркі  тілдес тайпалардың  қарақытайлар жерін 

   жаулап  алуы.

2. Осы  кезде  бұл  аймақтың  қожасы болып  отырған  Қарахан  мемлекеті  әлсірей  бастады.

 

Қытай деректері бойынша қарақытайлар –Орталық Азиядағы (Солтүстік Монғолия), Солтүстік Қытай, Маньчжурия, Уссури өлкесін мекендеген “қидан” тайпалары.

Овал: 40 мың  түтінОвал: Қытай  деректері.Овал: 1125 жылОвал: 924 жылыОвал: Қоныс  аудару  себебі

Овал: ХІІ ғасырдың 40 - жылдарыОвал: Ғұз  ордасы 

І  топ:

                                          

 

 

 

 

 

 

ІІ топ:  Қоғамдық  құрылысы

                                                             Ер  адам

Мұрагерлік  жол        

                                                              Әйел адам

 

ІІІ топ:  Алым – салық  жүйесі:

Организационная диаграмма
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


ІҮ. топ:  Сыртқы  жағдайы:

Саяси  жағдайы

 

1137 жыл

 

Қарахан әскеріне Ходжент жанында ойсырата соққы берді.

 

 

1141 жыл

 

Қатуан даласында болған шайқаста қарахандарды жеңді. Қарахандықтар вассалдық тәуелділікке түсті

 

 

1171 – 1172жылдар

 

Хорезм жеріне қайта жорыққа шықты.

 

 

1198-1204жылдар

 

Хорезм  шахымен келісім  жасай  отырып , Ауғанстан  жеріндегі  гурид  тайпаларымен  соғысады.

 

1208 жылы

 

Қарақытайлар  шығыста наймандардан  жеңіледі.

 

1210 жылы

 

Хорезм  шахы  қарақытайларға  қарсы шығады.

 

1212 жыл

 

Қарақытай  өкіметі  құлайды.

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Үйге  тапсырма     Қарақытайлар

 

Бекітемін:  ____________________

Пән  аты: Қазақстан  тарихы

Сыныбы:  7 «б» , « »

Күні :    19.ХІІ . 2012

Сабақтың  тақырыбы:  Мектепішілік   тест

Сабақтың  мақсаты:

   білімділік:  Оқушыларға  өткен  сабақтар  бойынша тест  тапсырмаларын  беріп , алған  білімдерін 

                        тексеру, еске  түсіру , қайталау.

  Дамытушылық:  Оқушылардың  ойлау қабілетін  дамытып , өз  бетінше  іздене  білуіне  дағдыландыру

 Тәрбиелік:  Оқушыларды  бірлікке , адалдыққа  тәрбиелеу.

 Сабақтың түрі :  Дәстүрлі.

 Сабақтың  типі:  Өткен  сабақты  қайталау.

 Сабақтың  әдісі :  Тест  тапсырмаларымен  жұмыс.

 Көрнекілік:  Тест  тапсырмалары

 Сабақ  барысы:  І. Ұйымдастыру.

                                 Сынып  оқушыларын  түгелдеу.

                               ІІ. Жаңа  сабақ.

1. Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл


А) 941ж

В) 942ж

С) 955ж

D) 456ж

Е) 457ж


Дұрыс жауап: В

2. Қарахандарды 1089 ж. басып алды:


А) Арабтар

В) Қытайлар

С) Селжұқтар

D) Түріктер

Е) Эфтaлиттер


Дұрыс жауап: С

3. Қарахан мемлекетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл


А) 1212ж

В) 1214ж

С) 1221ж

D) 1213ж

Е) 1215ж


Дұрыс жауап: А

4. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан ғұлама


А) М.Қашғари

В) Ж.Баласағұн

С) Әл-Морвази

D) Ахмет Яссауи

Е) Әл-Бируни


Дұрыс жауап: В

5. Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа


А) Қидандар

В) Жалайырлар

С) Керейлер

D) Наймандар

Е) Қоңыраттар


Дұрыс жауап: А

6. Елюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған


А) Ағасы

В) Баласы

С) Әйелі

D) Інісі

Е) Атасы


Дұрыс жауап: С

7. 1208жылы Қарақытайларды Шығыста жеңген


А) Ойраттар

В) Наймандар

С) Жалайырлар

D) Оғыздар

Е) Қарлұқтар


Дұрыс жауап: В

8. Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған


А)Сот ісін жүргізу

В)Іс-қағаздарын жүргізу

С)Әскер ісі

D)Сауда

Е)Тайпаларды басқару


Дұрыс жауап: В

9. 1137 ж. Ходжент жанында Қарахан әскерлеріне ойсырата соққы  берген мемлекет:


А)Қарақытай

В)Қыпшақ

С)Найман

D)Керей

Е)Монғол


Дұрыс жауап: А

10. Найман, керей жалайырлардың негізгі мекендеген жерлері


А) Монғолияның орта және Батыс аудандары

В) Қытайдың солтүстігі

С) Орталық Қазақстан

D) Шығыс Қазақстан

Е) Батыс Қазақстан


Дұрыс жауап: А

11. Найман мемлекетінің астанасы Балықты қай өзеннің бойында орналасқан


А) Ертіс

В) Шу

С) Іле

D) Алакөл

Е) Орхон


Дұрыс жауап: Е

12. Керейіт мемлекетінің орталығы


А) Сығанақ

В) Суяб

С) Битөбе

D) Тараз

Е) Балықты


Дұрыс жауап: С

13.  “Монғол жеріндегі IX-XIII.ғ.өмір сүрген керейлер күшті дамыған ел”-деп айтқан тарихшы


А) М.Қашғари

В) Рашид ад-Дни

С) В.В.Бортольд

D) Әл-Идриси

Е) Әл-Морвази


Дұрыс жауап: В

14. Керейіттерде малдың басты түрі


А) Түйе

В) Жылқы мен қой

С) Ірі қара

D) Қой мен ешкі

Е) Сиыр мен қой


Дұрыс жауап: В

15 . Адамдардың шығу тегін белгілі бір аңмен байланыстыратын наным-сенім:


А) зооморфтық үлгі

В) зороастралық фарн

С) зекет

D) тотемизм

Е) анимизм


Дұрыс жауап: D

16. «Дін үшін соғыс» ұранымен араб қолбасшысы Насыр ибн Сейяр Қазақстанның Оңтүстігін басып алды:


А) 633-648 ж.ж.

В) 709-714 ж.ж.

С) 727-738 ж.ж.

D) 747-758 ж.ж.

Е) 737-748 ж.ж.


Дұрыс жауап: Е

17. Орта Азия мен Қазақстанға ислам діні кеңінен тарай бастады:


А) Арабтардың  келуімен

В) Қарлұқтардың келуімен

С) Қытай әскерлерінің келуімен

D) Отқа табынуға байланысты

Е) Оғыздардың келуімен


Дұрыс жауап: А

18. Ғылыми зерттеулерге қарағанда, Қазақстанда, ертедегі діни наным дәстүрлері кең тараған аймақ:


А) Батыс

В) Жетісу

С) Шығыс

D) Солтүстік

Е) Сібір


Дұрыс жауап: В

19. Арабтардың «дін үшін соғыс» деген ұранмен көрші елдерді жаулап ала бастаған уақыты:


А) 520 ж.

В) 620 ж.

С) 633 ж.

D) 533 ж.

Е) 733 ж.


Дұрыс жауап: С

20. 714 жылы Шашты басып алған араб қолбасшысы:


А) Күтейба ибн Муслим

В) Насыр ибн Сейяр

С) Хаукәл

D) Фадлан

Е) Масуди


Дұрыс жауап: А

21. Х ғасырда ислам дінін алғаш рет мемлекеттік дін деп жариялаған мемлекет:


А) Қарлұқ

В) Қыпшақ

С) Қарахан

D) Оғыз

Е) Түргеш


Дұрыс жауап: С

22. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың Х ғасырдағы қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағандығын жазған араб ғалымы:


А) Хаукәл

В) Масуди

С) Әл - Макдиси

D) Әл- Марвази

Е) Идриси


Дұрыс жауап: С

23. Қазақ жерінде ғылым білім салаларының дамуына ықпал еткен дін:


А) Христиан

В) Будда

С) Зороастризм

D) Ислам

Е) Ламаизм


Дұрыс жауап: D

24. Оңтүстік Қазақстанда ислам діні кең түрде дами бастаған уақыт:


А) VII ғ.

В) VIII ғ.

С) IX ғ.

D) X ғ.

Е) XI ғ.


Дұрыс жауап: D

 

25. Х ғасырдан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл:


А) қазақ

В) араб

С) парсы

D) түрік

Е) қыпшақ


Дұрыс жауап: В

                                                                         ІІ нұсқа

1. Түрік тілдес тайпалардың бір-біріне жақындығын зерттеген белгілі ғұлама:


А) Әл-Фараби

В) Әл-Бируни

С) М. Қашғари

D) Ж. Баласағұни

Е) А. Йасауи


Дұрыс жауап: С

2. М. Қашғари қалдырған үш кітаптан тұратын мәңгі өшпес мұра:


А) «Түрік тілдерінің сөздігі»

В) «Құт негізі - білік»

С) «Ақиқат сыйы»

D) «Даналық кітабы»

Е) «Оғызнама»


Дұрыс жауап: А

3. Ж. Баласағұни «Құтадғу білік» еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқаны үшін алған


лауазым атағы:

А) Әмір

В) Мырза

С) Бек

D) Ұлы хас - хажип

Е) Ғалым


Дұрыс жауап: D

4. «Арабша, тәжікше кітаптар көп. Ал бұл-біздің тіліміздегі тұңғыш даналық жинақ» деп өз тілін қорсынып, жат елдің тілінде сөйлеу, шығарма жазу сияқты әрекеттерге қарсы болған ғұлама:


А) Әл-Фараби

В) Әл-Бируни

С) М. Қашғари

D) Ж. Баласағұни

Е) А. Йасауи


Дұрыс жауап: D

5. «Жастығымда бейнет бер, Қартайғанда дәулет бер» деген қазақ мақал-мәтелі қай ғұламаның еңбегінде кездеседі:


А) Ж. Баласағұни

В) М. Қашғари

С) А. Иүгінеки

D) А. Йасауи

Е) Әл-Фараби


Дұрыс жауап: А

6. Жазба әдебиеттің көрнекті өкілі, Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын:


А) А. Йасауи

В) А. Иүгінеки

С) Рашид ад-Дин

D)Әбілғазы

Е) С.Бақырғани


Дұрыс жауап: В

7. Халықты инабатты болуға, адал өмір сүріп, арамдықтан аулақ болуға шақырған Қарахан халқына түсінікті түрік тілінде жазылған дастан:


А) «Ақиқат сыйы»

В) «Қорқыт ата»

С) «Оғызнама»

D) «Құтадғу білік»

Е) «Диуан-и хикмет»


Дұрыс жауап: А

8. VIII-IX ғасырда түрік жазуының өмірде қолданылу аясының тарылу себебі:


А) Ислам дінінің таралуына байланысты араб жазуының түрік билеушілері арасында тез қабылдануы

В) Соғды жазуы кең тарады

С) Араб билеушілерінің тыйым салуы

D) Орыс әліпбиі кең тарады

Е) Парсы жазуы кең тарады


Дұрыс жауап: А

9. Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты:


А) б.з.б. І мың жылдығы

В) б.з.б. ІІ мың жылдығы

С) б.з. І мың жылдығы

D) б.з.ІІ мың жылдығы

Е) көне түрік жазуы болған жоқ


Дұрыс жауап: А

10. Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны:


А) 100 астам

В) 200 астам

С) 300

D) 400

Е) 500


Дұрыс жауап: В

11. «Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастанының қағазға түсе бастаған уақыты:


А) VIIIғ.

В) ІХ ғ.

С) Х  ғ.

D) ХІ ғ.

Е) ХІІғ.


Дұрыс жауап: D

12. «Қорқыт ата» кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады:


А) 10

В) 11

С) 12

D) 13

Е) 14


Дұрыс жауап: С

13. Қорқыт атаның туған жері:


А) Қазақстан

В) Өзбекстан

С) Иран

D) Шаш

Е) Египет


Дұрыс жауап: А

14. Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері:


А) «Күлтегін», «Тоныкөк»

В) «Ақиқат сыйы»

С) «Даналық кітабы»

D) «Жүсіп-Зылиқа»

Е) «Құт негізі-білік»


Дұрыс жауап: А

15. Түріктер отбасына шапағатын тигізеді деп табынған:


А)  Отқа

В)  Көк бөріге

С)  Ұмай анаға

Д)  Табиғатқа

Е)  Суға


Дұрыс жауап: С

16. Жазба деректердегі мағлұматтарда олардың қамыс қаламмен  және  IX-X ғасырларда ежелгі түрік жазуымен жазғанын көрсетеді:


А)  Қимақтар

В)  Қарлұқтар

С)  Наймандар

Д)  Керейлер

Е)  Қарахандар


Дұрыс жауап: А

17. Жетісу қазақтарының да Ұмай анаға табынатынын жазған ғалым:


А)  Ж.Баласағұни

В)  Ш.Уәлиханов

С)  М.Қашғари

Д)  Әл-Бируни

Е)  К.Байпақов


Дұрыс жауап: В

18. Дүние жүзіне Аристотель сынды ғұлама ғалым ретінде танылған:


А)  Әл-Бируни

В)  Әл-Марвази

С)  Әл-Фараби

Д)  М.Қашғари

Е)  Ж.Баласағұни


Дұрыс жауап: С

19. X.ғ.Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағанын жазған ғұлама


А) Әл-Морвази

В) Әбу-насыр әл-Фараби

С) Әл-Макдиси

D) Әл-Бируни

Е) М.Қашғари


Дұрыс жауап: С

20. Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған


А) Араб

В) Парсы

С) Иран

D) Түрік

Е) Қыпшақ


Дұрыс жауап: А

21. Әл-Фараби дүниеге келген қала


А) Түркістан

В) Отырар

С) Тараз

D) Ақбешім

Е) Сығанақ


Дұрыс жауап: В

22. Орта ғасырлық отқа табыну қасиетін байланыстырады:


А)  Тәңірмен

В)  Ұмаймен

С)  Жер сумен

D)  Жұлдызмен

Е)  Аспан әлемімен


Дұрыс жауап: В

23. Қарахан мемлекетіндегі даңқы шықан ақын


А) А.Игункеи

В) С.Бақырғани

Ж.Баласағұн

D) А.Яссауи

Е) Арыстан баб


Дұрыс жауап: А

24. Орта ғасырлық Қазақстанда буддизм таралған аймақ


А)  Солтүстік

В)  Шығыс

С)  Оңтүстік Қазақстан

D)  Батыс

Е)  Орталық


Дұрыс жауап: С

25. Қыпшақ тайпаларының  ішіндегі ең беделді  тайпа :

    А) Тоқсоба                                 В) Дурут                                  С) Йетиоба

    Д) Қимақ                                      Е) бөрі

Дұрыс  жауап : Е

ІІІ .Қорытындылау

ІҮ. Үйге  тапсырма :    Өткенді  қайталау.

 

 

 

 

 

 

Қазақстан тарихы 7 – сынып

І нұсқа

1. Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл


А) 941ж

В) 942ж

С) 955ж

D) 456ж

Е) 457ж


2. Қарахандарды 1089 ж. басып алды:


А) Арабтар

В) Қытайлар

С) Селжұқтар

D) Түріктер

Е) Эфтaлиттер


3. Қарахан мемлекетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл


А) 1212ж

В) 1214ж

С) 1221ж

D) 1213ж

Е) 1215ж


4. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан ғұлама


А) М.Қашғари

В) Ж.Баласағұн

С) Әл-Морвази

D) Ахмет Яссауи

Е) Әл-Бируни


5. Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа


А) Қидандар

В) Жалайырлар

С) Керейлер

D) Наймандар

Е) Қоңыраттар


6. Елюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған


А) Ағасы

В) Баласы

С) Әйелі

D) Інісі

Е) Атасы


7. 1208жылы Қарақытайларды Шығыста жеңген


А) Ойраттар

В) Наймандар

С) Жалайырлар

D) Оғыздар

Е) Қарлұқтар


8. Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған


А)Сот ісін жүргізу

В)Іс-қағаздарын жүргізу

С)Әскер ісі

D)Сауда

Е)Тайпаларды басқару


9. 1137 ж. Ходжент жанында Қарахан әскерлеріне ойсырата соққы  берген мемлекет:


А)Қарақытай

В)Қыпшақ

С)Найман

D)Керей

Е)Монғол


10. Найман, керей жалайырлардың негізгі мекендеген жерлері


А) Монғолияның орта және Батыс аудандары

В) Қытайдың солтүстігі

С) Орталық Қазақстан

D) Шығыс Қазақстан

Е) Батыс Қазақстан


11. Найман мемлекетінің астанасы Балықты қай өзеннің бойында орналасқан


А) Ертіс

В) Шу

С) Іле

D) Алакөл

Е) Орхон


12. Керейіт мемлекетінің орталығы


А) Сығанақ

В) Суяб

С) Битөбе

D) Тараз

Е) Балықты


13.  “Монғол жеріндегі IX-XIII.ғ.өмір сүрген керейлер күшті дамыған ел”-деп айтқан тарихшы


А) М.Қашғари

В) Рашид ад-Дни

С) В.В.Бортольд

D) Әл-Идриси

Е) Әл-Морвази


14. Керейіттерде малдың басты түрі


А) Түйе

В) Жылқы мен қой

С) Ірі қара

D) Қой мен ешкі

Е) Сиыр мен қой


15 . Адамдардың шығу тегін белгілі бір аңмен байланыстыратын наным-сенім:


А) зооморфтық үлгі

В) зороастралық фарн

С) зекет

D) тотемизм

Е) анимизм


16. «Дін үшін соғыс» ұранымен араб қолбасшысы Насыр ибн Сейяр Қазақстанның Оңтүстігін басып алды:


А) 633-648 ж.ж.

В) 709-714 ж.ж.

С) 727-738 ж.ж.

D) 747-758 ж.ж.

Е) 737-748 ж.ж.


17. Орта Азия мен Қазақстанға ислам діні кеңінен тарай бастады:


А) Арабтардың  келуімен

В) Қарлұқтардың келуімен

С) Қытай әскерлерінің келуімен

D) Отқа табынуға байланысты

Е) Оғыздардың келуімен


18. Ғылыми зерттеулерге қарағанда, Қазақстанда, ертедегі діни наным дәстүрлері кең тараған аймақ:


А) Батыс

В) Жетісу

С) Шығыс

D) Солтүстік

Е) Сібір


19. Арабтардың «дін үшін соғыс» деген ұранмен көрші елдерді жаулап ала бастаған уақыты:


А) 520 ж.

В) 620 ж.

С) 633 ж.

D) 533 ж.

Е) 733 ж.


20. 714 жылы Шашты басып алған араб қолбасшысы:


А) Күтейба ибн Муслим

В) Насыр ибн Сейяр

С) Хаукәл

D) Фадлан

Е) Масуди


21. Х ғасырда ислам дінін алғаш рет мемлекеттік дін деп жариялаған мемлекет:


А) Қарлұқ

В) Қыпшақ

С) Қарахан

D) Оғыз

Е) Түргеш


22. Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың Х ғасырдағы қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағандығын жазған араб ғалымы:


А) Хаукәл

В) Масуди

С) Әл - Макдиси

D) Әл- Марвази

Е) Идриси


23. Қазақ жерінде ғылым білім салаларының дамуына ықпал еткен дін:


А) Христиан

В) Будда

С) Зороастризм

D) Ислам

Е) Ламаизм


24. Оңтүстік Қазақстанда ислам діні кең түрде дами бастаған уақыт:


А) VII ғ.

В) VIII ғ.

С) IX ғ.

D) X ғ.

Е) XI ғ.


 

25. Х ғасырдан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл:


А) қазақ

В) араб

С) парсы

D) түрік

Е) қыпшақ


                                                                      

 

Қазақстан тарихы  7 – сынып

ІІ нұсқа

1. Түрік тілдес тайпалардың бір-біріне жақындығын зерттеген белгілі ғұлама:


А) Әл-Фараби

В) Әл-Бируни

С) М. Қашғари

D) Ж. Баласағұни

Е) А. Йасауи


2. М. Қашғари қалдырған үш кітаптан тұратын мәңгі өшпес мұра:


А) «Түрік тілдерінің сөздігі»

В) «Құт негізі - білік»

С) «Ақиқат сыйы»

D) «Даналық кітабы»

Е) «Оғызнама»


3. Ж. Баласағұни «Құтадғу білік» еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқаны үшін алған


лауазым атағы:

А) Әмір

В) Мырза

С) Бек

D) Ұлы хас - хажип

Е) Ғалым


4. «Арабша, тәжікше кітаптар көп. Ал бұл-біздің тіліміздегі тұңғыш даналық жинақ» деп өз тілін қорсынып, жат елдің тілінде сөйлеу, шығарма жазу сияқты әрекеттерге қарсы болған ғұлама:


А) Әл-Фараби

В) Әл-Бируни

С) М. Қашғари

D) Ж. Баласағұни

Е) А. Йасауи


5. «Жастығымда бейнет бер, Қартайғанда дәулет бер» деген қазақ мақал-мәтелі қай ғұламаның еңбегінде кездеседі:


А) Ж. Баласағұни

В) М. Қашғари

С) А. Иүгінеки

D) А. Йасауи

Е) Әл-Фараби


6. Жазба әдебиеттің көрнекті өкілі, Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын:


А) А. Йасауи

В) А. Иүгінеки

С) Рашид ад-Дин

D)Әбілғазы

Е) С.Бақырғани


7. Халықты инабатты болуға, адал өмір сүріп, арамдықтан аулақ болуға шақырған Қарахан халқына түсінікті түрік тілінде жазылған дастан:


А) «Ақиқат сыйы»

В) «Қорқыт ата»

С) «Оғызнама»

D) «Құтадғу білік»

Е) «Диуан-и хикмет»


8. VIII-IX ғасырда түрік жазуының өмірде қолданылу аясының тарылу себебі:


А) Ислам дінінің таралуына байланысты араб жазуының түрік билеушілері арасында тез қабылдануы

В) Соғды жазуы кең тарады

С) Араб билеушілерінің тыйым салуы

D) Орыс әліпбиі кең тарады

Е) Парсы жазуы кең тарады


9. Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты:


А) б.з.б. І мың жылдығы

В) б.з.б. ІІ мың жылдығы

С) б.з. І мың жылдығы

D) б.з.ІІ мың жылдығы

Е) көне түрік жазуы болған жоқ


10. Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны:


А) 100 астам

В) 200 астам

С) 300

D) 400

Е) 500


11. «Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастанының қағазға түсе бастаған уақыты:


А) VIIIғ.

В) ІХ ғ.

С) Х  ғ.

D) ХІ ғ.

Е) ХІІғ.


12. «Қорқыт ата» кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады:


А) 10

В) 11

С) 12

D) 13

Е) 14


13. Қорқыт атаның туған жері:


А) Қазақстан

В) Өзбекстан

С) Иран

D) Шаш

Е) Египет


14. Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері:


А) «Күлтегін», «Тоныкөк»

В) «Ақиқат сыйы»

С) «Даналық кітабы»

D) «Жүсіп-Зылиқа»

Е) «Құт негізі-білік»


15. Түріктер отбасына шапағатын тигізеді деп табынған:


А)  Отқа

В)  Көк бөріге

С)  Ұмай анаға

Д)  Табиғатқа

Е)  Суға


16. Жазба деректердегі мағлұматтарда олардың қамыс қаламмен  және  IX-X ғасырларда ежелгі түрік жазуымен жазғанын көрсетеді:


А)  Қимақтар

В)  Қарлұқтар

С)  Наймандар

Д)  Керейлер

Е)  Қарахандар


17. Жетісу қазақтарының да Ұмай анаға табынатынын жазған ғалым:


А)  Ж.Баласағұни

В)  Ш.Уәлиханов

С)  М.Қашғари

Д)  Әл-Бируни

Е)  К.Байпақов


18. Дүние жүзіне Аристотель сынды ғұлама ғалым ретінде танылған:


А)  Әл-Бируни

В)  Әл-Марвази

С)  Әл-Фараби

Д)  М.Қашғари

Е)  Ж.Баласағұни


19. X.ғ.Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағанын жазған ғұлама


А) Әл-Морвази

В) Әбу-насыр әл-Фараби

С) Әл-Макдиси

D) Әл-Бируни

Е) М.Қашғари


20. Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған


А) Араб

В) Парсы

С) Иран

D) Түрік

Е) Қыпшақ


21. Әл-Фараби дүниеге келген қала


А) Түркістан

В) Отырар

С) Тараз

D) Ақбешім

Е) Сығанақ


22. Орта ғасырлық отқа табыну қасиетін байланыстырады:


А)  Тәңірмен

В)  Ұмаймен

С)  Жер сумен

D)  Жұлдызмен

Е)  Аспан әлемімен


23. Қарахан мемлекетіндегі даңқы шықан ақын


А) А.Игункеи

В) С.Бақырғани

Ж.Баласағұн

D) А.Яссауи

Е) Арыстан баб


24. Орта ғасырлық Қазақстанда буддизм таралған аймақ


А)  Солтүстік

В)  Шығыс

С)  Оңтүстік Қазақстан

D)  Батыс

Е)  Орталық


25. Қыпшақ тайпаларының  ішіндегі ең беделді  тайпа :

    А) Тоқсоба                                 В) Дурут                                  С) Йетиоба

    Д) Қимақ                                      Е) бөрі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б  » , «  »            

Күні:      ________________

 

 Сабақтың  тақырыбы . Қазақ  хандығының  ішкі – сыртқы  жағдайы (ХҮ ғ. соңғы  ширегі)

   Сабақтың  мақсаты :

  Білімділік: Оқушыларға қазақ  хандығындағы  басқару  ісі , хандықтың  ішкі  және  сыртқы жағдай ,

                         тарихи маңызы туралы   түсінік  беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , имандылыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі .

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :   ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              б) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Өткен  сабақты  сұрау , бағалау

  Тақырыбы: Қазақ  хандығының  құрылуы

1. Хандықтың  негізін  қалаушылар  Жәнібек  пен  Керей

2. Қазақ  хандығының  аумағы

3. Халқының  этникалық  құрамы

4. Көрші  елдермен  қарым - қатынасы

                             ІІІ . Өткен  сабақты  бекіту.

  1. Керей  мен  Жәнібектің  Жетісуға  қарай  көшудегі  мақсаттары  неде  болды?
  2. Алғашқы  қазақ хандығы  қай  жерлерді  алып  жатты?
  3. Хандық  халқының  этникалық  құрамы  қандай  ру – тайпалардан  тұрды?
  4. Қандай  елдермен  қарым – қатынас  орнатты?

 

                                       ІҮ. Жаңа   сабақ.

  1. Хандықты  басқару  ісі.

Хандықтың  тағына  Жәнібек  пен Керейдің  бірі  отыруы  керек  болды.

Жасының  үлкендігіне  байланысты  таққа  КЕРЕЙ  отырды , Жәнібек оның  ақылдасар  кеңесшісі болды

                                                   Хандық

 

 Жәнібек                                                                                                Керей

 

Барақ ханның баласы                                                           Болат  сұлтанның  баласы ( Барақ ханның ағасы)

 

  1. Хандықтың  ішкі  жағдайы

Қоныс  тепкен  жері          - Жетісу  аймағы

Алғашқыдағы халық  саны      - 200 мың

Сырдария  бойындағы  қалалармен  сауда  байланысын орнатты

                                       Қазақ хандығының  алдына  қойған  мақсаты

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


3 . Сыртқы  саяси  жағдайы.

ХҮ ғ. 70 –ж. – қазақ хандары  Сырдария  бойы мен  оған  жалғас  Қаратау  өңірін  басып алды.

Нәтижесінде:

-          Қазақ хандығының жер  көлемі  әлдеқайда  ұлғайды

-          Оған  тұс – тұстан  қазақ  тайпалары  келіп  қосылып  жатты.

Қазақ  хандарының  Сыр  бойындағы қалалар  үшін  Әбілқайырдың  немересі  Мұхаммед  Шайбани ханмен  соғысы 30 жылдан  астам  уақытқа  созылды

                                                  Керей  хан                        Түркістанға

 

1470 жылы                                                                                                                           шабуыл жасады

 

                                           Жәнібек  хан                        Созаққа

 

 

Шайбани  хан  Созақ түбінде  қазақтардан жеңіліп , Бұқараға  қашты

Шайбани  хан   алғашқыда  Ноғай  Ордасымен , кейіннен Моғолстан ханымен   бірлесіп қарсы шабуылға  шығып  отырды

 

Ал  қазақ хандары  Әмір  Темір  ұрпақтарымен  бірікті

 

             4.Тарихи  маңызы.

Біріншіден: әр хандықтың  билігінде  ел болуды  аңсап  жүрген , ру – тайпалардың  қазақ  ұлты  болып  

             қалыптасуы  аяқталды . Қазақтың  этникалық  аумағын  біріктіруде , қазақтың  ерте заманнан  

            басталған  өз  алдына  жеке , тәуелсіз  ел болып  қалыптасуын  біржолата  аяқтауда  аса 

            маңызды  және  түбегейлі  шешуші  рөл  атқарды.

Екіншіден: осы  қалыптасқан  ұлтты  басқару , оны сырт  жаудан  қорғау  үшін Қазақ  мемлекетінің 

            біртұтас  ұлттық  саяси - әкімшілік  жүйесі құрылды

Үшіншіден: бұл  құрылған  мемлекет  өзінің  шаңырақ  көтерген  жерінде  отырып қалмай , бүгінгі 

            таңдағы  шекарамызға дейін  жетті

Төртіншіден: өзін  қоршап жатқан  үлкенді – кішілі  мемлекеттермен  терезесі тең  дәрежеде  қарым-

             қатынас орнатты

Бесіншіден:  Әлеуметтік – экономикалық  және  мәдени  жағынан  өзіндік  салт – дәстүрі  мен әдет-

             ғұрпы , ділі, діні  бар  ел санатында  даму  жолына  түскен  азат , еркін елге  айналды.

 

Қорыта  айтқанда: Қазақ хандығының құрылуы мен .нығаюы:

  1. Ішкі феодалдық қырқыстар мен  талас – тартысты  тоқтатты
  2. Адам өліміне, өріс бұзылуына  әкеліп соқтыратын тайпааралық  қақтығыстарға тыйым салынды
  3. Ел  ішінде  тыныштық  берік орнап , береке – бірлік  кең өріс алды
  4. Мал  жайылымдарын  жыл  мезгілдері бойынша  тиімді пайдалануына  жағдай жасады
  5. Шаруалар дер кезінде  жайлау мен қыстауға  көшіп – қонды
  6. Бейбіт  өмір , мамыражай  заман орнады

 

Қазақ хандығы  іргесі  берік , күш – қуаты мен  беделі  артты.

         Ү. Жаңа  сабақты  бекіту

1. Жаңа  құрылған  хандықты  басқару  ісі қалай  ұйымдастырылды. Елді  кім басқарды?

2. ХҮғ. Соңғы  кезінде  Қазақ  хандығы  сыртқы  саясатта  қандай  бағыт  ұстанды?

3. Сыр  бойындағы қандай  қалалар  қазақ хандығына  қарады?

4. Қазақ хандығының құрылуының  тарихи  маңызы қандай?

               ҮІ. Қорытындылау

               ҮІІ . Үйге  тапсырма

Қазақ  хандығының  ішкі – сыртқы жағдайы

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б  » , «  »            

Күні:      ________________

Сабақтың  тақырыбы: Есім хан тұсындағы  Қазақ  хандығы

Сабақтың  мақсаты:

Білімдік :  Есім ханның қазақ  хандығының  тарихында тәжірибе   қолбасшы,  білікті  саяхатшы,  тұлға  

                    ретінде атқарған ролін   ашып көрсету.

Дамытушылық: Оқушылардыың  білімдерін  тірек -  сызба  арқылы   түсіндіре отырып  толықтыру,  

                   шыңдау. Картамен  жұмыс  жүргізу, өз бетінше  қортынды  жасауға, мәтіндегі  негізгі мәселені 

                    табуға дағдырландыру, басқатырғыштарды  шеше    отырып  есте сақтау  қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыны  жан – жақты терең , еркін ойлауға , топпен    жұмыс  жасауға , ұстамдылыққа , өз

                    ойын өзгелермен     бөлісуге , өзгенің де  ойын тыңдай  білуге тәрбиелеу.  Есім   ханның

                     әрекеттерін әңгімелей  отырып ерлікке,  батыр,     батыл  болуға  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:  Дәстүрлі

Сабақтың  типі:    Жаңа  сабақты меңгерту

Сабақтың  әдісі:    тірек – сызба  арқылы  оқыту,  жеке      жұмыс, мәтінмен  жұмыс.

Көрнекіліктер:  Тірек – сызба,  Тәуекел , Есім  хандардың суреттері, саяси карта.

Сабақтың  барысы:          І. Ұйымдастыру.

                                              а)Оқушылармен  амандасу , түгелдеу.

                                               ә)Сабаққа  дайындықтарын  бақылау.

                                                ІІ. үй тапсырмасын  сұрау , бағалау.

                             топтан бір-бір оқушыдан тақтаға шығып үй тапсырмасын айту.

1-топ:

  1. 1580 жылы Хақназар хан қайтыс болған соң, хан тағына кім отырады? (Шығай хан)
  2. 1582 жылы Тәуекел сұлтан бастаған қазақ әскерлері кімді өлтірді? (Баба сұлтанды)
  3. Өзбек пен қазақ әскерлері кімді өкшелей қуды? (Баба сұлтанды)
  4. Шығай хан мен Тәуекел сұлтанға Абдалах хан риза болып қай жерді  сыйға береді? (Ходжент)
  5. Қайсы өзеннің бойындағы қалалар Абдаллах ханға тізе бүгіп, бағынышты болды? (Сырдария)

2-топ:

  1. Шығай ханның баласы? (Тәуекел)
  2. Бұхараның ханы кім? (Абдаллах)
  3. Тәуекел хан көп әскермен Абдаллах хандығына шабул бастап қайсы қалаларды басып алды және қандай қалаға қатер төнді? (Сауран, Түркістан, Отырар, Сайрам қалаларын басып алып, Ташкентке қатер төнді)
  4. Шайбанй әулетінің орнына  кімдер келіп қандай заңдастыру шарты жасалды? (Аштарханилер мен қазақ әміршілерінің арасында қазақ хандығына қосылған жерлерді)
  5. Ресейден сібірге аттанған жасақ? (Ермактың жасағы)

ІІІ. Жаңа  сабақ

                                      Есім ханға мінездеме

Есім ханның ішкі саясаты. Тәуекел хан қайтыс болған соң, інісі есім (1598-1628) мұрагерлік жолмен ресми түрде хан тағына отырды. Еңсегей бойлы Ер Есім хан тағына лайықты тәжірибелі қолбасшы, білікті саясатшы тұлға болатын. Қазақтың хан тағына отырған соң Есім хан Бұхар ханымен бітім шартын жасасып, Орта Азия қалаларымен бейбіт экономикалық байланыс орнатуға ұмтылды. Қазақ хандығын бір орталыққа бағынған мемлекет етіп құруды басты мақсат етті. Қазақ хандығының әскери күш-қуатын арттыруға айрықша көңіл бөліп, сұлтандар мен төрелерге еркіндік, билік берді.

17 ғасырдың басында Қазақ хандығында ішкі саяи өмір біршама тұрақтанғанымен, бұрыннан келе жатқан кейбір қайшылықтар шешімін таппаған еді. Қазақ хандығы барған сайын бөлшкетене түсті. Феодалдық талас-тартыстар кең өріс алды. Көшпелі ақсүйектердің әр түрлі топтары өзара бақталастыққа түсті. Оңтүстікте іс жүзінде екі хан билік етті. Есім хан Түркістан қаласын өзінің астанасы етсе, Тұрсын хан өзін тәуелсіз хан жариялап, Ташкент қаласын астана жасады. Бірте-бірте Қазақ хандығында хандардың дара билігі көрініс тапты.

Бұл кезде Ташкентте – Келді Мұхаммед сұлтан, Әндіжанда-Абылай сұлтан, Тұрфанда-Әбд-ар-Рахым хан, Жаркентте-Абақ хан, т.бт дара билік жүргізді.

Бұхар-қазақ қарым-қатынастары. Қазақ хандығының ішкі жағдайын аңдып отырған Бұхар ханы бұрынғы бітім шартын бұзып, Қазақ хандығының жеріне жаңа жорықтар ұйымдастырады. Бұхар  ханы кешегі Тәуекел ханмен сәтсіз соғыста қолдан шыққан Ташкент, Сайрам, Әндіжан жерлерін қайтарып алуды армандады. Сонымен қатар қазақтарды Сырдарияның арғы бетіне асырып тастауды мақсат етті.

Қазақ – бұхар соғысы (1603-1624) ерекше қан төгісті соғыс болды. Бірінші қазабұхар шайқасы 1603 жылы Айғыржар деген жерде болды. Бұл шайқаста Бұхар хандығының әскері жеңіліс тауып, тып-м-тырақай қашты. Бұхар әскерлері Самарқан бекінісіне тығылады. Бірақ қоршауға түскен Самарқан қамалы берік еді. Қазақ хандығының жасақтары жаудың сағын сындырып, мол олжамен Ташкентке қайтып оралады.

1611 жылы бұхар әскерін Имамкули хан өзі басқарып келеді. Ташкент түбінде өткен бұл ұрыста қазақтың қалан қолын Есім хан басқарды. Бұл шайқаста Бұхар ханы жеңіліс тауып, келісімге келеді.

Қазақ сұлтандарынан әскери көмек алған Бұхар ханы Имамкули Қаратау, Аспара өңіріне шабул жасап, бейғам ауылдар мен қалаларды үлкен шығынға ұшыратты. Бұған жауап ретінде 1613 жылы Есім хан қалың қолмен Самарқанға басып кірді. Бұхар хандығының әскерін қирата жеңді.

1620-1621 жылдары болған төртінші, бесінші, алтыншы қазақ – бұхар соғысында Қазақ хандығының әскерін Тұрсын хан бастап шығып, қазақтар толық жеңіске жетті.

1627 жылғы ең соңғы, жетінші қанды шайқасқа Есім хан Қазақ хандығының әскерін өзі бастап келіп, кескелескен шайқаста жеңіске жетті. Сөйтіп оңтүстік шекарасын берік бекітеді. Бұхара ханы Имамкули жеңілісті мойындайды.

Тұрсын ханның бүлігі.  Тұрсын сұлтан – Жалым сұлтанның ұлы. 1598 жылғы хан сайлауда Есімнің жолы үлкен болғандықтан, Тұрсынның таққа таластан қисыны болмады. Тұрсын сұлтанӨзбек хандығына қарсы күресте қазақ әскерлерін бастап, әлденеше рет үлкен жеңістерге жетеді, беделі артады. Көп ұзамай Тұрсын сұлтан 1613 жылы өзін хан, Ташкент қаласының билеушісі деп жариялайды. Өз атынан ақша шығарады. Тұрсын хан Есім ханмен екі рет бітімге келіп, екі рет серттен тайған.

Өзін хан санаған Тұрсын қарауындағы халықтың күш-қуатына әбден сенім артады. Тұрсын ханның сенімді тірегі саны көп, айбынды қатаған руы болған. Тұрсынның хандық билікке ұмтылысы Есім ханның билігіне мойынсұнбауы еді. Қазақ хандығы ішінен оңаша отау тігілді. Халық біреу, хан екеу болуы хандықтың бірлігі, ынтымағының бұзылуына жол ашты.

Есім ханның ел ішінде беделінің артуы Тұрсын ханға ұнамады. Есім ханның көзін жоюға, дара билікке жетуге ұмтылды. 1627 жылы жоңғарлардың қазақ жеріне жиі-жиі жорық жасап, елдің мазасын алып, таран-таражға түсуіне байланысты Есім хан жорық туын көтеріп, қалың қол жинап, қалмақтарға қарсы соғысқа аттанады. Елдің мазасын алған қалмақтарды, Жоңғар тауынан ары асырып жібереді. Есім хан жорықта жүргенде Тұрсын хан барлық әскерін жинап, алыстағы жауды емес, бауыры тұрған Түркістанды шабады. Қараусыз жұртты қанға бөктіріп, ойранын шығарады. Есім ханның үй ішін, әйелін, жас балаларын тұтқындап, Ташкентке әкетеді. Есім ханның көзін жоймақ болып, жолын тосады. Бұл бүліктен хабар алған Есім хан сақтаныс жасайды. Екі ханны әрекеті Сайрам қамалының түбінде кездеседі. Жеңіліс тапқан Тұрсын хан Ташкентке шегінеді.

Қазақ пен қазақ арасындағы жан түршігерлік мейрімсіз ұрыс өртей лаулады. Бар әскерінен айрылған Тұрсын хан қамалға тығылады.

 

«Ей, Қатағанның  ханы Тұрсын,

Кім арамды ант ұрсын!

Жазықсыз елді еңіретіп,

Жер  тәнірісіп  жатырсың.

Хан емессің, қасқырсың,

Қара  албасты басқырсың

Алтын тақта жатсаң да,

Ажалы кеткен пақырсың!

Еңсегей бойлы  ер  Есім,

Есігіңе келіп  тұр:

Алғалы   тұр  жаныңды,

Шашқалы тұр  қаныңды!»

Бағы тайған  ханны нөкерлері Тұрсын ханды тұтқындап, Есім ханға тапсырады. Есім хан бүлікші бауры Тұрсын ханның басын алды. Есім хан Тұрсын ханға ілесіп, бейбіт елді ойрандауға белсене қатынасқан қатаған руын түгелдей өлім жазасына кеседі. Шығыс Түркістандағы қатаған руы жазаланудан қашып, ұйғыр халқының арасыны барып паналады. Тұрсын ханның бұл бүлігі тарихта «Қатаған қырғыны» деп аталды.

 Қазақ хандығының осы саясаты жойқын өзгерістің, қатерлі дауылдың алғашқы дүмпуімен бетпе-бет кездескен Есім хан болды. Есім хан ішкі-сыртқы саясатта тәртіп орнатты. «Есім ханның ескі жолы» деген сөздің мәні де Есім ханның тұсында жасалған далалық заңдарға байланысты айтылған.т

Әсіресе жаугершілік заманда елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға бағытталған заңдары Есім ханның шын мәнінде мемлекет тұрғысындағы ірі қайраткер екенін көрсетті.

1-топ: 3-кезең: Әндер әлемі,  әннің әуенін тыңдап ол қандай ән екендігін тауып, оның артындағы сұраққа жауап береді.

  1. Есім ханның ел билеген жылы? (1598-1628ж.ж.)
  2. Тұрсын ханның астана деп жариялаған қаласы? (Ташкент)
  3. 1611 жылы бұхар әскерін кім басқарып келді? (Имамкули хан)
  4. Тұрсынхан кімнің ұлы? (Жалым сұлтанның ұлы)
  5. Абақ хан қай жерлерді биледі? (Жаркент пен Қашғарды)

2-топ: 3-кезең: Әндер әлемі.  әннің әуенін тыңдап ол қандай ән екендігін тауып, оның артындағы сұраққа жауап береді.

  1. Есім ханның шығарған заңның атауы? («Есім ханны ескі жолы»)
  2. Тұрсын ханның бүлігі тарихта қалай аталды? (Қатаған қырғын)
  3. Есім ханның үй ішін, әйелін жас балаларын тұтқындап қайда алып кетті? (Ташкент)
  4. Есім хан өзінің астанасы етіп жариялаған қала? (Түркістан)
  5. Қайсы рудың адамдары Есім ханға бас имеді? (Қатаған)

1-топ: 4-кезең: Алтын сандық. Алтын сандық кезеңінде тақтадағы сандықтарды таңдап, ондағы жылдарды бір-біріне қосып, сол жылы не болғанын айту.

1.      1443+160=(1603 жылы Айғыржар деген жерде бірінші қазақ-бұхар шайқасы)

2.      1921-308=(1613 жылы Есім хан қалың қолмен Самарқанға басып кірді)

3.      1620ж-1404+217=(1620-1621 жылдары 4-5-6 қазақ – бұхар соғысы болды)

4.      XI+VІ = (XVІІ ғ Қазақ хандығында ішкі саяси өмір біршама тұрақтан, Феодалдық талас – тартыстар кең өріс алды)

5.      1333+295= (1628 жылы Есім хан қайтыс болады)

2-топ: 4-кезең: Мыстан кемпірден құтылу. Ол үшін тақтадағы айнаның артындағы жылдарды бір-біріне қосып, сол жылы не болғанын айту.

1.      1332+281= (1613 жылы Тұрсын хан Ташкентті астанасы етіп жариялайды)

2.      1822-224= (1598 жылы Есім хан таққа отырады)

3.      1219+408= (1627 жылы ең соңғы қанды шайқас болады)

4.      ІХ+VІІ=(XVІ ғ қуатты Моғолстан мемлекеті біржолата ыдырауға бет алды)

5.      921+690= (1611 жылы бұхар әскерін Имамкули хан  басқарды)

 

Ү. Бағалау, жеңіске жеткен топты марапаттау.

ҮІ. Үй тапсырмасы.

Тақырыпты оқу.

     Тест құрастыру.

     Егер мен хан  болсам .... Әңгіме жазу

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б  » , «  »            

Күні:      ________________

 

Сабақтың  тақырыбы: Есім хан тұсындағы  қазақ  хандығы

Сабақтың  мақсаты:

Білімдік : Есім ханның қазақ  хандығының  тарихында тәжірибелі  қолбасшы,  білікті  саяхатшы,  тұлға ретінде атқарған ролін ашып көрсету.

Дамытушылық: Оқушылардыың  ббілімдерін  тірек -  сызба  арқылы  түсіндіре отырып  толықтыру, шыңдау. Картамен  жұмыс жүргізу, өз бетінше  қортынды  жасауға, мәтіндегі  негізгі  мәселені  табуға дағдырландыру, басқатырғыштарды  шеше отырып  есте сақтау  қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыны  жан – жақты терең , еркін ойлауға , топпен  жұмыс  жасауға , ұстамдылыққа , өз ойын өзгелермен  бөлісуге , өзгенің де  ойын тыңдай  білуге тәрбиелеу.  Есім  ханның әрекеттерін әңгімелей  отырып ерлікке,  батыр,  батыл  болуға  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың  типі:  Жаңа  сабақты  меңгерту

Сабақтың  әдісі: тірек – сызба  арқылы  оқыту,  жеке  жұмыс, мәтінмен  жұмыс.

Көрнекіліктер: тақырыптық  карта, тірек – сызба,  сөзжұмбақ ,  Тәуекел , Есім  хандардың  суреттері.

Сабақтың  барысы:

І. Ұйымдастыру.

Оқушылармен  амандасу , түгелдеу.

Сабаққа  дайындықтарын  бақылау.

ІІ. Үй тапсырмасын  сұрау.

1 – кезең . 2 топтың топ  басшыларына  диолог ретінде  сұрақтар  қойылады.

Топтың  қалған  мүшелері  тестпен  жұмыс  жасайды.

І топ              1. Хақназар  хан  қайтыс  болған соң  хан  тағына  кім  отырды? (Шығай хан)

              2. Шығай  хан Баба  сұлтанға неге өшікті? ( Қазақ  ханы Хақназар мен Жалым  сұлтанды өлтіргені  үшін) 

              3. Баба сұтан кім ? ( Ташкент  билеушісі )

              4. Шығай  хан  өз мақсатына  жету үшін  кіммен  бірікті?   ( бұхар  ханы Абдаллахпен)

              5. Шығай хан  қай  жылдары  биік  құрды  (1580-1582)

              6. Өзбек пен  қазақ  Әскерлерінің  Баба  сұлтанға  қарсы  бірлескен жоғарғы  қай жылы болды? (1582)

              7.  Абдаллах  хан  Самарқан  өлкесіндегі африкент  аймағын  тәуекел  сұлтанға  не үшін  сыйға  тартты? ( Баба  сұлтанды  өлтіргені  үшін)

ІІ топ 1. Тәуекел Шығай  ханға  кім  болады ? ( Баласы)

2.      Тәуекел қай жылдары  хандық  құрды ? (1582-1598)

3.      Тәукел  хан  болғаннан  кейін  алдына  қандай  мақсат қойды? ( Сыр  бойындағы  қалаларды  қазақ  хандығына қайтару) 

 4.Тәуеке  хан  өзбек  ханы ІІ Абдаллахпен  шартын  бұзып,  қандай  қалаларды  басып  алады?      ( Сауран , Сайрам, Отырар, Түркістан)

 5. Абдаллах хан  өлгеннен  кейін орнына  таққа  кім  отырады. Оның  тағдыры  не  болды?          ( Таққа  баласы  отырды,  бірақ  бүлікші әмірлер  оны  өлтірді)

 6. Тәуекелдің  өмірі  қалай  аяқталады?

 7. өзбек  хандығы  мен  қазақ  хандығының  сұлтандары  қандай  келісімге  келеді? ( Соғысты  тоқтату)

ІІ кезең.  Топтастыру

 

                                   Тәуекел  ханнаң қандай  еңбегі  бар?

                                                       (1582-1598)

 

3.кезең . Қартамен  жұмыс.

1. Баба  сұлтан  қай  елдің  билеушісі? ( Ташкент)

2. Абдаллах  хан  Тәуекелге Баба  Сұлтанды өлтіргені  үшін  қай аймақты  сыйға  тартты?/Самарқан өлкесіндегі  Африент аймағын /

3. Тәуеке  хан  өзбек  ханы ІІ Абдаллахпен  шартын  бұзып, қандай қалаларды  басып  алады?

(Сауран, Сайрам, Отырар , Түркістан)

ІІІ. Жаңа  сабақ

1.кезең. Топтастыру.

 

                                      Есім ханға мінездеме

 

2 кезең. 2 топқа  тапсырма  беріп,  мәтінмен  жұмыс  жзасау.

І топ: 1627 жылы Есім хан Жетісу жеріне  қалмақтарға  қарсы  жорыққа  аттанып кетеді. Оқиға былай болады....

Тапсырма : Марғасқа  жыраудың  мына  өлең  жолдарынан оқиғаны  қалай  сипаттап  берер едіңдер?

«Ей, Қатағанның  ханы Тұрсын,

Кім арамды ант ұрсын!

Жазықсыз елді еңіретіп,

Жер  тәнірісіп  жатырсың.

Хан емессің, қасқырсың,

Қара  албасты басқырсың

Алтын тақта жатсаң да,

Ажалы кеткен пақырсың!

Еңсегей бойлы  ер  Есім,

Есігіңе келіп  тұр:

Алғалы   тұр  жаныңды,

Шашқалы тұр  қаныңды!»

ІІ топ: «Есім  ханның ескі  жолы»  деп  аталатын құжатқа  сипаттама  беріңдер.

                  -Әдет – ғұрып заңы

-Мал- мүлік  туралы

- Қоныс тұрақ  туралы

- Адамдар  арасындағы  қатынас туралы

- Ел қорғанысын   нығайту

- «Қасым хан салған  қасқа  жолды» негізгі  алып  өңдеп, толықтырған

- Кейін  Тәукенің  « Жеті  Жарғысына « негіз болды.

 ІҮ. Бекіту .

Сөзжұмбақ. « Қатаған қырғыны»

  1. 1538-1580 ж билік құрған хан Хақназар
  2. 1511-1518ж билік еткен хан  Қасым
  3. Тұрсын ханды  жақтаған  ру  Қатаған
  4. Ташкент  билеушілері/ Баба  сұлтан
  5. Алғашқы қазақ  - Бұхар соғысы қай жерде  болады? / Айғыржар
  6. Тұрсын хан  астанасы  етіп жариялааған  қала / Ташкент
  7. қасым ханың  әкесі / Жәнібек
  8. 1465 -1466жж  құрылған  хандық / Қазақ
  9. Хақназар ханнан кейін хан тағына кім отырды / шығай
  10. Есім хан астана етіп  жариялаған  қала / Түркістан
  11. Есім ханның  Тұрсын  ханды  жазалауы  туралы  жазған жырау  /Марғасқа
  12. Есім хан Тәуекел ханның  қандай туысы / інісі
  13. Жәнібек пен Керей хандардан  кейін  хан  тағына  отырған Керейдің ұлы /Бұрындық

 

Ү. Бағалау

ҮІ. Үй тапсырмасы.

Тақырыпты оқу.

      Тест құрастыру.

      Егер мен хан  болсам .... Әңгіме жазу

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б  » , «  »            

Күні:      14 . 09 . 2012ж.

 

Сабақтың  тақырыбы: Түрік  қағанаты

Сабақтың  мақсаты:

Білімдік : Оқушыларға  Түрік қағанатының құрылуы, алып жатқан аумағы, тәуелсіздік жолындағы  күресі,

                 қағанаттың  ыдырауы туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушылардыың  білімдерін  тірек -  сызба  арқылы  түсіндіре отырып  толықтыру,

                              шыңдау. Картамен  жұмыс жүргізу, өз бетінше  қортынды  жасауға, мәтіндегі  негізгі 

                              мәселені  табуға дағдырландыру,

Тәрбиелік: Оқушыны  жан – жақты терең , еркін ойлауға ,  ұстамдылыққа , өз ойын өзгелермен  бөлісуге ,

                    өзгенің де  ойын тыңдай  білуге тәрбиелеу. 

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың  типі:  Жаңа  сабақты  меңгерту

Сабақтың  әдісі: тірек – сызба  арқылы  оқыту,  жеке  жұмыс, мәтінмен  жұмыс.

Көрнекіліктер: сызба , суреттер

Құрал – жабдық: тақырыптық  карта .

Сабақтың  барысы:    І. Ұйымдастыру.

                                       а)Оқушылармен  амандасу , түгелдеу.

                                       ә)Сабаққа  дайындықтарын  бақылау.

                                     ІІ. Жаңа   сабақ

  1. Түрік  қағанатының алып жатқан жер аумағы.

-          Алғашқы орта ғасырларда  Еуразияда құрылды.

-          Жеріміздегі  алғашқы  феодалдық  мемлекет.

 

 

Пузырек для мыслей: облако:                           Түрік  қағанаты                                                                                                                       
 


                                                                          

 


                                                                                                                                                                     Алтай тауы

 

 


         Каспий теңізі

 

 


                                                 Парсы елі                                                                                  Қытай мемлекеті

 

2. Халқының  этникалық  құрамы:

- Негізгі  құрамы  түркі тілдес  халықтыр

- Басым  көпшілігі  Теле (тирек) тайпалары. Теле түркі тілдес тайпалардың ортақ атауы

- 30- дан аса теле тайпасы енген.(қырғыз, оғыз, ұйғыр, дулу, үйсін)

 

3. Түріктердің  тәуелсіздік  жолындағы  күресі.

545 жылы – Қытай мен Түрік  қағанаты  арасында  бейбіт  қарым-қатынас орнайды.

Ұзақ  уақыт  жужан  тепкісінде болған  түріктер  оларға қарсы  күреске шығады.

Түрік  қолбасшысы Бұмын, Жужан қағаны  Анағұй  

 

* Бұмын  Қытаймен байланысты  тереңдету мақсатында өзі Қытай әмірінің қызына үйленеді.

* 552 жылы – Жужан қағандығы біржола жеңіліске  ұшырайды.

* Анағұй  өзін-өзі өлтіреді.

* Осы  жеңістен кейін Бұмын қаған «елхан» деген атақ алады

* Бұмын  өлгеннен кейін  билік оның баласы  Қара – Ескеге  тиеді

            - Орхонның  жоғары жағындағы  Букрат тауларында  аварларды  екінші рет жеңеді.

            - Осы шайқаста Қара – Еске  өледі

           - Бұл оқиғалар 552-554 жылдары болады.

Қара  - Ескеден  кейін билік  інісі  Мұқанға тиеді.

Осы  кезден бастап  түріктер  Ұлы  Даланың  шығыстағы  қожасына айналады.

555 жылы – түріктер Арал  теңізіне дейін жеткен.

ҮІ ғасырдың 70-жылдарында Солтүстік Кавказ Қара теңіздің  солтүстік  жағалауына дейін  үстемдік еткен.

ҮІ ғасырдың ІІ жартысында  Қытай, Иран, Византия сияқты  ірі  мемлекеттермен терезі тең  өмір сүрді.

 

4.      Түрік  қағанатының ыдырауы.

-          Кең байтақ жерді алып жатқан қағанат бір орталыққа бағынбады

-          Қаған әулетінде  билік үшін  талас-тартыс болды.

-          Басқа  халықтар  өз  тәуелсіздіктері үшін  күреске шыға бастады.

-          581 жылы- осындай  себептерге байланыты  қағанаттың өз ішінде  соғыстар басталды.

-          Қытай  және басқа  мемлекеттер  шапқыншылықтар  жасады

-          603 жылы Түрік қағанаты  екіге бөлініп, ыдырап кетті.

 

ІІІ. Жаңа  сабақты бекіту.

1.Түрік  қағанаты қандай жерлерді  алып  жатыр?

2. Түрік  қағанаты қалай құрылды?

3. Түрік  қағанатының ыдырауына не  себеп болды?

ІҮ. Қорытындылау

Ү. Үйге тапсырма

Түрік қағанаты

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін: ________________

Пәні   :   Қазақстан  тарихы

Сыныбы :  7 « б  » , «  »            

Күні:     

Сабақтың  тақырыбы: Батыс  Түрік  қағанаты

Сабақтың  мақсаты:

Білімдік : Оқушыларға  Батыс  Түрік қағанатының құрылуы, алып жатқан аумағы, тәуелсіздік жолындағы 

                       күресі,   қағанаттың  ыдырауы туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушылардыың  білімдерін  тірек -  сызба  арқылы  түсіндіре отырып  толықтыру,

                              шыңдау. Картамен  жұмыс жүргізу, өз бетінше  қортынды  жасауға, мәтіндегі  негізгі 

                              мәселені  табуға дағдырландыру,

Тәрбиелік: Оқушыны  жан – жақты терең , еркін ойлауға ,  ұстамдылыққа , өз ойын өзгелермен  бөлісуге ,

                    өзгенің де  ойын тыңдай  білуге тәрбиелеу. 

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың  типі:  Жаңа  сабақты  меңгерту

Сабақтың  әдісі: тірек – сызба  арқылы  оқыту,  жеке  жұмыс, мәтінмен  жұмыс.

Көрнекіліктер: сызба , суреттер

Құрал – жабдық: тақырыптық  карта .

Сабақтың  барысы:    І. Ұйымдастыру.

                                       а)Оқушылармен  амандасу , түгелдеу.

                                       ә)Сабаққа  дайындықтарын  бақылау.

                                     ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау

  1. Түрік  қағанатының алып жатқан жер аумағы.

      2. Халқының  этникалық  құрамы:

     3. Түріктердің  тәуелсіздік  жолындағы  күресі.

                                ІІІ. Өткен  сабақты  бекіту

1.Түрік  қағанаты қандай жерлерді  алып  жатыр?

2. Түрік  қағанаты қалай құрылды?

3. Түрік  қағанатының ыдырауына не  себеп болды?

 ІҮ. Жаңа  сабақ .

1. Батыс  Түрік  қағанатының жер аумағы

Пузырек для мыслей: облако:                  Батыс   Түрік  қағанаты 
-	орталығы Шу өзені бойындағы Суяб қаласы
-	Жазғы орда Мыңбұлақ (қазіргі Жамбыл 
-	                                            обл. жерінде)                                                                                                                     
 

 


                                          

                                                                                                                                                               Алтай  тауы

 

 

 

               

    Каспий теңізі

  1. Халқының  этникалық  құрамы.

                                                      «  Он тайпа »  немесе  «он оқ бұдын»

 


              Бес  нушеби                                                                                                     бес  дулу

 


                                                               - Шу , Іле  өзендерінің бойында өмір  сүрген

                                                                  - қазақ халқының құрамына енген тайпалар

                                                                  - Қытай  деректерінде  дулулар дулаттар деп аталады

3. Қағанаттың  саяси  жағдайы.

р\с

Аты

Билік еткен жылдары

Жүргізген саясаты

1

Тардуш (Дато)

603-610

Батыс  Түрік  қағанатының билігі күшейе  түсті

2

Шегу

610 - 618

Қағанаттың шығыстағы шекарасы Алтайға дейін , батыстағы шекарасы Тарым өзені мен Памир тауына дейін жетті

3

Тон

618 - 630

Батыстағы  ықпалын  нығайтып , одан  айырылып қалмауды

 естен  шығармады. Әсіресе Иран Византия  арасындағы 

жағдайды  бақылап отырды. Екі ел арасында  жағдай  бола

қалса , одақтасы  Византияға  көмекке барған.627 жылы

Византияға  көмек беру үшін  өзінің қалың қолын аттандырған.

 

-          630 жылдан бастап кең – байтақ жерді алып жатқан қағанат ішінде талас-тартыс бола бастады

-          634 жылы  нушеби тайпасының қолдауымен Ешбар Елтеріс  билікті өз қолына алып , басқаруды қайта құрады.

-          Қағанның он –оқ , он  түменнен тұратын әскери жасағы болды.

-          Бұл  өзгеріс  қайта  елді  әлсірете бастады

-          640 -657 жылдар арасында  дулулар мен  нушебилер арасындағы  тартыстан қағанат  мүлде  тұралады.

-          659 жылы  Қытай  осыны  пайдаланып , Жетісуға  басып кіреді. Ешбар  қаған қолға  түсіп , қаза  болады.

-          «Он –оқ  елі» өз еріктерімен  әскер  жасақтап , Қытайларға қарсы  күрескенімен  , еш нәтиже бермейді.

-          ҮІІ ғ. аяғы – ҮІІІғ. Басында  Түргеш  тайпасының қағаны  Үшлік  Тан империясына  соғыс  ашып , жеңе бастайды.  Түргеш  тайпасының құрылуына жол  ашылады.

 

4. Қағанаттың  әлеуметтік  жағдайы:

  Бірінші  басшы   - қаған – жоғарғы  билеуші

                                               әскербасы

                                                билігі  шексіз, мұрагерлікпен  берілді.

               Ұлық  - қаған сайлады

               Ябғу , шад, елтебер  - қаған руынан шыққан ақсүйек өкілдер

               Бұрықтар , тархандар   - сот істерін  атқарды

               Бектер – Қағанның  негізгі  тірегі

               Қара  бұдындар  - қарапайым  халық

               Тат  -құлдар

«Қанмен  өтеу »  - салық  түрі, олар  майдан  шебінің  алдында  жүреді.

 

Ү. Жаңа  сабақты  бекіту

1. Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты.


А) 603ж

В) 604ж

С) 605ж

D) 606ж

Е) 607ж


2. Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы.


А) Суяб

В) Сығанақ

С) Мыңбұлақ

D) Күнгіт

Е) Испиджаб


3. Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп,олаға “селиф”деген атақ берген қаған


А) Шигу

В) Қапаған

С) Тон

D) Тордуш

Е) Ешбир


4. Батыс Түрік қағанатында яғбу,шад,елтебер атағы кімдерге берілген


А) Қағанатты басқарушыға

В) Қаған руынан шыққандарға

С) Қарапайым халыққа

D) Салық жинаушыларға

Е) Сот ісін басқарушыларға


5. Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар”деп кімдерді атаған


А) Ақсүйектерді

В) Әскерді

С) Қарапайым халықты

D) Саудагерлерді

Е) Қолөнершілерді


6. Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар


А) Беклербектер

В) Бұйрықтар мен тархандар

С) Уәзірлер

D) ”Селифтер”

Е) Басқақтар


7. “Тат”сөзінің мағынасы


А) Бай

В) Бек

С) Бұйрықтар

D) Құл

Е) Салық жинаушылар


ҮІ. Қорытындылау

ҮІІ. Үйге тапсырма

Батыс Түрік қағанаты

 

 

 

 

 

 

 

Бекітемін:    _____________________________

Пән  аты:    Қазақстан  тарихы

Сыныбы:      7  «б» ,

Күні:          31 .Х  2012

Сабақтың  тақырыбы:  Мектепішілік  тест

Сабақтың  мақсаты:

   білімділік:  Оқушыларға  өткен  сабақтар  бойынша тест  тапсырмаларын  беріп   алған  білімдерін 

                        тексеру, еске  түсіру , қайталау.

  Дамытушылық:  Оқушылардың  ойлау қабілетін  дамытып , өз  бетінше  іздене  білуіне  дағдыландыру

 Тәрбиелік:  Оқушыларды  бірлікке , адалдыққа  тәрбиелеу.

 Сабақтың түрі :  Дәстүрлі.

 Сабақтың  типі:  Өткен  сабақты  қайталау.

 Сабақтың  әдісі :  Сұрақ - жауап

 Көрнекілік:     Тест  тапсырмалары

 Сабақ  барысы:  І. Ұйымдастыру.

                                 Сынып  оқушыларын  түгелдеу.

                               ІІ. Жаңа  сабақ.

                І  нұсқа

1.Біздің жерімізде ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі


А)  Түркеш қағанаты

В)  Түрік қағанаты

С)  Батыс Түрік қағанаты

D)  Шығыс түрік қағанаты

Е)  Қарлұқ қағанаты


2.Қандай оқиғадан кейін Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды.


А)  Жужандарды жеңген соң

В)  Ұйғыр қағанатын жеңген соң

С)  Енисей қырғыздарын жеңген соң

D)  Арабтарды жеңген соң

Е)  Эфтолиттерді жеңген соң


3.“Теле сөзінің мағынасы.


А) Ұйғыр

В) Қарлұқ

С) Түрік

D) Оғыз

Е) Қимақ


4. Түріктердің шаруашылығы


А) Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы

В) Аңшылық

С) Балық аулау

D) Егіншілік

Е) Ешқандай шаруашылықпен айналыспады


5. “Түрік” этнонимі бірінші рет деректерде қашан кездесті


А) 542 ж.

В) 545 ж.

С) 546 ж.

D) 547 ж.

Е) 548 ж.


ІІ нұсқа

1. Бумын елді қай кезеңде басқарды.


А) Монғол

В) Түрік

С) Қазақ

D) Батыс түрік

Е) Қарлұқ


2. Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты.


А) 603ж

В) 604ж

С) 605ж

D) 606ж

Е) 607ж


3. Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы.


А) Суяб

В) Сығанақ

С) Мыңбұлақ

D) Күнгіт

Е) Испиджаб


4. Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп,олаға “селиф”деген атақ берген қаған


А) Шигу

В) Қапаған

С) Тон

D) Тордуш

Е) Ешбир


5. Батыс Түрік қағанатында яғбу,шад,елтебер атағы кімдерге берілген


А) Қағанатты басқарушыға

В) Қаған руынан шыққандарға

С) Қарапайым халыққа

D) Салық жинаушыларға

Е) Сот ісін басқарушыларға


ІІІ. Қорытындылау

ІҮ. Үйге  тапсырма

              Өткенді  қайталау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал "Қазақстан тарихы "Қарлұқ қағанаты" (756-940 ж)"

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 3 месяца

Социальный работник

Получите профессию

Менеджер по туризму

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Қазақстан тарихы .  7 «б» сынып               

Сабақтың  тақырыбы . Қарлұқ  қағанаты   ( 756 – 940 ж)

Сабақтың  мақсаты :

Білімділік: Оқушыларға қарлұқ  қағанатының  құрамы , олардың  орналасқан  жерлері , саяси  жағдайы,

                    шаруашылығы , мәдениеті  туралы  түсінік беру.

Дамытушылық: Сабақ  барысындағы  тарихи оқиғалар  мен  фактілерді салыстырып, қорытынды 

                 шығара білуге  дағдыландыру.

Тәрбиелік:  Оқушыларды бірлікке,  адамгершілікке , елін , жерін  сүйе, құрметтей білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі :  Дәстүрлі емес

Сабақтың  типі : Жаңа  сабақты  меңгерту.

Сабақтың  әдісі :  Ауызша  баяндау, сұрақ –жауап.

Көрнекілік :  Сызбалар , кесте.

Құрал – жабдық :  Карта.

Сабақ  барысы : І. Ұйымдастыру .

                              а) Сынып  оқушыларын түгелдеу.

                              ә) Оқушылар  назарын  сабаққа аудару.

                           ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау , бағалау.

  Тақырыбы:Түргеш  қағанаты.

1. Түргеш  қағанатының  жер аумағы , халқы.

2. Қағанаттың  ішкі  және  сыртқы  саяси  жағдайы.

3. Жетісудағы  соғдылар

ІІІ. Өткен  сабақты  бекіту.

                      Оқушыларға  жалпылама  сұрақтар  қойылады.

1. Қағанаттың  негізгі  жер  аумағы   -            Жетісу.

2. орталығы                                            -             Суяб.

3. Түргештер  туралы  алғашқы  деректер     -  «Күлтегін»  және  қытай   деректерінде  кездеседі.

4. Түргештер  нешеге  бөлінді                         -   2-ге

5. Түргеш  тайпасын  екі  ордаға  бөлген  қаған           -  Үшлік  қаған.

6. Түргештер  кімнің  кезінде  қайта  күшейді             -  Сұлу  қаған

7. Түргештерге  сырттан  кімдерден  қауіп  төнді     - арабтар , қытай, Шығыс  Түркістан 

8. Сұлу  қаған  қағанаттың  тәуелсіздігін  қалай  сақтап  қалды -  Құдандалық , әскери  келісім, күш  

     біріктіру.

9. Сұлу қағанға   арабтар  қандай  ат  қойды  -         «сүзеген»  , «мүйізді қаған»

10. Сары  және  қара түргештер  арасындағы  күрес  қанша  уақытқа  созылды -          20 жыл

11. Түргеш  қағандығының  орнына  кімдер  келеді                  - қарлұқтар.

12. Сұлу қағанға  қастандық  жасаған кім -                  өз  қолбасшысы Баға  тархан

13. Түргеш  қағандығының  әлсіреуіне  не  себеп  болады  -        Жікке  бөлінушілік

14 . қағанатта  неше  аймақ  болды , әр  аймақта  қанша  әскер  болды            -  20 ;  7 мың.

15. Сұлу  қаған  орданы  көшірді                                 - Талас (Тараз)      қаласына

            Ә) Қағанаттың  айналысқан  шаруашылығын  тірек  сызбамен көрсет

Б) Соғдылардың  келуіне  не  себеп  болды ?

 

ІҮ.  Жаңа  сабақ

І  топ :   Қарлұқ  қағанатының  құрамы  және  олардың  орналасқан  жерлері.

ІІ  топ : Қағанаттың  саяси  жағдайы

ІІІ  топ :  Шаруашылығы

ІҮ топ :  Мәдениеті .

 

Ү.  Жаңа  сабақты  бекіту

1Қарлұқтардың  құрамына  қандай  тайпалар енді ?

2. Қағанат  шаруашылықтың қандай  түрімен  айналысты ?

3. Қағанаттың  мәдениетін  қандай  салаларға бөлуге  болады.

ҮІ.  Қорытындылау

ҮІ. Үйге  тапсырма

Қарлұқ  қағанаты

 

 

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 609 644 материала в базе

Скачать материал

Другие материалы

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 14.03.2015 9073
    • DOCX 617 кбайт
    • 21 скачивание
    • Рейтинг: 1 из 5
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Серикбаева Кулшара Жаугашаровна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    • На сайте: 9 лет
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 52928
    • Всего материалов: 5

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Фитнес-тренер

Фитнес-тренер

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Организация проектно-исследовательской деятельности в ходе изучения курсов истории в условиях реализации ФГОС

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 43 человека из 23 регионов

Курс повышения квалификации

Особенности подготовки к проведению ВПР в рамках мониторинга качества образования обучающихся по учебному предмету "История" в условиях реализации ФГОС ООО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 82 человека из 38 регионов

Курс профессиональной переподготовки

История: теория и методика преподавания в образовательной организации

Учитель истории

300/600 ч.

от 7900 руб. от 3950 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 167 человек из 55 регионов

Мини-курс

Читательская грамотность у школьников

2 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 30 человек из 16 регионов

Мини-курс

Эмоциональная связь между родителями и детьми

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Возрастные кризисы

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 23 человека из 15 регионов