Литературлуг
номчулгада ажык кичээл
«Тыва
улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол»
(
катаптаашкын, 3 класс)
Манчыылай
А.Б.
Тема: Тыва
улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол ( катаптаашкын)
Сорулгалары:
1. Өөредиглиг: Тыва
улустун аас чогаалынын бир хевири – тоол деп теманы катаптадыр; медерелдиг, шын
база аянныг кылдыр номчуп өөредирин уламчылаар.
2. Кижизидиглиг:
Уругларны арыг-силигге, бодун шын алдынып билиринге, чурумга кижизидер.
3. Сайзырадыглыг:
Уругларның угаан-медерелин,
дыл-домаан, кичээлге идекпейин база кичээнгейин сайзырадыр.
Планнаттынган
туннелдер:
4. Предметтиг:
уругларга тоолдарнын кол утказын боттарнын состери-биле чугааладып ооредири;
5. Метапредметтиг:
регулятивтиг: Ооредип турар материалды шингээдип, ону эки кылып
ооренири. Бодунун ажылын базым бурузун шын организастап, ниити туннелдерни
ундуруп билири.
6. П.
Бердинген онаалганы шынарлыг, эки болгаш дурген кылып ооренири.
7. К. Янзы-буру
арга, методтарны ажыглап тургаш, уругларнын аас чугаазын сайзырадыры.
Эштери-биле кады ажылдап билири; демнежип тургаш ниити туннелди чедип алыры.
8. Бот
тускайлан билиглери: номчаан чуулунге хамаарыштыр айтырыглар
салып билир, оске дылдан очулдуртунган чогаалдарга сонуургалын бедидер, аас
чугааны сайзырадыр. Боду планы тургузуп ооренир; аянныг номчулганын аргаларын
ажыглап билири.
Дерилгези:
Экран, проектор, тест, ном, арынчыгаштар.
Кичээлдин
чорудуу
I.
Организастыг
кезээ.
А) Амыр – менди
солчулгазы
- Экии, уруглар! Богун ажык кичээл
болур. Ынчангаш бо кичээлде идепкейлиг, шын харыыны бээрин диледим уруглар.
Б) Кичээлдин
темазын тодаргайлаары
- «Дилги биле Ала-Сааскан», «Инек-Сокпа,
Хунажык анай», «Чаан биле куске», «Ийи куске» ол чулерил?
-Эр хейлер! Бо кичээлде чуну
дугайында чугаалажыр-дыр бис?
- Ынчангаш богунгу ажык
кичээливистин темазын номчуптаалынар (самбырада коор).
Шупту алаптаалынарам. Ам дорт оол
унуп келир. Шупту денге адаптар.
- Богун кичээлде чуу деп тема
ооренир болдувус? (Тыва улустун аас чогаалынын бир хевири - тоол)
- Кым бажынында хой тоолдар номчуп
турарыл? Ам бо кичээлден коор бис.
II.
Катаптаашкын.
Тоолдар - биле
ажыл.
- Эр хейлер!
- Тыва улустун аас чогаалынын
хевирлерин чугаалап беринерем. Кандыг- кандыг хевирилиг болурул? (улегер
домактар, тывызыктар, йорээлдер, опей ырылар, когудуглер, кожамыктар, дурген
чугаалар, тоолдар)
- Ынчангаш бо кичээлде тыва улустун
аас чогаалынын кайы хевирин катаптаар болдувус? (тоол)
- Ам бээр корунер даан, биске
почтачы чагаалар чорудупкан. Ол чагаалар бир партага - ла бир чагаа болур.
Чагаа иштинде тоолдарнын узундулери бердинген. Ол узунду тоолду номчааш, чуу
деп тоол – дур адын тывар силер.
- Шупту чагааларынарны ажыдынар,
че.
- Партада ийи кижинин бирээзи унуп
келгеш, ол чагаазын номчуптар, оон адын чугаалаар.
Тывызыктар- биле
ажыл
- Дараазында бажыннар бердинген.
Бажыннарнын артында тывызыктар бар. Тывызыктар дириг амытаннар дугайында.
Тывызыкты тыпкан кижи, дириг – амытаннар дугайында бир тоолдун адын чугаалаар.
·
«Коданнын
аян- чоруу», «Арганын ак коданы»;
·
«Кушкаш
биле дилги», «Мегечи дилги»;
·
«Теве»
·
«Балык
болгаш Эзир», «Шиижек болгаш дилги».
- Эр хейлер,
уруглар!
III.
Сула
шимчээшкин.
- Уруглар,
ам шылай берген боор силер, бичии сула шимчээшкинден кылыптаалынарам.
Хырнымга
чиир чемниг,
Эктинге
кедер хептиг,
Шагнын
багында аштавас,
Кыштын соогунда
донмас.
Ак хар ага
берзин!
Дот - дот
–дот!
Аяк сынмас
малдыг мен!
Дот - дот
–дот!
Дазыл,
солук эризин!
Дот - дот
–дот!
- Оожум олуруп алынар.
IV.
Быжыглаашкын.
- Номчаан тоолунун чуруун коргеш,
адын тывар. Дараазынга чуруктарда тоолунун адын тывар.
1. Алдын – кушкаш.
2. Инек-Сокпа.
3. Ийи куске.
4. Хунажык анай.
5. Ыылаш-Сээк.
6. Селбер Койгунак.
7. Коданнын аян-чоруу.
8. Ийи куске.
9. Бора - Шиижек.
10. Дилги биле Ала – Сааскан.
V.
Лабиринт
– биле ажыл.
- Дараазында
лабиринт деп оюн ойнаар бис. Ол оюнну 3 минута дургузунда ойнаар бис. Сабырада
тоолдарнын аттарын тыпкаш, лабиринтиден тывар. Бир партага- ла бир лабиринт
саазын бар.
Кыдырааш- биле
ажыл.
- Дараазында эрткен кичээлде
номчаанывыс «Коданын аян-чоруу» деп тоолдун эки- багай шынарларын
кыдырааштарынарга бижиир силер. Бирги одуруг – эки шынарларын бижиир, а ийийги
одуруг багай шынарларын бижиир.
VI.
Рефлексия.
- Кичээл
дыка эки солун дээр уруглар шупту часкаар силер, а чалгааранчыг болган дээр
уруглар дорт олурар силер.
VII.
Туннел.
- Богун
кичээлде чуну оорендивис?
- Тыва улустун аас чогаалынын
кандыг хевирин катаптап турдувус?
- Бо кичээл силерге солун болду бе?
- Чуну сонууургадынар, чугаалап
корунерем, уруглар.
Демдек салыры.
Онаалга.
- «Бора – Шиижек» деп тоолдун эки-
багай шынарларын кыдыраашка бижип экээр силер.
Кичээл тонген, четтирдим!
аудиоформат
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.