Азияның саяси картасы және аймақтары

І-тоқсан                                                                               11 сынып сабақ жоспары

 

Сабақ№2                                                                             мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Азияның саяси картасы және аймақтары.

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға Азия елдерінің қалыптасуы мен аумақтарға бөлінуі туралы түсіндіру. Ішкі айырмашылықтар мен басқару формаларының өзгеруі жөнінде білім беру.

Дамытушылық:Азия елдерін саяси картадан көрсете отырып білім, біліктерін қалыптастыру. Кескін картадан аумақтарды бейнелеу, оларды еске сақтауды қалыптастыру.

Тәрбиелік:Географиялық мәдениетке тәрбиелеу. Өзге елдердің тарихын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, картамен жұмыс, кестені толтыру.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин

Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындалу.

ІІ: Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1.      Өткен материалдан  оқушыларға сұрақ қою. Азияның шекараларын және географиялық орнының ерекшеліктерін естеріне түсіріңдер. Азияның аумақтарына саяхат жасағандар.

Азия-екі жарты шарда бірдей орналасқан ең үлкен дүние бөлігі, ауданы 44 млн км² . Жер шарының халқының жартысы мұнда тұрады. 40-қа жуық мемлекет бар. Саяси картаның қалыптасуы ұзақ уақытты қамтиди.

Саяси картаның қалыптасуының кезеңдері.Азиядағы ежелгі мемлекеттер негізінен, ірі өзендердің аңғарларында қалыптасыт. 4 мың жылдай бұрын Тигр және Ефрат ө аралығында алғашқы қалалар пайда болды.  Б.з.д. ҮІІ ғ. Вавилон қ. 1 млн –ға жуық адам тұрды.

Сонымен Азия айрықша көшпенді өркениеттің бесігі болды. Қара теңіз бен Сары теңіз аралығында ғұн мемлекеті қалыптасты. Қазақтар осы өркениеттің бір тармағы болды. Отырықшы және көшпенді өркениеттің ірі мемлекеттік құрылымдары пайда болды.

Тарихтан алған білімдерін естеріне түсіріп, Орта Азия мен қазақстан жерінде қандай мемлекеттер болғанын естеріңе түсіру.

Азияның отарлау кезеңі ХҮ ғ. Васко да Гамманың Үндістанға баратын жолды ашуынан басталды. 1511 ж. португалдықтар Малакка түбегін басып, Испания Филиппин аралдарын басты. Ең күшті держава болған Ұлыбритания мен Нидерланд Азияның көп бөлігін өз иелігіне басып алды. Кейін Франция, Португалия, Ресей, АҚШ және Жапонияның отарына айналды. ХХ ғ 56 пайыз отарланды. Отарлаушы мемлекеттердің ішінде Ұлыбритания алдыңғы орынға шықты. 10- сызбанұсқаны қарау.

Дамыған елдер Азияны ХХ ғ. ортасына дейін сақтады. Отарлық жүйе екінші дүние жүзілік соғысынан кейін ыдырай бастады. Көпшілік мемлекеттер тәуесіздікті алды.

2.      Тарихи-географиялық аймақтары. Мемлекеттер құрылысы. Азяи аймақтары

-          Географиялық орналасу жағынан

-          Табиғи жағдайлары мен ресурстары;

-          Тарихи тағдыры;

-          Әлеуметтік мәдени;

-          Экономикалық даму жағынан

Төрт аймаққа бөлінді.

Кесні толтыруға тапсыру.

Аймақтары	Ішкі және сыртқы айырмашылықтар	Басқару формалары
Оңтүстік-Батыс Азия	17 ел енеді, Шығыс-Машрик, Батыс-Мағриб араб географиясында аталады.Су жолдарының тоғысында жатыр. Мұнай қорына бай, Суэц каналы іске қосылғаннан кейін Берлин және Бағдат темір жолы салынды.	Республикалар-Грузия, Израиль, Ирак, Иран, Йемен, Ливан, Кипр, Сирия, Түркия, Ауғанстан. Конституциялық-Иордания. Абсолюттік-Бахрейін, Катар, Кувейт, БАӘ, Оман, Сауд Арабиясы,монархиясы да бар.
Оңтүстік Азия	7 елді қамтиді. Үнді мұхиты арқылы еуропа, Африка, Аусралиямен сауда қатынас жасайды. ХІХ ғ Британдық Үндістан пайда болды.	Республикалық-Үндістан, Пәкістан, Бангладеш, Шри-Ланка, Мальдив, Непал. Конституциялық монархия да бар.
Оңтүстік-Шығыс Азия	Үндіқытай түбегі, Малай архипелагі, 10 ел енеді. Қытай мен Үндістан аса маңызды теңіз жолдарында жатуы халықтың шаруашылықтың дамуына әсер тигізген.	Республикалар-Вьетнам, Индонезия, Лаос, Мьянма, Сингапур, Филиппин. Абсолюттік-Бруней, Конституциялық-Малайзия, Таиланд, Камбоджа.
Орталық және Шығыс Азия	Жапония, Корей ХДР, Қытай, Тайвань, Корея Республикасы, Монғолия, Сянган, Аомынь. Жапонияның отарында болды.	Монархия-Камбоджа,1999 ж Аомынь мен 1997 ж Сянган Қытай құрамына енді,  80-шы ж Тайвань мен Қытай «бір мемлекет-екі жүйе» бірікті.

 

Қорытындылау: Азия саяси картасына үнемі өзгерістер түсуде. Халықтың діни мен ұлттық құрамы күрделі, елдердің шекаралық мәселелері түбегейлі шешілмеуі, әлеуметтік-экономикалық дамуындағы алшақтық болуы.

Бекіту үшін сұрақтар қою: 1. Азияның 4 аумаққа бөлінуі қандай себептер болды.? Азия елдері отарлыққа түсуі қай кезден басталды? Тәуелсіздікті қай кезден бастап ала бастады? Отаршылар елдердің ішінде ең қуатты мемлекеттерді ата. Олардың иелігінде қандай мемлекеттер болды?

 

Үйге тапсырма беру. Параграф соңындағы тапсырмаларды орындау. Азия елдрі туралы анықтама дайындау.

 Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды атау, баға қою.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ№3                                                                             мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Табиғат жағдайлары мен ресурстары, халқы..

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Оқушыларға Азия елдерінің табиғаты туралы түсінік бере отырып, табиғи ресурстардың, халықтың құрамы мен саны жағынан айырмашылықтары көрсету. Азия елдерінің демографиялық жағдайы туралы білімдерін кеңейту.

Дамытушылық: Кесте мен сызбанұсқалармен жұмыс істеу дағдаларын қалыптастыру. Карта бойынша елдердің орналасуы мен халықтың үлесін көрсете отырып білім, білік, дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік: Өзге елдердің тарихын құрметтеуге, географиялық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-жауап, картамен жұмыс, өздігінен жұмыс беру.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин. Оқушылармен сәлемдесу. Түгендеу. Сабаққа психологиялық бағыт беру.

ІІ. Өткен тақырыпты қайталау үшін келесі сұрақтар қою.

1.      Азия елдерінің қалыптасу тарихы туралы әңгімеле.

2.      Екінші дүние жүзілік соғысқа дейінгі жағдайы.

3.      Аумақтарға бөліну себептері.

4.      Азияның төрт аумағын картадан көрсет.

5.      Ішкі және сыртқы айырмашылықтары қандай?

6.      Оңтүстік Азияның мемлекеттерін картадан көрсет.

ІІІ. Табиғат жағдайлары. Тақырыпқа қысқаша шолу жасау.

1.      Азияның табиғаты алуан түрлілігімен ерекшеленеді. 75% таулар мен таулы үстірттер. Мұнда ең биік жер Джомолунгма-8848 м,ең төмен Өлі теңіз 403 м.Ірі тау жүйесі екі белдеу құрайды. Жалпы географиялық картадан көрсету.

25% жазықтар алып жатыр. Батыс Сібір, Тұран, Ұлы Қытай, Үнді Ганг, Месопотамия.

Табиғи ресурстар. Минералды ресурстарға бай өлке.

Магмалық жолмен түзілген темір кені – Үндістанда, Қытай.

Түсті және сирек кездесетін металдар-оңтүстік-шығыста шоғырланған.

Көмір Қытай мен Үндістанда көп кездеседі.

Басты байлық-мұнай. Негізгі қоры Парсы шығанағында-иран, Ирак, Сауд Арабиясы, Кувейт, Бахрейін, БАӘ, Катар т.б.

Мұнайдан Сауд Арабиясы 2-орында,

Табиғи газдан Иран 4- орында,

Таскөмір, темір, қалайы, вольфрам Қытай 1-орында

Хром Үндістан 3 орында,

Тұз Жерорта т. жағалауында.

            Континенттік климат, таулы аудандар болуы а/ш кейбір салаларын дамытуға шектейді.

Құрғақ аудандар Оңтүстік-Батыс пен Орталық Азияда мал шаруашылық үшін	ылғал жеткілікті Шығыс, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс егіншілік үшін.
	Ганг, Брахмапутра, Меконг, Иравади, Тигр, Ефрат, Янцзы, Хуанхэ. Енкіштігі 30-450 тау беткейлерде жер жыртылады. Алювий топырағының көрсеткіші екі есе артық. Халықтың саны өскен сайын егістік жерлер жетіспейді.

            Су қоры. Аймақ бойынша біркелкі таралмаған. Әсіресе Оңтүстік-Шығыс Азияда жақсы қамтамасыз етілген. Тұщы су қоры 90% суландыру мақсатында пайдаланады. Энергетикалық ресурс ретінде Жапон, Филлипин, Корея мен Оңтүстік Шығыс Азия мүмкіндігінше пайдаланады.

Орман ресурстары. Шығыс, Оңтүсік-Шығыс бөлігінде таралған. Ылғалды мәнгі жасыл тропиктік орман алып жатыр. Орман сүрегі нарықта сұранысқа ие. Үндістан мен Үндіқытай алдері отыр ретінде пайдаланады. Орман аумағы жылдан жылға азаюда.

Оқушыларға өздігінен тапсырма беру: Азия елдерінің табиғат жағдайлары, ресуртары, бойынша ішкі айырмашылықтарын анықта. Мысалы, Табиғи ресурстар әр аймақта әр түрлі деңгейде дамиды т.б.

Кесте құру: Халықтың саны, құрамы тығыздылығы туралы.

Халқы. Саны-4млрд 140 млн адам тұрады, яғни 60% құрайды. 11- сызбанұсқаға назар аударту. Азияның 6 елі дүние жүзінің саны ең көп қатарына енеді. Қытай, Үндістан, Индонезия, Пәкстан, Бангладеш, Жапония.

12-сызбанұсқада Азияның аймақ арасындағы халқының арасалмағы.

Оңтүстік-Батыс Азия	24%	8%
Оңтүстік Азия	16%	38%
Оңтүстік Шығыс Азия	17%	15%
Орталық Азия	43%	39%

Құрамы. Ұлттың басты белгісі-тіл. Сондықтан топтасуы тілдік негізінде болады.

9 тілдік семья, 600 жуық тілде сөйлейді. Кен тараған сино-тибет-Қытай және тибет бирма, үнді еуропалық-Бангладеш, Үндістан, Пәкстан, Ауғанстан, Ирак.

Саны жағынан ірі халықтар- қытай 1 млрд170 млн, хиндустар-245 млн, бенгалдықтар-190 млн, жапондар 130, пенджабтар, бихарлар-150 млн.

Бірұлтты	Көпұлтты
Жапония, Корея Р  мен КХДР, Арабия түбегі	Үндістан, пәкстан, Ауғанстан, Бангладеш, Непал, Бутан

Бір ұлт басым болатын көпұлтты елдерден тұрады. Мысалы Үндістан жерінде бенгалдықтар мен Бангладештің халқы кезінде біртұтас ұлт болатын. Екі ел бөлінген соң жаңа бангладеш ұлты қалыптаса бастады.

            Діни құрамы. «Адамзаттың рухани бесігі» деуге болады. Үш діннің және этностық діни ағымдардың ошақтары басым. Азияның 17 елінде ислам діні қалыптасты.

Демографиялық жағдай.  Демографиялық жағдайы халықтың әлеуметтік даму денгейіне байланысты болады. Халықтың табиғи өсімі туу мен өлім көрсеткіштерінің негізінде болады. Халықтың ұдайы өсуі өтпелі типі туу жоғары 19‰, өлім төмен 7‰. Табиғи өсуі 12‰. Араб елдерінде 30‰, Жапонияда 0‰.

Жастар мен қарттар саны тен. Өмір сүру жасының ұзақтығы 66 жас. Жапонияда 83 жас, д/ж алда. Мешеу елдерде, Ауғанстан 44 жас, Мьянма 61 жас. Ер адамдар әйел адамдардан басым. 105:100.

Халық тығыздылығы: Халық өте әркелкі орналасқан. Қоныстану 3 типі бар:ауылдық, қалалық, көшпенді.

Орташа тығыздылығы 1 км² 129 адамнан келеді. Ең тығыз Бангладеш, Үндістан, Жапония, Корея Р, Шығыс Қытай, Ява және Мальдив аралдары.

Бангладеште 1 км 1127 адам. Сингапурда 4 мың. Табиғат жағдайлары қолайсыз аудандарда Монғолияда 2 адамнан, Арабияда тұрақты халық жоқ.

Урбандалу. Азияны «Үлкен ауыл» деп атайды. Қала үлесі 42% ғана. Қалада тұратын 1 млрд 729 млн адам. Урбандалудың айырмашылықтары:

Парсы шығанағы, Кувейтте 90%, БАӘ-80 %, Қытайда-  46%, Шри Ланка -15 %. Қала агломерациялары мен инфрақұрылымдық жағынан көзге түседі. 20 қала агломерацияны біріктіретін Токайдо мегаполисінде  55 млн адам тұрады. 1 км 800 адам, әлем бойынша бірінші орында.

Сабақты бекіту.1. Табиғат ресурстары жағынан құрайтын айырмашылық.

2.      Табиғи жағдайы.

3.      Халықтың саны жағынан қандай айырмашылық.

4.      Құрамы бойынша қандай ішкі айырмашылықтар бар.

5.      Демографиялық жағдайы мен халық тығыздылығы жағынан қандай айырмашылықтарды байқадыңдар.

Үйге тапсырма беру. 20,21 параграфтарды қайталау,  соңындағы тапсырмаларды орындау.

           

 

 

 

Сабақ№4                                                                             мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Бастапқы бақылау жұмысы

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Өткен тақырыпты қайталау.

Дамытушылық: Есте сақтау қабілеттерін арттыру, өздігінен жұмыс жасау тәртіптерін қалыптасытру.

Сабақтың түрі: Өздігінен жұмыс

Сабақтың әдісі: Қайталау

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин. Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу. Тапсырмаларды тарату.

І-нұсқа

1.      Сйкестендір:

Марко Поло		а. «Үш теңіздің ар жағына саяхат»
Афанасий Никитин		ә. Антарктика материгін ашқан
Белинсгаузен, Лазарев		б. Памир, Үндістан, Қытай туралы

2.Материктік пен мұхиттық кірігу шекарасы ... деп аталады

а.кірігу                            ә. ажырау                              б.соқтығысу

3.30⁰ с.е. пен 30⁰ о.е. маңында ... қысым қалыптасады

а.төмен                           ә. қалыпты                             б.жоғары

4.Дүние жүзі мұхит балыққа ең бай аудан

            а.полярлық                    ә.тропиктік                             б.қоңыржай

5.Жыл бойы ауа суық, құрғақ температура төмен -40⁰, -50⁰ дейін климаттық белдеу

           а. қоңыржай                   ә.тропиктік                            б. артикалық

6. «Сары»  өзен деп

          а. Хуанхэ                         ә. Янцзы                                б.Амур

7.Тундрада өсетін өсімдіктер

         а. мүк пен қына               ә. сексеуіл, қаңбақ                б.аралас орман

8.Фенноскандия деп ..

        а.Скандинавия түбегі мен Финляндия     ә.Балтық бойындағы елдер   б.Финляндия, Дания

9.Солтүстік Америкада жиі соғатын дауыл

        а. торнадо                          ә.ураган                                б.цунами

10.Сьерра- Невада, Сьерра-Мадре тау жоталары .. жатыр

       а. Аппалач таулары           ә.Орал таулары                    б.Кордильера таулары

11. Әулие Лаврентий өзені арқылы Атлант мұхитымен жалғасып жатқан көлдер

       а. Миссури мен Миссисипи                       ә.Үлкен өзен                           б.Ұлы көлдер

12. АҚШ байырғы халқы

       а. үндістер мен эскимостар                        ә.аборигендер                         б. тутси мен химилер

13. Анд тауларының ең биік нүктесі

       а. Мак-Кинли                  ә.Аконкагуа                            б.Аппалач

14.Жер шарында ең ыстық материк

       а. Африка                       ә.Оңтүстік Америка                б.Аустралия

15.Африканың Виктория сарқырамасын ашқан саяхатшы

       а. Васко да Гамма         ә.Давид Ливингстон               б. Руаль Амундсен

16.Африканың Оңтүстігіндегі шөл қалай аталады?

       а. Сахара                        ә. Калахари                              ә.Намиб

17.Оңтүстік жарты шардың жаз айлары

      а.желтоқсан-ақпан         ә.маусым-тамыз                      б.қыркүйек-қараша

18.Аустралия Одағының елтаңбасында ... бейнеленген

      а. эму түйеқұсы мен кенгуру                  ә.ехидна мен кенгуру               б.эму түйеқұсы мен коала

19.Меланезия деп ..

      а. «Көп аралдар» тобы       ә. «Ұсақ аралдар» тобы          б. «Қара аралдар» тобы

20.Антарктидада «Восток» стансасы белгілеген жоғары температура

      а. -89,2⁰ С                           ә.-59,7⁰С                                    б. -97,3⁰ С

ІІ-нұсқа

1.      Сйкестендір:

Плано Карпини, Вильгель Рубрук		а. Жаңа Зеландия аралын ашты
Фернан Магелан		ә. Орталық Азияға саяхат жасады
Джейм Кук		б. Тынық мұхитты ашты

2. Литосфералық плиталар теорисы туралы түсіндірген ғалым

а.А.Вегенер                            ә.Алисов                           б.А.Войеков

3. Жоғары қысым белдеуден экваторға қарай соғатын жел

           а.маусымдық                          ә. батыс желдері                б. пасаттар

4. Мұхиттың зор көлемді бөліктері

           а. толқындар                           ә. ағыстар                           б. су массасы

5. Географиялық қабықта ең ірі табиғат кешені

           а.географиялық зона             ә.мұхит пен материк          б.табиғи зона, атмосфера

6. Жер сілкінуден туатын толқын

          а.цунами                                  ә.ағыстар                             б. ураган

7.Тайгада- тек қана ... өседі

а. мүк пен қына                    ә. қылқан жапырақты ағаштар        б.аралас орман

8. Жер шарында жауын-шашын көп түсетін аумақ

а.Альпі тауларында             ә.Солтүстік жарты шарда                б. Гималай тауларында

9.Солтүстік Американың ең биік нүктесі

           а. Мак-Кинли                        ә.Аконкагуа                                      б.Аппалач

10. «Миссисипи» атауы үндістер тіліне аударғанда

а.үлкен су                             ә.су атасы                                          б.сары су                    

11.Солтүстік Американың суық арктикалық шөлдер мен тундрада бейімделген халық

а.аборигендер                      ә.эскимостар                                     б.үндістер

12.Оңтүстік Американың климатының ерекшелегін зерттеген

а.А.И. Войеков                    ә. А. Гумбольд                                  б.Н.И. Вавилов

13.Гран-Чако, Маморе, Пантанал ........

а. Анд т ішкі жазықтары   ә.Еуразияның жазықтары                 б.Гималай т. сілемдері

14.Оңтүстік жарты шарды толық алып жатқан материк

а.Африка                            ә.Оңтүстік Америка                           б.Аустралия

15.Африканың ЮНЕСКО-ның шешімімен «Биосфераның Алтын Қорына» енген жер

а.Ніл бойы                        ә.Сахара шөлі                                      б.Конго

16.Африканың суы мол өзен

а.Ніл                                  ә.Замбези                                            б.Конго

17.Антарктиданың жағалауында құстардың ерекше түрі ...

а.итбалықтар                    ә. пингвиндер                                    б.какаду

18.Тасман аралында Аустралиядағы бірден-бір жыртқыш аң ...

а.қалталы құбыжық        ә.эму                                                    б. кенгуру

19.Микронезия деп ...

а. «Көп аралдар» тобы    ә. «Ұсақ аралдар» тобы                    б. «Қара аралдар» тобы

20.Мұхит аралдарынан ең ірі, шаруашылығы жақсы дамыған ел

а. Тасман                          ә. Гвинея                                            б.Жаңа Зеландия

 

Қорытынды кезең: Оқушылардың жұмыстарын жинау. Үйге тапсырма беру, қайталау.

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ №5                                                                            мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Шаруашылығының негізгі бағыттары

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға Азия елдерінің әлеуметтік-экономикалық даму үлгілері, шаруашылықтың мамандану салалары мен елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейлері жөнінен білім беру.

Дамытушылық. Азия елдерінің әлеуметтік –экономикалық дамуы көрсете отырып, білім, білік, дағдыларын қалыптастыру.

Тәрбиелік:Географиялық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: Баяндау, әңгімелеу, сызба құру, картмен жұмыс жасау.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин

ІІ: Өткен тақырыпты еске алу үшін сұрақтар қою:

1.      Азияның табиғи ерекшеліктері.

2.      Қандай табиғи ресурстарға бай?  Минерады, ауыл шаруашылық, су, орман.

3.      Азия елдерінің халықтың саны, құрамы,  тығыздылығы жөнінен кестені тексеру.

4.      Демографиялық жағдайы.

5.      Урбанизацияның дамуы.

ІІІ: Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1.      Азияның зор аумақты болғанымен, табиғат жағдайлары мен ресурстарының алуантүрлігі, тарихи-мәдени дамуының ерекшеліктері оның экономиканың ала-құлалығына  әсерін тигізеді.Азияның экономикасын ғалымдар адамға теңейді. «Аяқтары»- Қытай, Ресей, Үндістан табиғи ресурстар мол. «Басы»-Жапония ғылыми-техникалық жетістіктерге толы. «Қолдары»-жоғары индустриялы елдер, Корея, Жапония, Сингапур, Тайвань, Малайзия, Қытай.

Азияның экономикасы ала-құлалығына Батыста дамыған мемлекеттердің отары болғаны себеп. Бұрынғы отарлырдың әлі күнге дейін өз метрополияларымен экономикалық байланыстары күшті. Ал  біртұтас көлік жүйесінің болмауына, табиғи жағдайлар кедергі жасайды. Ал Жапония мен Қытай Еуропа мен Тынық мұхит аралығындағы теңіз көлігі қатынасын одан әрі жандандыра түсті.

2.       Әлеуметтік-экономикалық дамуы бірнеше айрықша үлгілері бар. Дамудың үлгісінде дәстүрлі мен қазіргі элементтері бар.

-          Жапондық немесе шығысазиялық даму үлгісі Жапония мен Шығыс Азияның жаңа индустриялы елдерінің экономикасына тән.Нарықтық экономика ұстанымдары бар.Экономиканы мемлекеттік тұрғыдан реттеу, экспортқа бағдарлану, шетелдік қаржыны тарту, ұлттық монополияның құрылысы. Сонымен қатар дәстүрлі көзқарас есепке алынады.

-          Қытайлық немесе дамудың «үшінші жолы» нарық экономика мен ескі саяси жүйенің ұштасуы.

-          Сыртқа мұнай шығаратын елдердің даму үлгісі Оңтүстік Батыс Азия. Мұнай өңдіру мен өңдеудің негізінде қалыптасты. Химия, энегияны көп қажет ететін салалар өркендеді. Өңдірістік емес сала қазіргі заман типін сипат алған.

-          Басқа даму үлгілері ирандық үлгі. Мемлекеттік монополия, экономиканы орталықтандыру, шаруашылықтың милитаризациясы жатыр.

3.      Мамандану салалары туралы мәселесі бойынша кестені құру тапсыру.

Оңтүстік-Батыс Азия	Мұнай өндіру
Оңтүстік Азия	Үндістан мен Пәкістан өнеркәсіп өндірісі, өсімдік шаруашылығ,
Оңтүстік-Шығыс Азия	Минералды шикізатқа маманданған. Ірі күрішті аймақ.
Шығыс және Орталық Азия	Аса күрделі шаруашылық құрылымы. Сыртық шаруашылық жасауға географиясы қолайлы.

4.      Елдерді топтастыру. Азия елдері бір-бірінен күрделі айырмашылық жасайды. Жоғарыдан төмен саты құрып, елдердің даму деңгейлерін анықтау.

 

 

 

 

 

 

 

Әлемде аса жоғары дамыған ел;Жапония
Ірі өнеркәсіп, қаржы	Жаңа индустриялы елдер; «Азия жолбарыстары»
	Шетел инвестиция, технологияларды енгізу,	Жетекші дамушы елдер; Қытай, Үндістан
			«Қоныс аударған» капитализм елі; Израиль
			Репатрианттар қайта оралып келді	Мұнай экспорттаушы елдер
				Мұнай қоры арқылы экономиканы жақсартты	Ұлттық табысы төмен	Мешеу елдер
					Ауқымды ел Индонезия	Ауыл шаруашылығына тәуелді

5.      Сабақты бекіту: 1. Азия елдерінің әлеуметтік-экономикасының ала-құлалығына әсер ететін не?

2.Азия елдері арасында әлеуметтік-экономиканың  даму үлгілері туралы не білдің?

3. Мамандану дегеніміз не? Азияда қандай елдер мамандану бағыты бойынша жұмыс істейді?

4. Елдерді экономика жағынан неге топтастырды?

5. Экономикасы жоғары, орташа, төмен дамыған елдерді ата.

 

Үйге тапсырма беру. 22 параграфты оқып, төмендегі тапсырмаларды орындау.

Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау.

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ №6                                                                            мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Жапония.

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Жапонияның аумағы, тарихы мен табиғат жағдайлары туралы білім беру. Халықтың саны, құрамы мен ЭБХ , тығыздылығы жөнінне білімдерді толықтыру.

Дамытушылық: Картадан мемлекеттін орналасу мен шекарасын, көрші елдерді көрсете отырып білім, білік, дағдыларын қалыптастыру.

Тәрбиелік:Өзге елдердің табиғатын, халқын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа тақырып түсіндіру.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, картамен жұмыс, кесте толтыру,

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин. Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.

 

ІІ: Жаңа тақырыпты түсіндіру. Жапонияны картадан көрсетуге оқушыларға талап қою. Неліктен «Құншығыс елі» деп атайды? Ол қандай ірі  аралардан тұрады? Оқушылардың жауаптарын тыңдап. Толықтыру. Хоккайдо, Хонсю, Кюсю, Сикоку, бұлардан басқа 4 мыңға жуық арал бар.

АҚШ, Батыстағы үлкен мемлекеттер мен салыстыруға болады. Шекараны көрсету.

 

Жапонияның мемлекеттік қалыптасу тарихына тоқталу. ІІІ ғ қатайпалар қалыптасып, ІҮ ғ. Ямато алғашқы мемлекет пайда болды. Ұзақ уақыт бойы Қытайға тәуелді болды. ІХ ғ. қатынастарды үзіп, ХІІ ғ бастап ел астанасы солтүстікке көшіп шаруашылық дамыды. Одан кейін оңтүстікке көшіп, елдің астанасы Осака қ болды.

Жапония ХҮІ ғ. ғылыми-техника мен мәдениет дамып, Кюсюс аралында сегун жариялып, миссионерлерге келуге тиым салды. ХІХ ғ.дейін оқшаулану саясатын ұстады. 1867-68 ж буржуазиялық рев-р капитализм дамыды.

ХІХ ғ.жедел капитализ дамып, дайын өмінді сыртақ сатып, шикізатқа тапшылығының орын қалпына келтіріп алды. Өнеркәсіп орындарының салынуы, ХХ ғ. көрші елдермен қарым-қатынас орнатты.

 

Жапония бойлық бойы созылып жатуы, жер бедерінің күрделі және климат айырмашылықтары таб жағдайларын қалыптастырады. Оқулықтағы мәтінге сүйене отырып, кестені толытыруға көмектесу.

Жер бедері	Пайдалы қазбалар	Климат
¾ бөлігі онша биік емес таулардан тұрады.ең биік Фудзияма т 3776м.150 жаңартау, 15 сөнбеген,1,5 мыңға жуық жер сілкінулер болады. 2011 ж болған оқиғаны сипаттау.9 блит тақта 20 м ығысты.	Көмір, қорғасын-мырыш, мұнайға аса бай емес, көрші елдерден сатып алуға мәжбур. Қазір теңіз суынан уран, марганец, сирек кездесетін металдар, өнеркәсіптерін дамытып жатыр.	Шаруашылыққа қолайлы. 3 белдеу; қоңыржай, субтропиктік, тропиктік. Муссондық маңызы зор. Тынық мұх пайда болатын тайфундардың жолында орналасқан.
Жазықтар мен ойпаттартеңіз, өзен аңғарларында. Шаруашылық ты жүргізу қиын, вулкандар көп. Жер «жаулап алынған» есебімен толығуда.		Оңтүстік-шығыста өтетін жылы Куросио ағысы климатты жұмсартады. Орталық бөлігінде меридиан бойымен тау тізбектері жатыр.

           

Жапонияда қысқа және мол сулы болып келеді. Ірі өзені-Синано.Энергияның, шаруашылықтың, өнеркәсіп, тұрмыстық үшін маңызды.

 

            2/3 бөлігін ормандар алып жатыр. Хоккайдо а қылқан жапырақты, Хонсю емен, шамшат, үйеңкі, оңтүстік мәңгі жасыл орман.

 

            Жапония хылықтын саны д/ж 10 орында 127 млн адам.

 

Халықтың өсуі	құрамы	ЭБХ	тығыздылық	урбандалу
Туу көрсеткіші 9‰, табиғи өсуі 0, адамдардың орташа ұзақтығы артуда 86 жас. Д/ж 7 орында. «Ұлттық қартаюы» проблемасы тұр.	99,3% жапондықтардан тұрады. корейлер, қытайлар, айндардың үлесі шамалы.	ЭБХ-54%,  60%-қызмет көрсету, 22% өңдеуші өнеркәсіп, 18% басқа салалар. 5,3% жұмыссыздар	1км2 337 адамнан, Әсіресе тынық мұхит жағалауында орналасқан.	Қазіргі кезде 86% қалаларда тұрады, халық 1 млн асатын 11қала бар. Д/ж ең ірі мегаполис Токайдо-60 млн адам бар, халық ірі қаларға шоғырлану қарқыны бәсендеді.

 

 Сабақты бекіту: 1. Сабақ несімен қызықтырды?

Жапония туралы нені білдіңдер?

Жапонияның табиғатының ерекшеліктері қандай?

Жапонияның орналасуы туралы не білдіңдер?

Жапонияның климаты шаруашылыққа тигізген әсері қандай?

 

Үйге тапсырма беру: Параграф соңындағы тапсырмаларды орындау. Қосымша мәлімет жинау.

 

Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды бағалау.

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ№7                                                                             мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы:Жапонияның шаруашылығы.

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Жапонияның шаруашылықтың даму кезеңдері, өнеркәсібінің дамуы, дүние жүзінде алатын орыны, ауыл шаруашылықтың дамуы мен көлік қатынасының ерекшеліктері сыртқы саудының дамуы туралы білім беру.

Дамытушылық: Жапонияның экономикасының дамуын картадан көрсете отырып еасте сақтау қабілеттерін  арттыру. Ой-өрісін кеңейту.

Тәрбиелік: Өзге елдің экономикасын оқи отырып, танымдық қабілеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, репродуктивті,

Сабақтың барысы: І: ұйымдастыру кезеңі 1 мин.Оқушылармен сәлемдесу. Түгендеу. Сабаққа дайындалу.

ІІ: Өткен тақырыпты қайталау үшін сұрақтар.

1.      Жапонияның орналасуы.

2.      Мемлекеттік құрылымы туралы әңгімеле. Мемлекетті басқару формасы.

3.      Жер бедері, пайдалы қазбалары, климаты,орман ресурстары. Табиғаттағы ерекшеліктер.

4.      Халқы. Саны, ұлттық құрамы, ЭБХ, тығыздылығы, урбандалуы.

ІІІ: жаңа тақырыпты түсіндіру. Жапонияның шаруышылық қалыптасуы кезеңіне қысқаша тоқталу. Шаруашылығы бірнеше даму кезеңінен тұрады.

            2-ші д/ж соғыстан кейін экономикасы әлсіреп, әскери мақсатқа маманданған шаруашылық енді бейбіт мақсатта қайта құру міндеті тұрды. Америкалықтардың жаңа техникасын игеріп, олардан озып кетуге тырысты. Арзан шикізатты сатып алып, дайын өнімді қымбатқа сату, яғни экспортқа бағдарланған.

ХХ ғ. 50 ж экономикасы қалпына келді. Шаруашылықты толығымен жаңартып, әсіресе өнеркәсіптік салаға көп көңіл бөлді. Тауарларды экспортқа қымбат бағамен сатты.

            ХХ ғ. 50-70 ж. жоғары қарқынмен дамып, эк-ға қолайлы ықпал жасады.

-          Мамандану деңгейі жоғары әрі көнбіс (төзімді)

-          Д/ж нарықта шикізат пен отын бағасының арзан болуы;

-          Шетелдерден жаңа ғылыми-техникасын сатып алып жергілікті жерде қолдану;

-          Әскеришығындары төмен;

-          Қаржыны эк-ны дамытуға жұмылдырды;

-          Мемлекет тарапынан  эк-ны реттеу.

ХХ ғ. 70 ж. энергияны мен шикізатты  көп қажет ететін салаларды  азайтып. Ғылымды көп қажет ететін өндірісті ұлғайтты. Электрониканы, автоматтандыру, робот. Аса маңызды қаржы орталыққа айналды.

Тапсырма: Жапонияның өнеркәсіпте, ауыл шаруашылықта күшті мен әлсіз жақтарын көрсет:

Ішкі салалар, маңыздылығы.

Шеттен әкілінетін

Электр энергияны өндіру АҚШ, Қытай, Ресейден кейін 4ші орында.60%жылу,30%атом  Өңдеуші өнеркәсіп-материалдық, ғылымға негізделген. Машина жасау, ірі танкерлер, жүк кемелер, кеме орталықтары-Иокогама, Кобэ, Нагасаки. Автомобиль «Тойота», «Ниссан», «Хонда»концерндер, орталықтары-Нагоя, Хиросима, Токио. құрал-жабдықтар, өндіріске қажетті машиналар,Токио-станоктар, Нагояда-қарапайым станоктар, Осака-ауыр машина. Тұрмыстық техника-бейнемагнитафон, түсті теледидар, радио, электрондық есептеуіш техника, тетіктер.

Қара мет-гия 23%Жапонияның үлесіне тиеді.

Қорытынды шығар. Қандай салалар маманданған, жетекші сала, не жетспей жатыр?

14%  халық ауылда тұрады,    ЭБХ  5%,     ЖІӨ  2%.

Өсімдік	Мал шаруашылығы	Балық шаруашылығы
Ең басым-өсімдік шаруашылығы. 14% құрайды. Жылына 2-3 рет өнім жинайды. Негізгісі-күріш,  жылына 12-14 млн т күріш жинайды. Хонсю аралында көп өсіріледі. Бидай, қытайбұршағы, көкөкніс, жеміс. Жылыжайларда-қызанақ, қияр, тәтті бұрыш, құлпынай, малазықтық дақылдар, жібек әйгілі.	2-ші д/ж соғыстан кейін ет пен сүт өнімдерін көп пайдаланды. Ірі қара, шошқа, бройлер тауықтар, шаруашылықтар автоматтандырылған, ірі қалалардың маңында шоғырланған.	Күнделікті пайдаланатын тағам, жылына 6-7млн т теңіз өнімдерін аулайды.

Көлік қатынасы жоғары деңгейде дамыған. 4 аралы арасында тоқтаусыз көлік қатынасы жүріп жатыр. Бір-бірімен тонел мен көпірмен байланысқан. Хонсю мен Хоккайдо арасында д/ж ең ұзын тунелл 54 км созылады.

Тасжолдар жиілігі 1 км²03 км алдыңғы орында.

Теміржол ұзындығы 20 мың км. «Синкансен» экспресі қызмет ететін жолдар шалғай жатқан ауылдарға таралады.

Теңіз көлігі маңызы зор, аса ірі порт Тиба, Кобэ, Иокогама, Нагоя, Осака, Китакюсю.

            Сыртқы байланыстары. Сыртқы сауда көлемі жөнінен АҚШ, Германиядан кейін 3-ші орында.Тұрмыстық заттар экспортқа бағытталған. Импортта шикізат пен машина өнімдері, азық-түлік. Негізгі сауда әріптесі АҚШ. Көрші елдермен Қытай, КореяР, Оңтүстік-Шығыс Азия елдерімен сауда байланысы тығыз. Таяу Шығыс елдері мұнаймен қамтамасыз етуде.

            Жапонияның Қазақстанмен байланыс туралы де әңгімелеу.

Сабақты бекіту: Импортқа бағытталған өнеркәсіптік салалар?

Экспортқа бағытталған салалар?

Экономиканы көтеру мақсатында қандай шаралар ұйымдастырылды?

Тынық мұхит жағалауында қандай өнеркәсіптер орналасқан?(Құрал-жабдықтар мен өндіріске қажетті машиналар)

1990 ж Жапония экономикасының дамуы.

Географиялық диктант:

Электро энергияны өндіруден-4 орында

Автомобиль өнеркәсібі жөнінде д/ж бойынша -1 орында

Робот шығарудан -1 орынды

Сыртқы сауда көлемі жөнінде-3 орында.

ЖІӨ-2 орында

Сабақты қорытындылау: Не туралы әңгімелестік?

Ненісімен қызықтырды?

Жапонияның күшті жақтары қандай?

 

Үйге тапсырма беру: параграф соңындағы тапсырмаларды орындау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ№8                                                                             мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Қытай

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Қытай Республиканың экономикалық-географиялық жағдайы, мемлекеттің қалыптасуы және геосаяси жағдайы мен табиғи жағдайы туралы білім беру.

Дамытушылық:  картамен жұмыс жасау арқылы оқушылардың есте сақтау қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: өзге елдердің тұрмыстық, табиғи жағдайларын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:Жаңа тақырыпты түсіндіру

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, кескін кармен жұмыс, суреттеу.

Сабақтың әдістемелік құралдары:

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен сәлемдесу. Түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.

ІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1.      Қытайдың құрамы және экономикалық-географиялық жағдайы. ҚХР негізінензаңына сәйкес социалистік мемлекет болып табылады. Құрамына 22 провинция, 23 Тайваньмен есептегенде. 5 автономиялық аудан орталыққа бағынатын 3 қала-Пекин, Шанхай, Тяньцзин. 1997 ж Сянган (Гонконг) Қытай аумағына өтті. Астанасы-Пекин қаласы, халықтың саны 17200000 адам.

2.      Тапсырма: Қытай шекарасының  кескінің сызу. Шеракаралас мемлекеттерді, табиғат жағдайларын, су ресурстарын суреттеу.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.      Қытай мемлекетінің қалыптасу тарихы.

-          400-500 мың ж бұрын –жабайы адамдар юанмоу, лантян, синантроптар-қытай питекантропы.

-          Б.з.б. ІІ-ІІІ м/ж-Ся құлдық құрылыс дамыған әулиет.

-          Шан әулиеті

-          Батыс Чжоу, феодалдық қатынас билікке келді.

-          Б.з.б. 221 ж император Циньшихуан бөлшектеніп,

-          Көпұлтты Цинь империясы құрылды.

-          1840 ж  қытай феодалдық қатынастар орнады.

-          1911 ж Сунь Ятсен басқарған буржуазиялық-революция нәтижесінде

-          1912 ж 12 ақпанда республика болды.1949 ж 1 қазанда ҚХР құрылды.

Коммунистік қоғамды орнату үшін түрлі эксперименттерді жүргізді.

Климаты алуан түрлі, қоңыржай, субтропиктік, субэкваторлық белдеуде орналасқан. Теңіздерден қашық орналасқан климаты континенттік әрі қатаң. Көп жерлер шөлдер мен шөлейт алып жатыр. Ж-ш мөлшері аз, егіншілік қолдан суару, жазы ыстық, қысы суық. Шығыста Тынық пен Үнді мұхиттын ықпалы зор. Қыста құрғақ әрі салқын. Жазы муссон 100-150 км жететін дауылды – тайфун. Нөсер жаңбырлар.

Топырағы: шығыста- құнарлы сұр, сұр қоңыр. Оңтүстікте-сары және қызыл топырақ тараған.

Халқы. 1949 ж туу мен өлімі жоғары .

 

 

 

 

 

 

 

 

Қытай-көпұлтты біртұтас мемлекет, 56 ұлт бар. 1995 ж негізгі халқы-ханьдықтар, саны 1 млрд аса адам өсті. Өзге халықтар-чжуан, хуэй, ұйғырлар, манчжурлар, тибеттіктер, моңғолдар, қазақтар. Ең көп-чжуандар, ең аз-лобалықтар.

Ресми тіл мандарин диалектісі, өзге ең танымал юаухакка, ган, минь, цзян. Өзге тілдер ең көп тараған тай, ұйғыр, мяо, қазақ тілдері.

Ең маңызды дін конфуцийлік, даосизм, будда, мұсылмандар мен христиандар.

Ұлттың өз әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі қалыптасты. Оларға табиғи, әлеуметтік және экономикалық жағдайлар ықпал етті. Солтүстік-ұн тағамдары, оңтүстік-күріш.

Ұйғыр, қазақ, өзбек	Қой етінен палау, кәуап, тандыр нан
моңғолдар	Қуырылған күріш, қуырылған құйрықты, сүт қатқан шай,
Корейлер	Дагао пудингі, салқын кеспе, ашытылған қырыққабат
Тибеттіктер дзамбаны	Майда қуырылған арпа ұнын жеп, тұшыланған маймен шай ішеді

 

моңғолдар	Шапан мен етік
тибеттіктер	Чуба шапаны,
ұйғырлар	Кестеленген тақия
корейлер	Тұмсығы қайқы етік
Мяолықтар, тибет әйелдері	Алтын мен күміс әшекейлер,
ханьдықтар	Ішкі ауласы бар үй
Моңғолдар, шыңшаңның, цинхайдың, ганьсудың	Киіз үйлер
Оңтүстік қытай	Екі қабатты үйлерде тұрады

 

Сабақты бекіту: 1. ҚХР-ның ЭГЖ.

2.Қандай елдермен шектеседі.

3. ЭГЖ қолайлы жағдайы.

4. Қытай республика болып аталуы қандай оқиғаға байланысты болды?

5. Табиғатын, климатын, топырағын сипатта.

6. Халықтың құрамы, өсу мен туу жағдайы.

Сабақты қорытындылау: Бүгінгі сабақта не туралы әңгімелестік?

Нені білдіңдер?

Қандай маңызды мәселелер талқыланды?

 

Үйге тапсырма беру: параграфты оқу, параграф соңындағы тапсырмаларды орындау.

Сабақ №9                                                                            мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Қытай шаруашылығы.

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Шаруашылықтың дамуына сипаттама жасау, Қытайдың өнеркәсіптің дамуы, ауыл шаруашылықтың, көлік пен байланыс туралы білім беру.

Дамытушылық: Картамен жұмыс жасау арқылы оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Географиялық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Баяндау, репродуктивті, картамен жұмыс жасау

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин

Оқушылармен сәлемдесу. Түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.

ІІ: Өткен тақырыпты қайталау үшін, сұрақтар қою.

1.       Дәптерде орындаған тапсырманы тексеру.

2.      Қытай мемлекетінің қалыптасуы туралы әңгімеле.

3.      Қытай жеріндегі су ресурстарының таралуы, картадан басты өзендерді көрсету.

4.      Қытайдың климаты.

5.      Халықтың өсуі мен азаюі туралы.

6.      Халықтың құрамы мен таралуы.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1.      Қытай шаруашылыққа сипиттама жасау. Оқушыларға өздігінен тапсырма беру.

1949 ж ҚХР болып жариялап, 1979 ж реформа жүргізіп, экономикалық құрылыста көптеген жетістіктерге жетті.Өндірістік және а/ш саласында д/ж бірінші орынға ие болды.

Сызба жасауды тапсыру:

Азық-түлік тауарлар:

Астық, ет, құс, жұмыртқа, судағы кәсіпорындар, өсімдік, жануарлар майлары,

Отын, өндіріс, құрылыс материалдары

Көмір, пластмасса, пленка, цемент,

Халық тұтынатын тауарлар

Мақта, жүннен жасалған мата, кездемелер киімі, велосипед, кір жуу машина, телевизор, шыныдан тұрмыстық заттар,

Өндіргіш күштер

болат , түсті металдар, химиялық талшық, шұға кездемесі, химиялық танайтқыштар өндіруден, электр энергияны,

Техникалық күштері

Ауыр индустрияның тау-кен, энергетикалық, металлургиялық, химиялық, автомобтль, кеме жасау кәсіпорындарда құрал-жабдық өндіруде.

Сонымен қатар

Білім беру, ғылым, мәдениет

Тапсырма; 1949 ж мен 1960-70 ж экономиканың өзгеруін анықта.

1949-57 жылдары	1960-70 ж	1980-2009 жж
Өнеркәсіп, банк, көлік, сауда мемлекет қарамағына өтті. Помещиктер жойылып, жер шаруаларға берілді. Кооперативтерге бірікті. Жоспарлы экономикаға кірісті. Өнеркәсіп 2,3 есе өсті. Индустрияның негізі қаланды.Солтүстік батыс ірі өндірістік аумақтарға айналды.	Сыртқы және ішкі саясатта, экономикада қолайсыз зардаптарға тіреді. А/ш, жеңіл  және тамақ өнеркәсіптерін дамытуға, халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға, а/ш ұлғайту, өнеркәсіпте шетел капиталып дамытты.	Экономиканың көрсеткіші д/ж екінші орын алып, ЖІӨ 8,8 трл доллар. Шетелдермен сауда, экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени байланыстары дами түсті.

Өнеркәсібі.

Отын-энергетика	Өнеркәсіп	Қара металлургия	Машина жасау	Энергетикалық	Авиация
Таскөмір- басты басснейндері; Солтүстік-Шығыс пен Солтүстік, Солтүстік-Батыс. Мұнай-Солтүстік-Батыс шөлдер мен таулар. Электр энергияны Солтүстік-Шығыста ЖЭС өңдіреді	Ұшақ, кеме, автомобиль, Жердің жасанды серіктері, кәсіпорындарды модернизациялауғ шетел инвестицияларды тартты.	Аньшань, Тайюань Пекин,Тяньцзинь, Шанхай,Ухань, Баотоу,Паньчжихуа, Үрімші Цзюцюан, 21 кәсіпорын, жылына 1 млн т. қуатықа ие. Солтүстік-Батыс Оңтүстік-батыста түсті металдар кені.	Шаруашылықтың Барлық салаларын жоғары сапалы кешенде жабдықтармен қамтамасыз етілген.Өнімдері экспортқа шығарылады.	Көмір, мұнай, электр энергияны өндіру. 2008 Мұнайдан 5 орында Электр энерг 2 орын. Линьюнган атом электр станциясы салынуда.	Жйқын-ұшақтар, бомбалаушы, барлаушы ұшақтар, пассажирлік және көліктік ұшақтар, тікұшақтар.

 

Женіл өенркәсіп	Тоқыма өнеркәсіп
44 сала, 200мың тауар шығарады. Фарфор, сағат, шамадан, былғары бұйымдары, аяқкиім, ойыншықтар, металл бұйымдары, шамдалдар, көзілдірік, т.б. экспортқа шығарылады	Мақтадан, жүннен, жасанды талшықтан мата тоқу, бояу, тоқыма мата, киім кешек дайындау. Жібек, тоқыма заттар экспортқа шығарылады.

А/ш Қытайдың негізгі саласы болып табылады. А/ш материалдық техникалық  жабдықтармен жақсартылған.

            Егін шаруашылығы, астық-бидай, жүгері,бұршақ, тәтті картоп өсірілетін алптарын картадан тауып, дәптерлеріне жазып алады.

 Суда өсетін күріш-басты аудандар-Янцзы, оңтүстік Қытай, Юньнан-Гуйчжоу үстірті.

Бидай-басты алабы Хэнань, Шаньдун, Анохой, Шэнси, Цзянсу, Хубей, Сычуань.

Жүгерінің басты аудандары-Солтүстік-шығыс, Солтүстік, оңтүстік-Батыс.

Бұршақ тұқымсдастар-Солтүстік-шығыс, хуанхэ-Хуайхэ,

Тәтті картоп жаппай өсіріледі.

Техникалық дақылдар: мақта, жержаңғақ, рапс, күнжіт, қант құрағы, шай, темекі, жібек құрты.

Мақта өсіру алаптар-хуанхэ, Янцзы, Манас.

Жержаңғақ- Шаньдун, Гуаньдун, Гуанси, Ляоянде

Рапс-Янцзы, Сычуань,

Қант құрағы-Оңтүстік Қытай,

Қант қызылшасы-Хэйлунцзян, Цзилинь, Ішкі Моңғолияда.

Мал шаруашылығы-Ішкі Монғолия, Синьцзян, Тәңіртау, Алтай таулары, Цинхай-Тибет таулы үстірттер.

            Көліктің барлық түрлері жоғары дәрежеде дамыған.

Теміржол ұзындығы 86000км, автомобиль 3,6 млн км,

            Пекин қ ішкі авиабағыттар жүйесі, Ұшақтар барлық провинцияларға, автономдық аудандарға, орталыққа, туристік қалаларға. 2009 ж 3 орынға шықты.

Байланыс: оптиклық-талшықты, сандық, жерсеріктік, мобильдік, коммунаторлық түрлері қалыптасқан.Бұкіл елдерді байланыстырады. Орта, ірі қалаларда экспресспошта жұмыс істейді.Тікелей телетайп, сандық ақпарат, факс, халықаралық телебағдарламалар трансляциялау.

Қортынды кезең. Бүгінгі сабақтан нені білдік?

Қытай елінің экономикасы 1949-57 ж. және 1960-70 жылдардағы айырмашылық неде?

ЖІӨ Жапониямен салыстыр.

А/ш дамуын Жапониямен салыстырып,  елдің экономикасына тигізген әсері.

 

 

Сабақ №10                                                                          мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Ішкі айырмашылықтары, экономикалық аудандары, туристік нысандар, сыртқы байланыстар, Қазақстан Қытаймен қарым-қатынас.

Сабақтың мақсаты: Білімділік:Қытайдың ЕЭА дамуына сипаттама жасау, Қытайдың баж салығынсыз аумақтары, туристік нысандардың құрылуы туралы  білім беру.

Дамытушылық: Картамен жұмыс жасау арқылы оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Географиялық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, өздігінен тапсырма беру, картамен жұмыс.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин

Оқушылармен сәлемдесу, түгендеу. Сабаққа дайындалу.

ІІ. Өткен тақырыпты қайталау.

1.      ҚХР жарияланған жыл.

2.      1979 ж реформаның жетістіктері қандай болды?

3.      1953-1958 ж аралығында Қытайдың дамуы.(өнеркәсіп, банк, көлік, сыртқы сауда мем қарамағына алынды, помещиктер табын жойды, шаруалар жер алды, кооперативтер, жоспарлы эк-ка, өнеркәсіп а/ш 2,3 есе өсті, индустрияның негізі қаланды, солтүстік пен батыс провинциялар өнеркәсіп, жұмысшы табы өсті, КСРО көмек ұсынды)

4.      1960-1970 ж ҚХР саяси бағыты.отын-энергетиканың басты алабын картадан көрсет.

5.      Шаруашылықтың даму ерекшеліктері.

6.      Оған қандай факторлар әсер етеді?

ІІІ: Жаңа тақырыпты түсіндіру.

1.      Қытайдағы барлық ерекше экономикалық аудандар (ЕЭА) оңтүстік-шығыста орналасқан. Тапсырма: Кестеге мына мәліметтерді еңгіз:

5 ЕЭА

мақсаты

бағыты

Рөлі неде?

Бұлардың арасында байланысты көрсет, экономиканың дамуына қортыныды жаса.

Қытайлық баж салығынсыз аймақ «еркін портты». Бұл аймақта, экспорттық өнімдер,шығаратын өндеуші өнеркәсіптер мен сыртқы сауда дамиды. Онда ерекше кедендік полиция мен кедендік бақылау орнатылған.

            1990 ж 13 баж салығынсыз аймақ құрылған. Бұл елдегі ең ашық аймақ, Солтүстік Қытайда ең ірі аймақ. Солтүстік-Шығыста шетелдермен байланысын кеңейтуге маңызды рөл атқарады.

            Шекара маңында ашық қалалар. 1992 ж наурыз айында сыртқы сауда шекара маңында 13 қала қосылды. Оларды үлкен атластан тауып көрсету.

            Тапсырма: Картадан Қытайдың құрлықтағы шекарасы қайсы елдермен шектесетінін анықтандар. Оның саяси және экономикалық-географиялық жағдайына баға беріңдер.

            Қытайдағы туристік объектілер туралы әңгімелеу. Пекин қаласының ерекшелігі туралы, туристер үшін таңдайтын жер бар екенін, Қытай дың соңғы кездегі дамуы туралы әңгімелеу. Оқушылардың қызуғышылықтарын оятып Үйге, мәтінге сүйене отырып ғаламтор арқылы Қытайдың көрікті жерлерінің суреттерінен слайд жасау.

            Қорытынды: Бүгінгі сабақта не туралы білдік?

Сабақ несімен ұнады?

Қытайдың қандай объектілерімен таныстыңдар?

Қытай экономиканың жедел  дамуына не әсер етті?

            Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды бағалау.

           

 

 

 

 

Сабақ №11                                                                          мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы:Үндістан.

Сабақтың мақсаты:Білімділік:Оқушыларға Үндістанның ЭГЖ, мемлекеттік саяси құрылымы, геосаяси  мен табиғи жағдайы туралы білім беру.

Дамытушылық: Картамен жұмыс жасау арқылы қызығушылықтарын оятып, пәнге деген сүйіспеншілікті дамыту.

Тәрбиелік: Жұмысты өз бетінше орындауға, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, өздігінен жұмыс жасау, картамен жұмыс.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин.

Оқушылармен сәлемдесу. Түгендеу. Сабаққа дайындалу.

ІІ: Жаңа тақырып түсіндіру. Үндістан мемлекетінің қалыптасу кезеңі туралы не білесіңдер?Қазіргі Үндістан аумағында өте ертедегі ежелгі адамзат өркениеті пайда болған.

Оқушылардың жауаптарын тыңдап, толықтыру.

Тапсырма: сызба жасау.

Үндістан

ЭГЖ	Мемлекет құрылымы	Геосаяси жағдайы
Оңтүстік Азияда 25 штата пен 7 аумақ Дели Шығыста-Бангладеш, Мьянма, Солтүстікте-Қытай, Непал, Бутан, Батыста-Пәкстанмен, Үнді мұхит, Полк бұғазы, Шри-Ланка, Шекара-14103 км, жағалау-7000 км, ауданы-3 млн 288 мың км2. ЭГЖ шаруашылыққа қолайлы, Қызыл т арқылы Тынық мұхитқа, Үнді мұхит арқылы Аустралиямен байланыс бар.Пәкстан арасында мәселелер қиын, Қытай арасында шекара биіктаулы Гималай. Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстан-ауған жері бөліп жатыр.	Тәуелсіздік 1947 ж 15 мамырда, 26 қаңтар-республика жарияланған, Билік-Президент Кеңесін басқарушы-Премьер министр Заң шығарушы-Екі палата, Жоғары-халықтық, төменгі-штаттар кеңесі. Саяси партиялар-ҮҰК, Бхаратия партиясы.	Б.з.б. ІІ м/ж харапп өркениеті. Веда тілі алып келген үнді-арий тайпалар. Б.з. ҮІ ғ. Парсы империя І Дарийдің қоластына өтті. 1398-1399 ж Темірлан 1526 ж Бабыр шах. ХҮІІІ ғ.Ұлы Монғолдар. ХҮІІІ ғ. с. мен ХІХ ғ. б. Британия. 1958 ж сипайлар көтерілісі 1947 ж тәуелсіздік.

Физикалық картадан Үндістанның жер берін көрсете отырып, әңгімелеу. 3 табиғи зона өтеді. Декан таулары түбекті дерлік алып жатыр. Үнді-Ганг жазығы екі бөліктен тұрады. 

Шығыста-Ганг, Брахмапутра өзеңі, ылғалды тропиктік орман.

 Батыста-Тар шөлі құрғақ аймақ.

Солтүстікте-Гималай таулары.Чогори -2 шың, Қарақорым-ең биік нүкте. Канченджанга-3 шың Нангапарбат орналасқан.

Басты өзендерін физикалық картадан табуға тапсырылады.Ганг, Үнді, Брахмапутра, Годавари.

Пайдалы қазбалар: көмір д/ж бойынша 4 орында. Темір кені, табиғи газ, мұнай,

марганец, титан, хром, алмас, слюда, әктас.

            Климаттық жағдайы: жылдың үш мезгілімен ерекшеленеді. Көп бөлігін қыс- құрғақ, солтүстік-батысы циклонға ж-ш мол түседі.

Наурыз айынан температура өседі, мамырдың соңында ең жоғары шегіне жетеді +40⁰С.

Маусымда жаңбыр басталады, температура төмендеп, ылғалдылық95% және одан да жоғары көтеріледі.

Қйркүйекте муссондар кетеді,температура 25-27⁰С тұрақтайды. Кейбір аудандарда циклондар дауылға, тіпті тайфундарға ұласады.

Қорытынды. Не туралы білдік? Нені қосасындар? Несімен маңызды болды?

Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма беру: Параграф соңындағы тапсырмаларды орындау.

Сабақ №12                                                                          мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы:Үндістаның шаруашылығы.

Сабақтың мақсаты:Білімділік: Үндістанның халқы мен шаруашылықтың негізгі белгілері, ішкі айырмашылықтары туралы білім беру.

Дамытушылық: картамен жұмыс жасау арқылы, кесте арқылы оқушылардың білімдерін жүйелеп, қалыптастыру.

Тәрбиелік: Өзге елдердің экономкиалық-әлеуметтік жағдайларын құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, географиялық диктант, кестемен жұмыс, картамен жұмыс

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі 1 мин

ІІ. Өткен тақырыпты қайталау.

1.      Географиялық диктант:

-          Үндістанның құрамында 25   штат.

-          Үндістан шығысында Бангладешпен, Мьянмамен шектеседі.

-          Үндістан тәуелсіздікті 1947 жылы 15 тамызда алды.

-          Заң шығарушы орган екі палатадан тұрады.

-          Үндістан түбегін Декан таулы үстірті дерлік алып жатыр

-          Көмір қоры жөнінен дүние жүзінде 4 орын алады.

-          Егістік 55 %, орман мен бұталар    23 % алып жатыр.

ІІ: Жаңа тықырыпты түсіндіру.

1.      Оқушыларға кестені толтыру тапсырылады.

Халық саны	1189 млн
тығыздылығы	362 адамнан
ұлты	Көп ұлтты, үнді-арийлер. 300 аса этнос бар,
тілі	Хинди, ағылшын
діні	Индуизм, ислам, христиан, сикха, будда
Табиғи өсуі	Туу 1000 23, өлу 10007 адамнан,
Жыныстық құрамы	Ерлер көп,
тұрмыстары	Шаруалар басым, жұмысшылар көбі шеберханаларда жұмыс істейді
Урбандалу	Сыртқы-шектеулі, ішкі өсуде, ауылдан қалаға көшу басым

2.      Экономикасы дәстүрлі мен қазіргі заманға сай а/ш өндіріс, жаңа жабдықталған кәсіпорындар дамуда.

Мемлекеттік секторы,	Ұлттық жекеменшік  қолында	Шетел монополия
Жер қойнауындағы байлықтар, темір жол, шаруашылық, байланыс, суландыру құрылысы, ірі банк, ауыр өнеркәсіп,	Жеңіл өнеркәсіп, машина жасау, металлургия,	Мұнай өңдеу, химия,

 

3.      Картамен жұмыс, мына қалаларды картадан таб.

Калькутта, Мумбай, Мадрас

4.      А/ш.Реформалар жүргізгенен кейін капиталстік шаруалар нығайып, арендаторлардың жағдайы жақсарды. а/ш өнімдері өсуде, сұраныспен қамтамасыз етеді. Күріш өндіруден д/ж 2 орын алады.

80% азық-түлік дақылдары	Техникалық дақылдар	Мал шаруашылығы
Күріш-Ганг ө төменгі ағысында Раби-Ганг ө жоғары Тары – Декан таулы үстіртінде	Мақта- Декан таулы үстіртінде солт-бат Шай-Гималай шығыс	Қой –негізгі шаруашылық Ірі қара д/ж  орында Құс , балық,

 

 Өнеркәсіп, көліктің дамуы туралы әңгімелеп, 16-суреттен негізгі аумақтарды көрсету.    

5.      Ішкі айырмашылықтар. Дамадор  ө ауыр өнеркәсіп, жеңіл, тамақ, күріш, джут, шай осы жерде шоғырланған.

Сатледж ө Бхакра-Нангал су электр стансасы, бидай мен техникалық дақылдары өсіріледі.

Ең ірі Дели – бай адамдар тұрады. Ескі мен жаңа деп бөлінеді.

Батыс пен Шығысы- мақта, мақта мата өнеркәсіп кешені бар, мұнай өңдеу, мұнай химия өнеркәсібі қалыптасқан.

Мумбайда түрлі машина жасау зауыттары орналасқан. Ғылыми-зерттеу  институты, университет, киностудия бар. Туристер үшін, қонақжай үйлер салынған.

Оңтүстік штат – күріш, көкөніс, кокос,

Мадрас қаласында – а/ш өнімдерін сыртқа шығарумен айналысады.

Бангалор – көлік машина жасау, станок жасау зауыттары бар.

Қорытынды кезең: Сабақта не туралы айтылды?

Нені білдіңдер?

Үндістан несімен ерекшеленеді?

Бидай өндіруден нешінші орынд алады? (2)

Экспортқа шығаратын дақыл. (шай)

Ірі қара өсіруден д/ж алатын орны. (1)

!шкі айырмашылықтар неден байқалады?

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма беру. 29 параграфтың соңындағы тапсырмаларды орындау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Халық саны
тығыздылығы
ұлты
тілі
діні
Табиғи өсуі
Жыныстық құрамы
тұрмыстары
Урбандалу

1.      Экономикасы дәстүрлі мен қазіргі заманға сай а/ш өндіріс, жаңа жабдықталған кәсіпорындар дамуда.

Мемлекеттік секторы,	Ұлттық жекеменшік  қолында	Шетел монополия

 

 

 

 

 

 

 

Халық саны
тығыздылығы
ұлты
тілі
діні
Табиғи өсуі
Жыныстық құрамы
тұрмыстары
Урбандалу

2.      Экономикасы дәстүрлі мен қазіргі заманға сай а/ш өндіріс, жаңа жабдықталған кәсіпорындар дамуда.

Мемлекеттік секторы,	Ұлттық жекеменшік  қолында	Шетел монополия

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ №13                                                                          мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы:Түркия

Сабақтың мақсаты:Білімділік:ЭГЖ, тарихы, жер бедері мен климаты, халқы мен шаруашылығы туралы білім беру.

Дамытушылық: Картамен жұмыс жасау арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік:  Өзге елді тануға, құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың құрал – жабдықтары: Түркияның жер бедері картасы, саяси картасы.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сурет салу, картамен жұмыс, кестені толтыру.

Сабақтың барысы: І: Ұйымдстыру кезеңі.

ІІ: Жаңа тақырыпты  түсіндіру. Түркия 75 провинция бар. 1923 жылы 29 қазанда тәуелсіз жарияланды. 3%-Еуропада, 93% Азияда орналасқан. Халықаралық қатынастар үшін ЭГЖ қолайлы. Босфор, Дарданелл, Мәрмәр теңіздер арқылы су жолы бар. Сыртқы қатынастар жасауға қолайлы.

Тапсырма: Түркияның физикалық картасынан, Түркияның шекарасын сыз. Шектесетін мемлекеттерді белгіле, жер бедерін, басты өзендері, көлдерді түсір.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жер бедері таулы болғандықтан климаты  алуан түрлі:

-          Қара теңіз жағалауында жылы қоңыржай, ылғалы мол, жазы ыстық, қысы жылы,

-          Жерорта теңізініңі жағалауында жерорта теңіздік климат , жазы ыстық құрғақ, ал қысы жылы жаңбырлы.

Түркияның 30% егісмтік жерлер, 26% ормандар мен бұталар, 12%шабындықтар мен жайылымдар.

Мұнай мен газ                   оңтүстік-шығыста;

Темір кені                           Фетхия мен Гулеман

Мыс кені                                      Эргани, Мургул, Улудаг тау. Бат

Экспортқа – хром, мыс, алюминий, темір, кокстелінген көмір. Ас тұзымен Тұз көлі қамтамасыз етеді.

 

Халқы: саны	73,6 млн
Тығыздылығы 1км2	95
құрамы	94% түріктер, күрдтер, арабтар, түрікмендер, черкестер, лазылар, аджарлар, абхаздар, ингуштер, шешендер
тілі	Алтай тіл семьясына түркі тобына
діні	99%ислам
Туу көрсеткіші	1000 адамға 18 нәресте
өлу	1000 адамға 6 адамнан
Өмір сүру ұзақтығы	әйелдер 74, ерлер 69 жас
ЭБХ	20,4 млн адам, 44% а/ш,  41% қызмет көрсету саласында. 15%  өнеркәсіпте.

Түркияның ірі қаларын мәтінге сүйене отырып картадан тауып, мәлімет жинау.

 

Шаруашылығы. ХХ ғ. 70 ж аграрлық ел болып келеді. Халықтың көбі тамақ, жеңіл өнеркәсібімен айналысады.

Экономикасы орталықтандырылған экономикадан еркін нарықтық экономикаға өтуде.

Өнеркәсіп  дамыған салалар:

Тау-кен-көмір, хромит, мыс, бор                    Металлургия,                    Мұнай,                  

Тоқыма,                                                             Тамақ,                                құрылыс

Тас көмір	Қара т жағалауында Эрегли, Зонгүлдак, Амасра, Сегютези. Батыста Сейтемер, Тунчбилек, Дегирмисаз, Сам, Чан, Бейпазары, Әрәурулі
мұнай	Оңтүстік-шығыста, толық қамтамасыз етпейді
металлургия	Толық қамтамасыз етеді
Темір кені	Давриги, Сивас,
Хром кені	Фетхие, Башеррон, Гулеман,
мыс	Эргани, Моргул,
Қорғасын, мырыш	Кебан, Симав, Девели,
Электр эенергия	Ең ірі СЭС Ефрат ө Кебан су э.с.Сакария, Қызыл-Ирмақ, Тартус, Гезид, Сейхан ө салынған. Амбарлы мен силяхтар Стамбұл қ электр энергиямен қамтамасыз етеді.
Қара металлургия	Жылына шойын 4,8 млн т, болат Измир, қырыққалледене, Анталия мен Элизиге қ темірн-хром зауыттары жұмы істейді.
Түсті металлургия	Эргани, Мургуле қ мыс, Самаун, Сейдишехир қ алюминий зауыттары бар
Машина жасау мен металл өңдеу	Фиат, Рено, Мерседес, Тайота машиналары шығаруда, Стамбұл, бурса, Измир, Мерсин қ жүк таситын автомобильдер, автобукстар, миниавтобустар. 30 мың трактор, Тепловоздар, жолаушы, жүк вагондарын Ескишехир, Адапазары, және Сивал қ өңдіріледі. Стамбұл, Измир, Пендик қ кеме жасайтын зауыттар, Тұрмысқа қажетті электротехника құрал-жабдықтар Стамбұл, Измир қ шығарылады.
Химия өнеркәсібі	Измир, Ашага, Мерсин қ мұнай айыру және өңдеу зауыттары жылына 13 млн т мұнай өңдейді. 7 зауыт химиялық тынайтқыштар, Стамбұл, Измир және Адапазары қ түрік-америка автомобиль доңғалақтарын жасайды. Мәрмәр т шағын қ тұрмысқа қажетті жуғыш заттар шығарылады.
Жеңіл өнеркәсібі	Мақта мата өңдіру. Стамбұл, Измир, Адана қ, ал жүннен тоқылатын мата өңдіретін комбинаттар Бурса, Стамбұл, Херене, Диярбақыр, Спарта, Бюнеян қ орналасқан. Анадолы кілем тоқу. Алтын, күміс, қыш бұйымдарын жасайтын жекеменшік шеберханалар бар.
Тамақ өнеркәсібі	Жетекші орын алады. Өсімдік майы, кепкен жемістер, қалбырланған көкөкністер өндіреді. 17 қант зауыты, ет, сүт дайындау, май шайқау, шай, кондитер.

Ауыл шаруашылық

Егін шаруашылығы жетекші орында                                  техникалық дақылдар

Бидайдан 2 орынға ие.                                                 Қант қызылшасы

Қант, арпа, сұлы, кұбағыс-1 орын.                            Мақта-оңтүстік-шығыста, Мәрмәр т жағалау

Зәйтүн, жүзім, інжір д/ж алдыңғы орында.              темекі

Орман жаңғағы-1орын                                               жержаңғақ,күнжіт-Анадолы оңт

Мақта, темекі, інжір экспортқа шығарады               Зәйтүн, мандарин-жерорта т. жағасында

Диярбақыр –баубақша өркендеген.

 

Мал шаруашылығы:

Басты қой өсіру-50 млн. Анадолы таулы аймағында ангор ешкісінің саны 15 млн д/ж 2 орын.

Мүйізді ірі қара 17 млн бас. Оңтүстігінде түйе, жылқы, қашыр өсіріледі. Құс шаруашылығы қолға алынса, балық шаруашылығы жоқтың қасы.

Көлік пен турістік нысандар туралы әңгімелеп, негізгі объектілерді және ерекшеліктерін атап өту.

Сабақты қорытындылау: Бүгінгі сабақта нені білдік?

Қандай маңызды шаруашылық Түркияда байқалды?

ЭГЖ-ның қолайлылығы неде?

Шаруашылығының экономикаға қосқан үлесі қандай?

Сабақты бекіту мақсатында, мына тапсырманы беру:

Нұрбек-Анадолы мен Измир қаласында дамыған өнеркәсіп пен шаруашылық түрлерін атап шық.

Айсана-Стамбұл мен Анталияда қандай өнеркәсіп түрлері бар.

Нурсұлтан-Кебан мен Жерорта т жағалауында қандай шаруашылық түрелрі бар

Әсел-Спарта, Мерсин қаларын туралы мәлімет жинақта.

Сабаққа белсенді қатысқан оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма беру: параграф соңындағы тапсырмаларды орындау, қайталау.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ  №15                                                                                     мерзімі

Сабақтың тақырыбы: Бірінші тоқсандық бақылау жұмысы.

Сабақтың мақсаты: Бірінші тоқсанда өткен тақырыпты қайталау, пысықтау, білімдерін тексеру.

Сабақтың түрі: Қайталау

Сабақтың әдісі: өздік жұмысы

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларға бақылау жұмысының парақтарын тарату.

ІІ. Бақылау жұмысы: І-нұсқа

1.      Азияның бір мемлекетіне сипаттама бер.

2.      Азия елдеріндегі ең дамыған мемлекеттің шаруашылығына экономикалық баға беру.

3.      Тест тапсырмалары

1: Жапонияның аумағында қанша арал бар?

А.8 мыңға жуық          В. 5 мыңға жуық        С.4 мыңға жуық

2: Қытай өнеркәсібіндегі маңызды сала.

А.ауыр индустрия      В. қара металлургия      С.ауыл шаруашылығы

 3.Контитуциялық монархия сақталған Азия елдері

А.Бирма, Үндістан, Пәкістан      В.Ауғанстан, Иран, Шри-Ланка

С.Жапония, Тайланд, Непал

4.Бангладештен кейін халық тығыздылығы жағынан екінші орын алатын мемлекет

А.Жапония             В.Корея               С.Түркия

5. Түркияның мал шаруашылығында басым ..

А.ірі қара            В.қой, ешкі              С. түйе, жылқы

ІІ-нұсқа

1.      Азияның бір мемлекетіне сипаттама бер.

2.      Азия елдеріндегі ең дамыған мемлекеттің шаруашылығына экономикалық баға беру.

3.      Тест тапсырмалары

1: Жапон халқының туу көрсеткіші төмен болғандықтан, қандай проблемалары тудыруда?

А. Халықтың ұлтты құрамы проблемалары

В. Халықтың өмір жасының ұзақтығы төмен проблемалары

С.Қартаю проблемалары

2: Қытайдың оңтүстік-батысындағы таулар.

А. Гималай, Қарақорым

В. Наньмин, Юньнань-Гуйчжоу

С. Альпі, Хинган

3. Халқы тек бір ұлттан тұратын мемлекет

А. Жапония    В. Қытай   С. Үндістан 

4:Аграрлық ел

А.Корея             В.Түркия              С. Қытай

5. «Хундай», «Дэу», «Киа» автомобиль компаниялары

А. Корея                В.Қытай              С.Жапония

 

Қорытынды кезең. Бақылау жұмыстарын жинау. Қоңырауға жиберу.

 

 

 

 

 

Сабақ №17                                                                          мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Азияның екі еліне салыстырмалы сипаттама беру.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға  өздігінен Азия елдерінің географиялық орнына, климатына, шаруашылығына, жер бедеріне, табиғат жағдайларына салыстырмалы сипаттауды үйрету.

Құрал-жабдықтар: Атлас карта- пайдалы қазбалар,  физикалық карта, саяси-әкімшілік картасы, оқулық.

 

Тапсырма:

Өткен тақырыптар бойынша, өз еркінмен Азияның екі елін таңдап алыңдар.Физикалық картаны, саяси картаны, климаттық картаны пайдалана отырып,  төмендегі жоспар бойынша салыстырмалы түрде сипаттама жасандар.

Жоспар:

1.      Экономикалық географиялық жағдайы.

2.      Табиғаты .

3.      Табиғи ресурстар.

4.      Шаруашылық.

5.      Сыртқы байланыстар.

 

Мемлекет атауы
Экономикалық географиялық жағдайы
Табиғаты
Табиғи ресурстар
Шаруашылық
Сыртқы байланыстар

 

Жасалынған жұмысқа қорытынды жасау. Екі еліне ауызша салыстырмалы түрде сипаттама жасау. Мемлекеттердің даму деңгейлерін анықтау.

Нені білдік?

Нені  жасауды үйренді?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ №18                                                                                                  мерзімі

 

Сабақтың тақырыбы: Еуропаның саяси картасы.

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Еуропа елдерінің географиялық орнына, мемлекеттік құрылыма, табиғат жағдайларына экологиялық жағдайына сипаттама беру.

Дамытушылық: Карта мен сурет арқылы оқушылардың білімдерін дамыту, есте сақтау қабілеттерін қылаптастыру.

Тәрбиелік: Өзге елдердің табиғатын, саясатын сыйлауға, құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа тақырып түіндіру

Сабақтың әдісі: түсіндіру, картамен жұмыс жасау,

Сабақтың барысы: І: Ұйымдастыру  кезеңі 1 мин.

ІІ: Жаңа тақырыпты түсіндіру. Еуропа-еуразияның батысында орналасқан. Аралдармен қоса есептегенде жердің ауданы 10 млн км².

ЭГЖ:

Елдер өзара тығыз орналасқан

Елдің басым көпшілігі теңіз жағалауында орналасқан.

Жағалық сызық күшті тілімдеген.

 

Мемлекеттер құрылымы: Еуропада 40 астам ел бар. Олардың көпшілігі экономикасы жоғары дамыған. Бір ғана Ұлыбритания иелігінде Гибралтар, Шпицберген аралы Норвегияның , Фарер аралдары Данияның құрамында болып саналады.

¾ республикалық, 12 мемлекет монархиялық, барлық елдер Ватиканнан басқа конституциялық монархия. Монако мен Лихтенштейін князь, Люксенбургте герцог. Унитарлық мемлекеттер басым, ал федерациялық мемлекеттер жиі өзгеріп тұрады. 1990 ж Чехословакия екіге бөлінде, Германия бірікті, Югославия Федерациясы ыдырап, орнына Сербия мен Черногория пайда болды.

Табиғат жағдайлары:

Жер бедері

Пайдалы қазбалары

климаты

гидроэнергетика

Жер ресурстары

 

Экологиялық жағдайы.Соңғы кезде Еуропа табиғат өзгеруде. Әсіресе жекелеге аудандар – топырақ, су, ауа, өсімдіктер мен жануарлар ластануда.  Аудағы күкірт  газы мен көмірқышқыл газ, азот тотықтары, судағы өнеркәсіп қалдықтары мен ауыл шаруашылық қалдықтары; топырақ есепсіз пайдаланылған тынайтқыштар мен улы химиялық қосылыстар.

            Көптеген елдерде ормандар жылдан жылға азайып барады. Халық санының қарқын өсуі, шаруашылықтың жаппай өркендеуі жағдайында арнайы қорғауға алынған жерлер – ұлттық саябақтар, қорықтар,  қорыққорлардың аумағын кеңейту қажетті туындап отыр. Ұлттық саябақтар саны 100 асады. 1 кестеге нара аудару.

 

Қорытынды кезең: Сабақта нені білдіңдер?

Нені тағы да білгілерін келеді?

Сабақтың маңыздылығы неде?

 

Үйге тапсырма беру: параграф соңындағы тапсырмаларды орындау.