Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Үйге берілген тапсырманы пысықтау
Абай мұрасы мақал-мәтелге айналған ақыл-нақылды өлең жолдарына бай.
«Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей», «Бақпен асқан патшадан мимен асқан қара артық», «Сақалын сатқан кәріден еңбегін сатқан бала артық», «Тамағы тоқтық, жүмысы жоқтық - аздырар адам баласын»
Ақын өзінің бірсыпыра шығармаларында кейбір мақал-мәтелдер жөнінде ғылыми пікірлерде айтқан. Кейбір мақал-мәтелдердің зиянды мәнін ашып,, сынап отырған.
Мысалы, Жиырма тоғызыншы сөзінде:
«Жарлы болсаң, арлы болма»
деген мақалдың теріс тәрбиелік мәнін аша келіп, керісінше,
«Жарлы болсаң, арлы бол, ардан кеткен соң тірі болып жүргенің құрысын» дейді.
«Қалауың тапса, қар жанады», «Сұрауын тапса, адам баласының бермейтіні жоқ»
деген мақалдарды келтіреді де,
«сұрауын табамын, қалауын табамын деп жүріп, қорлықпен өмір өткізгенше, малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек қой» дейді.
«Атың шықпаса, жер өрте» мақалы туралы жер өртеп шығарған атыңның несі мұрат?..» десе,
«Алтын көрсе, періште жолдан шығады» деген мақал женінде
«періштеден садаға кеткір-ай! Періште алтыңды не қылсын, өзінің көрсе қызар сұмдығын қостағалы айтқаны» деп реніш білдірген. Ақын пікірінше,
«қазақтың мақалдарының іске татырлығы да бар, іске татымақ түгіл, не құдайшылыққа, не адамшылыққа жарамайтыны да бар... Осындай білместікпенен айтылған сөздерден бек сақ болу керек...».
2 слайд
Лексика тарауы бойынша тест жұмысы
1.Үй тұрмысына қатысты архаизмді тап.
А)шидем В)мақпал С)лашық Д)күпі Е)аламан
2. Неологизм грек тілінен аударғанда қандай мағына береді?
А)жаңа сөз В)жаңа ой С)жаңа пікір Д)жаңа көзқарас Е)жаңа тілек
3. Кәсіби сөздер мен диалект сөздер тіл білімінің қай саласына жатады?
А)Лексика В)Фонетика С)Морфология Д)Грамматика Е)Синтаксис
4. Кәсіби сөздер қатысқан сөйлемді тап.
А)Еңбек етуді сүйіңдер. Адамның қолын ең үлкен, ең жоғары қуанышқа жеткізер нәрсе – еңбек.
В)Жомарттық – адам сипатының миуалы бағы.
С)Әке мұрасының жоғалмауына қамқорлық жасайтын, өмірін жалғастыратын адал ұрпақтың болғаны қандай жақсы.
Д) Әрбір тіл – ғасырлар бойы сол халықтың жүздеген ұрпақтарының күшімен жасалған мұрасы.
Е)Бес-алты жігіт сыртқы киімдерін лақтырып тастады да, болат сүйменді көкше мұзға қарш-қарш ұрып, үкі оюға кірісті.
5. «Жегене, көсек, қаза, терім» деген сөздер қандай кәсіпке байланысты айтылған?
А)Қызылша шар. В)Балық шар. С) Мақта шар. Д)Егін шар. Е)Мал шар.
6. Жергілікті халықтың сөйлеу тілінде ұшырасатын «әйеш» сөзінің әдеби тілдегі синонимі
А)Әйел В)Әдемі С)Оттық Д)Өнім Е)Әмір
7. Комедия, драма, дирижер, либретто, опера, эпос, консерватория, лирика, проза, сатира терминдері қандай терминдер қатарына жатады?
А)әдеби-өнер В)лингвистикалық С)медициналық Д)әдеби Е) Өнер
8. Түйені түгімен, биені бүгімен жұту деген тұрақты тіркесті бір сөзбен қалай атайды?
А)пара В)пара алу С)парақор Д)пара беру Е)пара апару
9. Тұрақты тіркесті үшке бөлген лингвист, академик кім?
А)Радлов В)Кеңесбаев С)Виноградов Д)Мұсабаев Е)Ысқақов
10. Ат-адамның қанаты... мақалды жалғастырыңыз.
А)Ат-адамның қуаты В)Ас – адамның қуаты С)Ас – адамның қанаты Д)Күш – адамның қуаты Е)Ат – ер қанаты
3 слайд
Жаңа сабақ тақырыбы:
Морфология
Сөз тұлғасы
4 слайд
Лексикология — сөз туралы ілім (лексикос —
сөз және логос — ілім), тілдің сөздік құрамын
байлығын зерттейді.Лексикаға тілдегі барлық
сөздер кіреді. Сөздер қолданылуына қарай
актив және пассив болып бөлінеді. Актив
сөздерге күнделікті өмірде жиі қолданылатын
сөздер жатады. Ал пассив сөздерге
қолданылу өрісі шектеулі көнерген сөздер,
диалектілер мен кәсіби сөздер, терминдер
жатады.
Грамматика – тілдің құрылысын
зерттейтін ғылым
Морфология – сөздердің морфологиялық
құрылымы мен типтері, морфема мен
оның түрлері, сөздердің түрленуі,
олардың формалары және сөздердің
лексика-грамматикалық топтары туралы ілім
Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, олардың құрылымы мен түрлері, сөздердің сөйлемде тіркесуі туралы ілім
5 слайд
Морфема – сөздің өзіне тән
мағынасы бар ең ұсақ бөлшегі
Түбір морфема – сөздің
әрі қарай бөлшектеуге
келмейтін ең түпкі негізі.
Мысалы: бас, тіл, жол, кел, жүр.
Қосымша морфема –
түбірге қосылып, оған қосымша
мағына үстейтін морфемалар.
Мысалы: атты кісі, сүтті сиыр,
білімді адам.
6 слайд
Сөз тұлғасы
Түбір тұлғада: Қыз – қылығымен сүйкімді,
Ұл - әдебімен сүйкімді
2. Туынды тұлғада: Жастық – жалын,
Кәрілік – көмір
3. Біріккен күйінде: Қазақтың бөліспеген
еншісі – қонақасысы
4. Қос сөз түрінде: Ата-анаң бар болсын,
Бала кезде жар болсын
5. Тіркескен күйінде: Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас
7 слайд
Тапсырма І.
Мына түбір морфемаларға қосымша морфемалар жалғап, бірнеше сөздер жаса және оларды қатыстырып мақал-мәтелдер ойлап жаз.
Күй, дос, тау, тұз, от, жұмыс, оқы, тіл, көр, айт, күн, ат, ауыл, ел, ер, қала, тау, жас, кәрі, сөз
8 слайд
Тапсырма ІІ.
Берілген сөздерден біріккен сөздер жасаңыз және сол сөздерді қатыстырып сөйлем құраңыз.
Халық... Бас...
Кәсіп... Әлде...
Түстік... Әр...
Еңбек... Шикі...
9 слайд
Тапсырма ІІІ
Берілген сөздердің екінші сыңарын тауып, қос сөздер жасаңыз және мағынасын түсіндіріңіз.
Дос- жігіт- ым- жым-
Сана- әуре- майда- мең-
Қару- әмпей- телегей- шала-
Кескін- тым- дау- жапа-
Қыз- егжей- жалғыз- майда-
10 слайд
Тапсырма ІV.
Мына сөздерден бірнеше біріккен
сөздер жасаңыз.
Жеті, жол, ит, кемпір, көз, көк, түйе, бір, әр, әлде, ақ, ала.
11 слайд
Тапсырма V.
Ап, әп, еп, бап, боп, дап, доп, кәп, күп, кіп, қап, құп, қып, моп, мөп, нәп, оп, өп, жап, жеп, жөп, жұп, жып, тап, тәп, топ, тұп, түп, тып, ұп, үп, сап, сеп, соп, сұп, сүп, шап, шоп, шіп, ып, іп.
12 слайд
Үйге тапсырма:
Дәрісті оқу.
Екінші сыңары мағынасыз қос сөздердің шығу тегі туралы жазып келу.
13 слайд
Көңіл қойып тыңдағаныңызға рахмет!
Көңіл қойып тыңдағаныңызға рахмет!
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Грамматика– тілдің құрылысын
зерттейтін ғылым
Морфология – сөздердің морфологиялық
құрылымы мен типтері, морфема мен
оның түрлері, сөздердің түрленуі,
олардың формалары және сөздердің
лексика-грамматикалық топтары туралы ілім
Синтаксис – сөз тіркесі мен сөйлем, олардың құрылымы мен түрлері, сөздердің сөйлемде тіркесуі туралы ілім
Абай мұрасымақал-мәтелгеайналғанақыл-нақылдыөлеңжолдарына бай.
«Еңбекетсеңерінбей, тоядықарныңтіленбей», «Бақпенасқанпатшаданмименасқанқараартық», «Сақалынсатқанкәріденеңбегінсатқан бала артық», «Тамағытоқтық, жүмысыжоқтық - аздырарадамбаласын»Ақынөзініңбірсыпырашығармаларындакейбірмақал-мәтелдержөніндеғылымипікірлердеайтқан. Кейбірмақал-мәтелдердіңзияндымәнінашып,, сынапотырған.
Мысалы, Жиырматоғызыншысөзінде:
«Жарлыболсаң, арлыболма»
дегенмақалдыңтерістәрбиелікмәнінашакеліп, керісінше,
6 609 866 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Каримова Бактыганым Максотовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материалВаша скидка на курсы
40%Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.