« Бастауыш сыныпта сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолдану тәсілдері »

«Көкпекті орта мектебі» КММ

Сынып жетекші: Н.Р. Оспанова

2014-2015 оқу жылы

« Бастауыш сыныпта сын тұрғысынан

 ойлау технологиясын қолдану тәсілдері »

Қазіргі заман талабы - ғылым мен техниканың деңгейін әрбір оқушыға саналы да терең білімнің берілуін талап етеді. Сондықтан да мектептегі оқу үрдісінің негізгі мақсаты - әртүрлі педагогикалық әдіс – тәсілдермен  жүйелі түрде оқушылардың шығармашылық ойларын дамытып, ғылыми көзқарасы мен белсенділігін қалыптастыру болып саналады.

         Болашақтың  нұры болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын күш тек білімде ғана. Қай елдің болмасын өсіп – өркендеуі, өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы ұлттық білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытынабайланысты.

Мұғалімдер съезінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев: « Қазақстанның болашығы – бүгінгі жастар. Сіздер оларға қалай білім бересіздер, Қазақстан сол деңгейде болады »деген.Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Қазақстанды дамыған, бәсекеге қабілетті 50 елді қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін білім. Қазіргі кезде білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісін техникаландыру сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс – тәжірбиелері зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жаңа технологияны мегеруде мұғалімнің жанжақтылығы, білімділігі қажет.

          Бастауыш білім – үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы. Осыған сәйкес, оқушыға белгілі бір көлемдегі білім, білік – дағдыларын меңгертумен бірге сан түрлі әдіс- тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды тиімді пайдаланудың маңызы ерекше. Жаңа технологияның мақсаты – баланың қабілетін ашу, соның негізінде ой- өрісін дамыту, белсенділігін арттыру, өзіне деген сенімін күшейту, өзін- өзі тәрбиелеуге бағыттау.

         Бүгін жаңа әдістемелік ақпараттар Ж.Қараевтың деңгейлік тапсырмалары, Қ. Бітібаеваның модульдік технологиясы, Шаталовтың тірек сызбалары және әлемнің 18 елінде сынақтан өткен « оқу мен жазудың сын тұрғысынан ойлау » технологиясы сабағымызды түрлендіреді, іс – тәжірбиемізді молайтады.

         Ф. Монахов « Педагогикалық технология дегеніміз оқыту үрдісін жобалау, ұйымдастыру мен жүргізудің ойластырылған моделі » деп түсіндіріледі.

         Біздің «Көкпекті орта мектебінің » алдағы уақытта келер ұрпаққа қоғам талабына сай саналы тәрбие мен сапалы  білім беруде мұғалімдердің  қосар үлесі өте маңызды. Менің шығармашылық тақырыбым « Бастауыш сыныпта сын тұрғысынанойлау технологиясын қолдану тәсілдері ».

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түпкір - түпкірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выгодский теорияларын басшылыққа алады. Мақсаты: Барлық жастағы оқушыларға кез – келген мазмұнға сын тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға, саналы шешім қабылдауға сабақтарға үйрету.

Бұл бағдарлама жаңа буын оқулықтарының талаптарын жүзеге асыруда, оқушылардың білім деңгейін көтеруде, балаларды шығармашылыққа баулуға, ойларын еркін айтуға, тез арада дұрыс шешім қабылдауға көмектесетін бірден – бір тиімді технология. СТО технологиясын пайдаланатын әр ұстаз өз педагогикалық қызметінде, оқушы мен мұғалім арасындағы қарым – қатынасқа дегенде көзқарасының мүлдем өзгергенін байқайды. Бұл бағдарлама басқа технологиялардан өзінің құрылымы мен ерекшеленеді. Сабақ жоспарының құрылымы үш кезеңнен тұрады. Әр кезеңнің өзінің қызметі бар. Жалпы стратегияларының саны 100 – ден асады.

СТО технологиясыныңсабақкезеңдері: Қызығушылығынояту – ЭвокацияМағынанытану - Реализация. Ойтолғаныс - Рефлексия.
Эвокация – қызуоқужұмысыменшұғылдануғақызығушылықтыңоянуы.
Реализация – оқыпжатқантақырыптардыңқажетінтүсіну.
Рефлексия – тұжырымғакелу, қорытындылау, жаңабілімдібекіту.
Қызығушылығынояту. Мағынанытану. Ой толғаныс

Бұлкезеңдемұғалімбұрынғыбілетінбілімдерінжаңаматериалменұштастыруғажағдайжасайды.Сабақтыңмазмұнынасайалынғанстратегияларарқылыоқушылардыңойышыңдалып, аршылады. Сабаққабелсенділігі, ынта – жігеріартады.

Бұлкезеңдемұғалімжаңаақпараттытаныстырады.Тақырыпбойыншажұмысжасауғаитермелейді.Таңдапалынғанстратегияларғабайланыстыөзбетіменбілімалуғакөмектеседі. Мағынанытанукезеңінегізгікезеңсондықтаноқылыпжатқанматериалдыңқажеттілігінтүсіндіреді.
Бұлбағдарламаныңқорытындыүшіншікезеңіндеүйренгенінсаралап, салмақтап ой елегіненөткізеді, білімдібекітеді. Оқушылар осы кезеңдеөзшығармашылықтарынкөрсетеалады.Өзінежәнесыныптастарына сын көзбенқарайды.Өздерінбағалайды. Оқып, білгендерінтаразылайды.

СТО - дамытусабақтарыныңмақсатыбіреу (нақтысабаққабайланысты )Міндеттеріүштүрліболады. Олар: Мазмұнғабайланысты, СТО дыдамытуғабайланысты, топпенжұмысқабайланысты.
Сабаққұрылымыүшкезеңнентұрғанымен, ондағықолданылатынстратегияларауысабереді. Ал, кейбірстратегияларкезеңгенақтыарналған. Солсебептен, орыныменпайдаланғанұтымдырақболады. Қызығушылығыноятукезең.Болжау кестесі, Тірек сөздер, Венн диограммасы, Т кестесі, бір айналым күнделік, Блум таксаномиясы, Миға шабуыл, Топтастыру,
Мағынаны тану кезеңі.

Т кестесі, Пікір - талас, Аквариум, İNSERT, RAFT, ДЖИК СО, Куббизм, Геометриялық фигуралар, Бір айналым сұхбат, Түртіп алу, Жұпта талқылау, Бағытталған оқу, Талдау картасы, Топтастыру.Ой толғаныс кезеңі
Эссе, Топтастыру, Пирамида, Құндылық сызығы, Т кестесі, Sinkuein немесе бес жолды өлең, RAFT, Түйін сөз, Семантикалық карта, Концептуалды таблица,Бір айналым сұхбат.Миға шабуыл стратегиясы – бұл ұжымдық талқылау, мәселенің шешімін іздеуде қолданылатын тиімді әдіс. Қандайда бір проблеманы әр мүшенің пікірін еркін тыңдау арқылы шешу. Бұл әдіс жеке тұлғаны қалыптастырудағы маңызды әдістердің бірі. Миға шабуыл стратегиясының өзіндік ережесін сақтап, дұрыс пайдаланса оқушының стандарты емес шығармашыл ойлауын жақсы дамытады. Миға шабуыл стратегиясының қағидасы қиын емес. Мұғалім топ құрады да, қандай да бір проблеманың шешімін табуды өтінесіз (айтасыз). Барлық оқушылар өз пікірлерін айта бастағанда, ешкім оның ойын бөліп, өз пікірін айта алмайды және бағаланбайды. Іс –тәжірибеден байқағанда бірнеше минут ішінде көптеген пікірлер яғни шешімдер табуға болады. Бұл жерде пікірдің көптігі мақсат емес, ол тек нақты саналы шешім қабылдауға негіз болады. Қағидасы: - Ұсынылған пікір бағаланбайды, сыналмайды. - Жұмыс пікірдің сапасына емес санына бағытталған (неғұрлым пікір көп болса, соғұрлым нақты шешім қабылдауға таңдау болады). – Барлық пікірлер «бір ауыз сөзбен» жазылып отырғаны жақсы. – Белгіленген уақыт сақталуы тиіс.

ДЖИК СО немесе Бедерлі пышқы стратегиясы - ұжымдық оқыту әдісі. Мақсаты: жалпы мәселені алдымен жұпта сосын ұжымда талқылау. Қолданылуы: Алдыменсынып 4 топқабөлініпотырады – бұлжұмыснемесебастапқытоптардепаталады. Мәтіннемесетапсырма 4 бөліккебөлініпдайындалады. Бірдеймәтінбөлігіналғаноқушыларенді эксперт немесежанұятоптарынқұрады, яғни эксперт топтарбасқа топ құрады, мәтінніңбірдейбөліктерінталдайды.
Sinkueinнемесе бес жолдыөлеңстратегиясы – оқушыберілгентапсырмабойыншаөлеңқұрастырады. Бес жолдыөлеңдіқұрудыңережесімынадай: біріншіжолда 1 затесім, екіншіжолда 2 сын есім, үшіншіжолда 3 етістік, төртіншіжолда 4 сөздентұратынсөйлемяғниойдытүйіндеу, бесіншіжолдатақырыпқабайланысты 1 синоним сөзжазылады.Кім? АнаҚандай?Мейірімді,ақылдыНеістеді? Бағады, тәрбиелейді, өсіреді.Түйін.Ағайын - алтау, ана –біреу.Синоним Адам
RAFT стратегиясы – Оқушықандайдабіробъектініалып, солрольгееніпөзойынжазады. Бұлстратегиянықолдануда бала солзаттуралыойынжазбатүрде, біріншіжақтахабарлайды. Мысалы: Мен қазақтыңқарадомбырасымын. Меніңкүмбірлегенқоңырүнімдіұнатпайтынқазақжоқ. Мен әрқазақтыңтөріндеілулітұрамын. Мен адамныңкөңіл – күйіншектерімарқылыжеткіземін. т.с.с.Венн диаграммасыстратегиясы – Бұлстратегияныңмақсатысалыстыру, пайымдау. Екізатнемесемезгілдің (объектінің) айырмашылығы мен ұқсастығыжазылады. Бірбірінеайқасқанекінемесеүшшеңбер.(тек шеңберғана болу керекдегенқатетүсінік) Екіжағынасалыстырылады, ал айқасқанжерінеортаққасиетіжазылады. Оқушылардыңойларыаршылып, салыстырусияқтыкүрделі операция жүзегеасады.

Геометриялықфигураларстратегиясы – бұлстратегияныңқұралдарыгеометриялықпішіндер. Мақсаты: оқушыныңсөздікқорын, әдеби, мәденисөйлеутілін, күрделіойлауқабілетіндамыту. Себебі бала оқылыпотырғанмәтінніңкейіпкерлерініңмінез-құлқына, сипаттамабереотырыпқорытындыжасайды. Кейіпкерлердітүрліфигуралардыңсипатынақарайұқсастығынтабады. Жұмысжұптанемесетоптаорындалады. Алғашқыкездердебүкілсыныпұжымыменөткізугеболады.
Т кестесістратегиясы – Мақсаты: қарама – қарсынәрселердісөздердітеребілу. Бұлжұмыстасалыстыру, салыстыраотырыптоптастырусияқтыпроцестержүзегеасады. Оқушылардыңойлауқабілетін, естесақтауқабілеттеріндамытады. Т кестесінтақырыптыашардапайдаланылса, жаңаматериалдытүсінугедайындықболады. Бұл стратегия жұпта, топта, жеке де орындалабереді. Іс – тәжірибедеүйтапсырмасына да беріліпжүр. Кішіжасоқушыларынакескін, суреттүріндеорындауғаболады.
Топтастырунемесе кластер стратегиясы - ойдыжинақтау, ми қыртысындасәулеленгенойлардытоптастыру, ассосациялау. Бұл стратегия топпен де жұппен де орындалабереді. Сабақтыңәркезеңіне де қолайлы.
Тірексөздерстратегиясы – Мұғалімтірексөздербереді. Оқушылартірексөздердіңретінбұзбайәңгіменемесемәтінқұрастырады. Мәтінніңқұрамынқұруғамәнберугемұғалімназараударады. Мәтінқұрастырукезінделогикалықойлауіскеқосылады. Әңгіменіңмазмұнынжұпта, топтаақылдасады. Оқушыныңсөздікқоры, тілі, қиалыдамиды. Бұләдісмазмұндамажәнешығармажазуғажақсыдайындық.
БББ немесе маркировка кестесістратегиясы – «БББ» - білемін, білдім, білгімкеледідегенсөздерденалынған. Бұлкестедеүшбөлік. Әрбөліктімәтінді не тақырыптыоқыпотырыптолтыраотырады. Негізгіқойылатынталап – оқушылардағыойлар, тезистер, фактілердәлсолкүйіндекөшірілмейді, өзойыменжазылады. Бұләдісмұғалімгеәроқушыныбақылауға, оғансабақсоңындабағақоюғамүмкіндікбереді. Мүмкінболсакестесабақүстіндетолтырылады. Ал, үлгермегенжағдайдаәрбөліккебір, екі ой жазылукерек. Толықтыруғаүйгеберугеболады.Білемін.Білдім.Білгімкеледі.
ЭССЕ немесе ой толғанысстратегиясы – тақырыпқасайоқушыөзойынқорытажәнежинақтайотырып, ой-толғанысынжазады. Оқушыөзбетіменжекежұмысжүргізеді. Эссені 5-10 минут ішіндетоқтамайжазады. Мұғалім де отырыпжазуынаболады. Бұләдістеоқушы бала өзойынеркінжеткізебілетінболады. Шығармашылықпенжұмысістеп, сөздікқорыдамиды. Өмірдекездесетінжағдайларға, оқиғаларғасаналы, ойлықарауғаүйренеді.
Қорыта айтқанда, әрбір ұстаз өз Отанын шексіз сүйетін, білімді, іскер, руханиьадамгершілігі мол, парасатты, мәдениетті, жан – жақты жетілген ұрпақ дайындауға міндетті. Яғни сабаққа әртүрлі әдіс – тәсілдерді пайдалану, оқушының жеке басын құрметтей отырып, білім беру – қазіргі оқытудың негізгі талабы деп түсінемін. Өйткені оқушылардың ойлау қабілеті бірдей емес. Халқымыздың рыхани көсемі А. Байтурсусынұлы « Мұғалім әдісті көп білугетырысу керек, оларды өзіне сүйеніш, қолғабыс есебінде қолдану керек » деген сөзін жадымда әрдайым сақтаймын және өз әріптестерімді осы сөзді ұстануға шақырамын.