Бастауыш мектептегі тәрбие ерекшеліктері
мен балаға
педагогикалық қолдау көрсету.
Соңғы кездегі
нормативті-құқықтық және ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде білім беру
мкекмелерінде тәрбие қызметін күшейтудің өзектілігі туралы жиі айтылады. Мындай
тенденция аясында білім беру мазмұнының негізін қалаушы ұстаным ретінде тәрбие
мен оқытудың бірлігі ұстанымы басшылыққа алынуда.
Бастауыш мектеп
жасындағы баланы тәрбиелеу – жалпы тәрбие үрдісінің ең негізі кезеңі. Сондықтан
мұғалім алдымен жалпы тәрбие үрдісінің теориясы мен жетекші идеясын және
бастауыш саты оқушысының жас ерекшелігін, соған орай балаға педогогикалық
қолдау көрсетуді қатар білуі тиіс.
Тәрбие – бұл
өмірлік шығармашылық. Сондықтан мұнда бала бейнесі, яғни адам бейнесі маңызды.
Бала бейнесі, адам бейнесі деген ұғымда педагогикада соңғы жылдарға дейін өз
мәнде әр қырынан айтылмай келеді. Сондықтан біз көбіне оқушының шынайы бейнесін
емес, өзіміз қалаған бейнені, оқушы идеялын білеміз. Біз баланы тәрбие субъекті
ретінде емес, объекті ретінде көріп келдік. Жарты ғасыр бойы үстемдік етіп
келегн технократиялық ойлау тәрбие мақсаты мәдениетпен, мектеппен, оқушының
өзімен анықталатынын түсінуге жол береді. Тек соңғы жылдары ғана оған субъект
ретінде мән берілуде және оның өзегі болып табылатынын басты қасиеттер мен
сапаларды айқындауға ұмтылыстар жасалып келеді.
Түрлі авторлар
тұлға өзегі ретінде әр түрлі қасиеттерді айтады. Кейбір педагогтар мен
психологтар бала дамуының әр кезеңінде тұлғаның әртүрлі өзегін көрсетеді.
Философияда мақсат ойға алған мұрат ретінде анықталады, оған жету үшін адамдар
белгілі бір әрекеттерді орындайды, өзінің және басқалардың әрекетін
ұйымдастырады. Ендеше, тәрбие мақсаты – бұл басты күш-жігер бағытталатын
болашақ. Кез келген тәрбие ұсақ актілерден бастап кең тарапты мемлекеттік
бағдарламаларға дейін – әрқашан мақсатты бағытталған, мақсатсыз, ешнәрсеге
ұмытылмайтын тәрбие болмайды. Мақсатқа тәрбиенің мазмұны, ұйымдастырылуы,
формалары мен әдістері түгел дерлік бағынады. Ендеше, тәрбие мақсаты – бұл
идеал тәрбиленуші туралы көз қарас. Идеал туралы мұндай көз қарас тәрбиешіні
әрекетке итермелеп, тәрбие мақсаты, мазмұны мен амалдарын алдын-ала анықтайды.
Мұнда тәрбиелік әрекеттің нәтижесі – жеке және ағымдық мақсаттар мен, сонымен
қатар соңғы мақсатпен, идеал бала бейнесімен салыстырылады.
Тәрбиелік жүйе
ұғымы педагогикалық терминалогияда салыстырмалы
түрде жаңа болып саналады. Тұлғаны алдын-ала бұрын жасалып қойған бағдарламамен
шығармашыл, әлеуметтенген, озін-өзі жетілдіретін, жауапкершілікті тұлға етіп
қалыптастыру мүмкін емес. Сондай-ақ оны өмірдегі стихиялылыққа негіздеуге де
болмайды. Мектептің тәрбиелік жүйесін зерттеген ғалымдар В.А. Караковский, Л.Н.
Новикова, Н.Л. Селивановалардың пікірінше, тәрбиелік жүйе ұғымы педагогикалық
әрекеттің неғұрлым ілгері факторларының бірін: мектепте өзін-өзі реттеу мен
өзін-өзі ұйымдастыру жүзеге асатын өзіндік қызмет ету және даму логикасы бар,
әлеуметтік тұтас ағза ретінде бейнелейді.
Мектептің
тәрбиелік жүйесінің қарауыштарына:
•
Мақсаттар, яғни, идеялардың жиынтығы:
•
Оның іске асуын қамтамасыз ететін
әрекеттер;
•
Әрекет субъектілері, яғни оны
ұйымдастыратын және оған қатысатын;
•
Әрекет пен қарым-қатынас барысында
туындайтын қатынастар;
•
Мектеп ұжымы игерген орта;
•
Құрауыштарды тұтас жүйеге кіріктіруді
қамтамасыз ететін басқару;
•
Осы жүйенің дамуын жатқызады.
Тәрбие үрдісі нәтижесі тәуелді болатын факторларды өзіне міндетті құрауыштар
ретінде: балалар мен педагогтар саналы сезінген, олардың бірлескен
әрекеттерінің сипатын анықтайды, қабылдаған мақсаттарды, сол әрекеттікң өзін,
оның қатысушыларының арасында қатынастарды, осы үрдістерді басқаруды енгізуі
тиіс.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.