Баяндама " Әдебиет сабағында инновациялық технологияларды қолданудың тиімділігі"

Әдебиет сабағында инновациялық технологияларды  қолданудың тиімділігі

Жунусова Алмагүл Тілекқабылқызы

Атырау облысы ,Махамбет ауданы Чкалов атындағы орта мектебінің

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің ІІ санатты  мұғалімі

 «Жаңа формацияға жаңа педагог қажет»

                                                         Н.Ә.Назарбаев

       Бүгінгі күнде қоғамымыздың кез келген саласы өзі үшін де,елі үшін де өскелең экономикалық және әлеуметтік жауапкершілік жағдайында өмір сүріп,жұмыс істей білетін білсенді,қабілетті,ізденгіш азаматтарды талап етеді.Оның үстіне техника мен ғылым дамыған  қазіргі кезеңде мамандық атаулының барлығы бейімділікті,ептілікті,ерекше ой қызметін, мол шығармашылық мүмкіндікті ,өзін қоршаған түрлі жағдайларға тез икемділіп қана қоймай,оларды керекті бағытына шығармашылықпен бұра білу қабілеттілігін қажет етеді. А.Байтұрсынұлы: «Мұғалім қандай болса,мектеп һәм сондай болмақшы.Яғни,мұғалім білімді болса,ол мектептен көбірек білім алып шықпашы.Солай болған соң, ең әуелі мектепке керегі-білімді, педагогика, методикадан хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім» деген.Қазір егемен елімізде мектептің жаңа модельдері,түрлері өмірге келіп жатырғаны мәлім. [3]

          Әдебиет-заманалар тарихының, ұлы оқиғалардың,адамзат тіршілігінің,таным-нанымдардың көркем шежіресі.Әдебиет адамзат баласымен бірге жасасып ,оларға рухани күш-дем  беріп,бірге дамып,өсіп келе жатқан өнердің бір түрі. Мектеп ұжымдары өз жұмысына

1

инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізіп,зерттеу-эксперимент іс-әрекетімен шұғылданып жатыр. Сондықтан да болашақ мұғалімдерді жаңа жағдайда жұмыс атқаруға,осындай инновациялық әдістерді қолдануға дайындау-заманның ең маңызды талаптарының бірі. Ал, «технология», «инновация»деген терминдерге тоқталсақ .[1]  Инновация дегеніміз  оқу-тәрбие үрдісіне жаңаны енгізу .Яғни жаңалықты іздеу,тарату,енгізу және іс жүзінде қолдана білу болса, «технология» грек тілінен аударғанда «өнер», «шеберлік», «ептілік»деген мағына екен. Бүгінгі күні болашақ мұғалімдерді инновациялық әдістерді қолдануға дайындау-өте маңызды. Жаңа технологияның жаршысы,педагогика ғылымында негізін қалаушылардың бірі педагог И.В.Шепель былай деді: «Технология-бұл өнер,шеберлік,ептілік,іскерлік әдістерінің жиынтығы»десе,Білім проблемалары ғылыми-зерттеу институты әдіскері Қ.Құдайбергенова «инновация-жаңарту»деп өз зерттеулерінде аудармасын аударған еді. Әрбір педагогикалық технология  - тұлғаның өзін-өзі дамытуға,оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптасытуға және өзін-өзі дамытуына қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.                   Болашақ ұрпақ үшін білім мен тәрбиелеудегі тиімді ізденістер және әр елдің озық тәжірибелерін жүзеге асырып,педагогикалық озық үлгілерін жаңашылдықпен дамыту-әр ұзтаздың міндеті деп білемін.[2]

      Мен өз сабақтарымда  жаңа  технологиялардың элементтерін жиі  қолданып келемін.Әдебиет пәні-тарихымыздағы ұлы оқиғалардың көркем шежіресі.Әдебиет-адам баласымен бірге жасап,оларға рухани күш беріп,бірге дамып,өсіп келе жатқан өнердің бір түрі.Қазақстан Республикасының «Білім туралы»заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеттеріні бірі-білім беру бағдарламаларын меңгеру үшін жағдайлар жасау»деп көрсеткен.Жаңа инновациялардың технологиялардың негізгі

2

талабы-жас ұрпаққа лайықты білім негіздерін бере отырып,олардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын,тіл байлығын дамыта отырып,дұрыс сөйлеуге,сауатты жаза білуге төселдіру.

Оқыту технологиясы «Қалай нәтижелі оқытуға болады?»деген мәселенің шешімін іздейді.Оқытудың тиімді жолдары оқытудың әр түрлі әдістері арқылы анықталады. Мен үшін технологияның артықшылығы көп.

Біріншіден технологияда түпкі нәтиже дәл анықталады.Технологияда мақсат негізгі болғандықтан оны дәл анықтауға мүмкіндік бар.

Екіншіден мақсат айқындалады.

         Педагогикалық технологиялардың қазіргі кезде түрі көп қолданылып келеді.Сын тұрғысынан ойлау технологиясы,дамыта оқу технологиясы, модульдік технологиясы, саралап оқыту технологиясы, деңгейлеп оқыту технологиясы, Оқу процесінде оқытудың озық технологиясын қолдану-

бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Сондықтан да мен  үнемі ізденіс үстінде жүремін. Қазіргі заман талабына сай, оқушылардың білімін тереңдету үшін,    тілге деген қызығушылығын арттыру үшін көп еңбек етуіме ,әр сабақты  түрлендіріп оқытуыма тура келеді.

        Ұлттың болашағы оның жастарының білімі және рухани даму байлығымен тікелей байланысты болғандықтан мен өз сабақтарымда сын тұрғысынан ойлау технологиясын қолданам.Бұл технология арқылы оқушылардың тілін дамытам,сонымен қатар сөйлеу мәдениетін қалыптастырам.

          Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы мұғалім мен оқушы кездесіп жүрген көптеген қиыншылықтарды жеңілдетуге әсері,тиімділігі танылып келеді.

        Бүгінгі күнде өзекті мәселе заман талабына сай технологияларды меңгеріп,сабақтарда кеңінен пайдалану болып табылады.Сын тұрғысынан

ойлау технологиясы дегеніміз-«сын көзбен қарау»деген мағына емес, 

3

талдап,ойлаумен ұштастыра білім алуға бағыттайтын технология . Өз тәжірибемде оқыту барысында алдыма қойған мақсатым – баланы субьект ретінде оқу ісіне өзінше қызықтыратын, оған қабілетін арттыратын жағдай

туғызу. Оның бастысы оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың

оқудағы іс-әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіру, өз бетінше білім алу үрдісінде бірлесе әрекет ету. [3]  Мақсатқа жету оқушының өзі арқылы жүзеге асады. Мұғалім – ұйымдастырушы, бағыт беруші.

    «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан дамыту» СТО бағдарламасының қазіргі таңда білімді, білгенін өмірге пайдалана алатын шәкірт тәрбиелеуде алатын орны ерекше.Сын тұрғысынан ойлау стратегиясы бойынша жүргізілетін жұмыста  оқушылардың өз бетінше тұжырым жасау, қорытынға келу, ұқсас құбылыстар арасынан тиімдісін таңдай білу, проблеманы шеше білу, пікірталасты жүргізе білу қабілеті қалыптасады.

     Әрбір мұғалімнің бірінші қасиеті-ізденіс қабілеті.Ізденген адам еш қашан қор болмайды.Шығармашылық ізденіс-әр мұғалімнің еңбегінің арқауы.Мұғалім ең алдымен өзіне міндеттер қою керек деп ойлаймын. Әдебиет сөз өнері болғандықтан оқушының сөз саптауын,сөйлеу мәдениетін қалыптастыратын,ойлау қабілетін дамытатын рухани азық алатын мұра деп ойлаймын.Оқушының тілін дамыту үшін мен көбіне  сын тұрғысынан ойлау  технологиясын қолданам.

Себебі сын тұрғысынан ойлау оқушының тілін дамытып қоймай,ойлау қабілетін дамытады.Сын тұрғысынан ойлау  технологиясының үш кезеңі бар екенін білеміз.

Қызығушылықты ояту

Мағынаны тану

Ой толғау

Осы кезеңдерді пайдалана отырып оқушылардың тілін дамытудың маңызы зор.Ол баланың ой-өрісіннің жетілуіне, шығармашылық қабілетінің артуына жол ашады.Соңғы кезеде жиі қолданып жүргем технологиялардың

4

бірі «аквариум».Бұл әдістің тиімділігі әңгіме,романдарды оқығанда оқушылар өздері ойларын ортаға салады.Соңғы кезде жиі қолданатын әдісімнің бірі SWOT-талдау әдісі. Қолдану барысында мәселенің жағымды және жағымсыз жақтарына сараптама беріледі, оның мүмкіндіктері бағаланып, орын алатын қатерлері туралы айтылады.

Сондықтан, SWOT-талдау барысында төмендегі нәтижелер анықталды:

S -  Жағымды жақтары (Strengths)

W -  Жағымсыз жақтары (Weaknesses)

O -  Мүмкіндіктері (Opportunities)

T  -Қатерлері (Threats) Бұл оқушылардың көркем шығарма барысында өзіндік ойларын ,пікірін қалыптастыруға арналған. «Гармошка»әдісі көбіне үй тапсырмасын тексергенде өте жақсы.Кімнің шығарманы оқығандығын,оқымағандығын білуге ұтымды . «Ортадағы қаламсап»әдісі оқушылардың қаламсаптарын жинап, мұғалім қаламсаптың бірін таңдап,берген сұраққа жауап алу мақсатында қолдануға болады. «Түртіп алу»стратегиясы жаңа тақырыпты қорытындылағанда ұтымды.Себебі нені біліп,нені білмегендігін аңғарамыз. «Концептуалдық кесте»әдісі шығармадағы екі кейіпкерді салыстыра отырып,оған баға беруге оқушылар үшін тиімді. «Сатылай кешенді талдау»технологиясының маңыздылығы оқушының қызығушылығын тудыратын әдістің бірі.

      «Болжау» стратегиясында мәтін 4 не 3 бөлімнен тұру керек. Әр бөлімді   

 оқып болғаннан кейін:         

          – Не болды?

         - Не болады деп ойлайсыз?

         - Қандай дәлеліңіз бар? деген сұрақтар қойылып, болжам жасалып отыра-ды. Бұл стратегияны әдебиет сабағында прозалық шығармаларды оқытқанда қолдануға болады.

 «Ұқсастық пен даралық стратегиясын» бірнеше нәрселерді салыстыруға арналған. Мысалы: Шешендік сөздер, Батырлар жыры, кейіпкерлерге мінез-

5

деме бергенде т.б. қолдануға болады.  «Дөңгелек үстел» бұл стратегияның артықшылығы сол -  оқушыларды белгілі бір жүйемен ойын жазуға үйретеді. Берілген тақырып бойынша әр оқушының қандай деңгейде еңбек еткенін көруге болады. “Әңгіме   кестесі”   стратегиясы бұл  екі мәтінді салыстыруға, мағынасын ашуға арналған. Сабақтың түрі мен мақсатына қарай сәкестендіріп кез келген кезеңінде жаңа технологиялардың элементтері араласып,бірге қолдануға да болады.Инновациялық технологияларды тиімді, әрі дұрыс қолданса «Әдебиет»сабағының сапасын арттыруға болатынына толық көз жеткізуге болады.[3]

    Қорыта келе,менің қолданып жүрген жаңа технология элементтерін әлі де болса толық нәтижеге жету үшін дамытуым қажет деп ойлаймын.Әдебиет сабағында инновациялық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісі қалыптасып,қазіргі таңда өз ойларын еркін жеткізе алады,шығармашылық жұмыстармен жиі айналысып,білім сапасы артты.Нәтижесінде оқушылар өз бетімен шығармашылықпен айналыса алады,еркін жауап береді,бір-бірінің пікірін тыңдайды,қосымша материалдардан ізденіп,білімдерін толықтырады, тілдік қатынастың оқылым,тыңдалым,айтылым,жазылым,тілдесім әрекеттері толығымен жүзеге асады.Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделіп,ынтымақтастық,сыйластық қасиеттер бой алады.

6

Пайдаланған әдебиеттер :

1.Педагогика  Астана 2004

2.Тәрбие құралы  2013 жыл №4

3.Қазақ тілі республикалық ғылыми-әдістемелік журнал №2 .2007жыл