Баяндама МАД топ тәрбиешілеріне

«Мектепке  дейінгі мекемеде Н.А.Зайцев әдістемесін қолданудың тиімділігі»

Туремуратова Қарлығаш Сайлаубайқызы

      Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Өйткені, тәуелсіз Қазақстанды дамыған бәсекеге қабілетті елу елдің қатарында, терезесін тең ететін – білім. Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына оқу үрдісін технологияландыру мәселесін қойып отыр. Мектеп өміріне еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан –жақты дамыту. Соның ішінде мүмкіндігі шектеулі оқушылардың дамуына да жаңа технология элементтерін пайдалану өз әсерін тигізуде. Мектепке дейінгі тәрбие - оқушы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең.Сондықтан бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы баспалдағы, қиын да жауапты іс. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс- тәжірибесі зерттеліп,мектеп өміріне енуде. Қазіргі заманның талабына сай болу және жаңа формация мектебінде жұмыс істеп жүрген педагогтардың алдында тұрған  проблемаларды шешу негізгі мақсат болып табылады, олар:

·        баланы оқи білуге үйрету

·        баланы ойлауға үйрету

·        баланың өзін-өзі тұлға ретінде дамуына жағдай жасау.

      Осыған орай мектеп білімі түбегейлі жаңартылып, мұғалімнің қызметінің мақсаттары кеңейіп, үлкен өзгерістер үстінде. Әр педагогтың міндеті-оқушының шығармашылық ойына бағыт беру, шығармашылық ізденісті қолдау, жағдаяттар туғызып, оның шешімін табуға бағыттау, жаңаны іздеуге, жүйелі зерттеулерге талдау жасауға талпыныс беру. 

       «Баланың ерте жастан денсаулығына зақым келтірмей оқу, санау, жаза білу қабілеттеріндамытуда жоғары нәтижелерге жетуге бола ма?». «Үйрете отырып, балаға танымдық үрдіс арқылы бақыт, қуаныш сезімін ұялатып, эмоцианалдық тұрғыдажағымды қуат алуға, өз – өзіне сенімді болуына ықпал етуге бола ма?» - деген сұрақтар мазалайды.  Осы сұрақтардың сәтті шешілуінің кепілі педагогикалық тәжірибеде инновациялық технологиялардың бірі – Н.А.Зайцевтің әдістемесі қолдану болып табылады деген шешімге келдім. Аталмыш әдістеменің басты құндылығы – денсаулық сақтау қызметінің басымдығы. Мұның себебі бала дамуының табиғи заңдылығына қатаң сүйене отырып құрастырылғандығында деп айтуға негіз бар. Өйткені бала әлемді үнемі қимыл үстінде, ойын әрекетінде жүріп танып біледі. Ол бәрін қолымен ұстап, көріп, зерттеп, тыңдап жүретін дербес, белсенді, әрекет етуші рөлінде болады. Осы жобамен жұмыс жасау барысында мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлануға үйретеді. Педагогикалық технология оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс- әрекеттің жүйелі дамып отыратын жобасы ретінде оқушы белсенділігін арттыруды көздейді. Ал, оқушы белсенділігінің артуы оны шығармашылыққа жетелейді. 

Шығармашылық дегеніміз – адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға , жаңалық ашуға, жаңа тәсілдер табуға ұмтылуы,ізденуі. Шығармашылық қабілет әр баланың табиғатында болуы мүмкін. Біздің міндетіміз – оқушыға оның бойында жасырынып жатқан мүмкіндіктерін ашып көрсету. Өз тәжірибемде бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін, сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуда Сын тұрғысынан ойлау  жобасының көптеген әдіс- тәсілдерін қолданамын: 

• Тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау,арнаулы бір тақырыпқа пікірталас тудыру /ой қозғау, «инсерт» кестесі/ 

• Берілген тапсырманы түрлендіру бағыттағы жұмыс / эссе,шығарма, сауаттылықты ашатын хаттар т.б стратегиялар/ 

• әңгіменің ұқсастығын салыстыру, бөліктерге бөлу, ат қойғызу, 

мәтіндегі ұқсастық пен айырмашылықты табуға /Вендиаграммасы, аялдамамен оқу стратегиясы/ 

• Қиялдау арқылы сурет салғызу /сурет салу стратегиясы/ 

• Кейіпкерге мінездеме беру өз ойын жазғызу /авторға, кейіпкерге хат жазу стратегиясы 

• Шығармада екі кейіпкердің қарама – қарсы элементтерін сипаттау /қарама-қайшы элементтер стратегиясы/ 

• Өлең шұмақтарын құрастыру / 5 жолды өлең/ 

 «Сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының модулдерін  ұтымды пайдалану оқушылардың шығармашылық қасиетін анықтауда, күшейтуде, оқытудың тиімділігін, сапасын арттыруда ерекше маңызды.

Бұл бағдарламаның мақсаты – барлық жастағы, соның ішінде бастауыш сынып оқушыларының кез келген мазмұн түсінікке сыни тұрғыдан қарап, ең керекті пікір, ұйғарым таңдауға, шешім қабылдауға үйрету. Оқушылардың білім деңгейін көтеруге, шығармашылыққа баулуға, ойларын еркін айтуға жетелеу.

Сын тұрғысынан ойлау сынау емес, шыңдалған, бірін – бірі толықтырған ойлау. Ең бастысы жекелей, топта, сыныпта оқушылардың білім деңгейін көтеруге ретімен сұрыптап қолданған стратегиялардың қай – қайсысы болсын сабақтың сапасын арттыруда үлесі зор.

Жаңа білімді қабылдау, бекіту, іскерлік пен дағдыны тәрбиелеу барысында жұмыс жүйесін, оқушылардың дербес белсенді әрекетін дамытуда, өздік жұмысының тиімділігін арттыруда «Сын тұрғысынан ойлау» барысындағы  әдіс-тәсілдер білімді меңгертудің әр түрлі кезеңінде қолдануға болатынын тәжірибе көрсетті.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы ұстаз бен оқушыны ізденуге жетелейтін, шығармашылық шабыт беретін, болашаққа деген үмітті арттыратын бағыт.

Әр оқушыда өзін – өзі дамыта, жетілдіре бақылай алатын дағды қалыптастыру, соған сәйкес өз бетінше білім алуға үйрету, дамудың ең биік шыңына жету болып табылады. Яғни, ең алдымен, шығармашылық ойлау нәтижесінде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейді. Оқушы ойын осылайша шыңдауға мүмкіндік туады.

Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына шараларды білу қажет:

1.Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін уақыт керек.

2.Оқушыларға ойланып, толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру.

3.Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.

4.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс – әрекетін қолдану.

5. Кейбір оқушылардан жауабының, сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.

6.Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.

Сын тұрғысынан ойлау технологияларын пайдалану нәтижесінде қазіргі оқушының:

- Сабаққа қызығушылығы артады;

- Нақты өз деңгейінде бағаланады;

- Жеке қабілеті айқындалады;

- Өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді;

- Даму мониторингі айқын көрінеді;

Өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет. Тек сонда ғана олар:

- Мен осы мәселе туралы не ойлаймын?

- Осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы білетініме сәйкес пе?

- Маған бұл жаңа ойлар қаншалықты әсер етті, -деген сауалдар төңірегінде ойлауға үйренеді.

     Қазіргі кезде мектептерде жиі қолданылып отырған жаңа технологиялардың бірі – сын тұрғысынан ойлауды дамыту  қабілетін қалыптастыруға бағытталған әдіс-тәсілдер.

    Қандай технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі, мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшағаңдығы мен еркіндігі, шығармашылдығы, көңіл-күйінің көтеріңкі болуы қамтамасыз етіледі.

Оқушылардың шығармашылығын, танымдық белсенділігін арттыруда шығармашылық сабақтарды өткізудің, оқушының өз бетімен ізденіп, шығармашылық ой-өрісін арттыруда алатын маңызы ерекше.

     Н.А.Зайцев әдістемесінің ерекшелігі: Оқыту үрдісінде балалардың табиғи мүмкіндіктерін ескере отырып, жан – жақты дамыту, баланың миының танымдық белсенділігін, яғни сезім мүшелері оның ішінде тыңдай білу, ести білу,көру арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар логопедтік жұмыстарға да жақсы әсерін тигізеді. Еркіндік -  сабақтың негізгі ережесі. Н.А.Зайцев орталығындағы сабақта балалар көп қозғалады: таблицадан кубикке, кубиктен тақтаға қарай көшеді, шапалақтайды, аяқтарын топылдатады. Мұның барлығын жан дүниесімен жасайды. Бұл жай демалу үшін жасалатын  сергіту сәті емес. Әдістеме бойынша оқыту – ойын арқылы оқыту деген сөз. Кез келген ойынның негізі ізденіс пен өзіндік қалаудан тұрады.

Оқушыларым қазіргі таңда топпен, жұппен жұмыс атқара біледі. Өз ойларын ашық ,нақты және сыни тұрғыдан ойлай біледі. Оқушыларымның сабаққа деген қызығушылықтары артып, сыныптың білім сапасы көтерілді.Егер де Зайцев әдісстемесін сабақта өз дәрежесінде ұйымдастыра білсек, өз нәтижесін береді деп ойлаймын. Баяндамамды Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың мына сөзімен аяқтағым келеді: «Еліміздің ертеңі бүгінгі ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында»

Пайдаланылған әдебиеттер

1.    Иманбекова Б., Әбдіреймова К, Мазаржанова Қ. «Сабақ – оқытудың негізгі формасы». Алматы, 2003 жыл

2.    Отбасы және балабақша журналы.

3.    Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы. Астана 2011ж. Ш. Набидоллина

4.    В. Г.Белинский // «Балалар кітапшалары туралы бірер сөз» 

5.    К.Д.Ушинский // «Қалай оқыту керек»

Ақтөбе облысы, Әйтеке би ауданы, Жабасақ селосы, Байжанкөл бастауыш мектебі.

Байжанкөл бастауыш мектебінің ММ мектеп алды даярлық топ тәрбиешісі  Туремуратова Қарлығаш Сайлаубайқызының Ақтөбе облысы ,Әйтеке би аудандық 2015 жылғы  Тамыз конференциясында оқылған баяндамасының

Тақырыбы:

«Мектепке дейінгі мекемеде Н.А.Зайцев әдістемесін қолданудың тиімділігі».

Байжанкөл бастауыш мектебі

2015 жыл