Бейнелеу өнерінен "Қазақ үй"

• 1 слайд

  Киіз үй
  Үй жұмысы жаңа сабақ
  өнер
  

• 2 слайд

  Киіз үй
  Үй жұмысы жаңа сабақ
  өнер
  

• 3 слайд

  Киіз үй
  Үй жұмысы жаңа сабақ
  өнер
  

• 4 слайд

  Киіз үй
  Үй жұмысы жаңа сабақ
  өнер
  

• 5 слайд

  Тақырыбы:Киіз үй -қазақ халқының шағын мұражайы
  Орталық және Орта Азия халықтарының негізгі баспанасы, көшпелі тұрғын үйі.
  Ол — көшпенділердің тез жығып, шапшаң тігуге, яғни көшіп-қонуға ыңғайлы үйі.
  Көшпенділердің киіз үйі — тарихымыздағы ең бірінші сәулеттік құрылыс. Киіз үйдің іші қыста жылы, жазда салқын. Сондықтан, шопандар да, туристер де пайдаланады. Киіз үй жер сілкінісінде де ыңғайлы, өйткені ол оңайлықпен бұзылмайды. 
  Қазақстан жер сілкінісінен зардап шеккен елдерге шатырдың орнына киіз үйлер апарып жүр.
  
  

• 6 слайд

  Киіз үй
  Жалпы түрік тіліндегі «jurt» 
  («юрта» - орыс тілінде ) деген сөзі
  «жұрт» деген мағынаны басымрақ
  білдіріп және де – «жайылым, жайлау» 
  деген мағынаны да білдерді.
  Қырғыз және қазақ тілдерінде
  «Ата-Жұрт» сөзі «атамекен» - синонимі «Отан», сөзбе-сөз айтқанында: «Әке үйі» дегенді білдіреді. Киiз үй — ғаламның моделi. Бүкiл ғалам мен адам арасын байланыстырушы. Рухани мәдениет ретiнде қарастырсақ, киiз үй баспана ғана емес арғы әлеммен байланыстырып, қаскөй рухтардан қорғайтын киелi орын. Қазақ үйдiң киесi шаңырақтан бастау алады. Қазақтың киіз үйі өзінің мәдени-тұрмыстық, шаруашылық жағдайына байланысты, негізінен, үш түрге бөлінген: 
  1) Жаздыгүні тұруға арналған киіз үй;
  2) Мереке - жиын кезінде немесе қадірлі қонақты күтіп алатын киіз үй;
  3) Жорық кезінде тігілетін киіз үй.
  Шаңырақ — қасиеттi. Шаңырақ — күннiң символы. Шаңырақ көтерiлiп жатқанда ешкiм сөйлемейдi. Өйткенi ұлы iс атқарылып жатқанда үнсiздiк орнауы тиiс. «Жетi уық шаншылғанша жетесiз ғана сөйлейдi» деген сөз осының дәлелi. Шаңырақтың төрт күлдiреуiшi — төрт тарапты бiлдiредi. Уықтарды күннiң шашырандысы деп ұғыңыз.
  
  
  

• 7 слайд

• 8 слайд

• 9 слайд

  «Едiл үйдiң — есiгi, Жайық үйдiң — жапсары, Түркiстан — ұлы төрiмiз» 
  Сықырлауық
  Маңдайша
  Босаға
  Бақалақ
  Тоғын
  Күлдіреуіш
  Кепілдік
  Уық
  Кереге
  

• 10 слайд

  
  «Қыз бала — төр иесi, ұл бала — үй иесi».
  
  Төр – мұнда жүк жиналады, қонақтар орналасады. Бұл үйдің жоғарғы әрі қымбатты орыны деп саналады. Жас келіндер бұл жерді баса бермейді.
  Сол жақ – (кіргенде оң жақ) үй иесінің отыратын және жататын орны. Босаға жақта азық-түлік, ыдыс аяқтар тұрады. Оны шимен жауып қояды.
  Оң жақта - (кіргенде сол жақ) балалары орналасады. Босаға жаққа қарай ер-тұрмандар, киімдер ілінеді.
  От орны қасиетті орын саналады. Мұнда от жағылады, қазан асылады
  
  

• 11 слайд

  Керегең кең болсын, екi босағаң тең болсын!
  Керегенің жасауы
  Киіз үйдің сыртқы көрніс
  Ішкі көрінісі
  Киіз үйдің қаңқасы
  

• 12 слайд

• 13 слайд

  Киіз үй түрлері
  Алтын орда – 30 қанаттан (керегеден) тұратын мәжіліс ордасы.
  Алтын үзік – 24 қанаттан тұратын аса лауазымды хан отбасы тұратын үй.
  Ақ ала орда – 8 қанатты дәулетті бай үйі.
  Ақ үй – 6 қанатты дәулетті бай үйі.
  Боз үй, қоңыр үй– 4-5 қанатты орташалар үйі.
  Қараша үй – кедей үйі.
  Отау – жас жұбайлар үйі.
  Жолым үй, абылайша, жаппа – уақытша ғана отыратын шағын немесе жартылай тігілетін үйлер.
  Күрек, қос – ауылдас ас сақтайтын, далада малшылар тұратын немесе кедейлер үйлер
  
  

• 14 слайд

  Киіз үй жобасы бойынша қаланған сақ моншасы
  

• 15 слайд

  Киіз үйге байланысты тиымдар
  Киіз үйде отыру тәртібі
  Сүйеніп, тіреліп отыруға болмайды.
  Таянып отыруға болмайды.
  Жағын таянуға, маңдайды тіреуге де тыйым салынады.
  Қолын төбесіне қойып немесе желкесіне қойып отыруға болмайды.
  Тізені құшақтап немесе қолдарын айқастыра, тізені тартып отыруға болмайды.«Тізеңді құшақтама, керме».
  Жұртқа қарап керілуге болмайды.
  Киіз үйде жастардың жамбастап жатуына болмайды.
  Жатып ішуге болмайды.
  Аяғын созып отыруға болмайды — көсіліп жату.
  Киіз үйдің ішінде жүрелеп отыруға болмайды.
  Киіз үйге бірдеңені шайнап, жеп кіруге болмайды.
  Киіз үйге қолына қамшы ұстап кіру жөнсіз саналады.
  Қазақта ер адамның дұрыс отыруы «малдас құру» арқылы отырады.
  Күйеуі бар әйел, бәйбіше — ошаққа қарап, оң аяғын астына басып, сол аяғының тізесін бүгіп отырады.
  Салт атты адам киіз үйге артқы жағынан келуі керек
  
  

• 16 слайд

  Қазіргі кезде киіз үйдің қолданысы
  

• 17 слайд

  Топтық тапсырма
  1-ші тапсырма:
  1-ші шебер тобы киіз үйдің қаңқасын жинастырады\мозайка\ атауларын атап ерекшеліктерін айтып өтеді.
  2-ші топ ісмер тобы жабдықталған киіз ұйдің сыртқы көрнісін жинастырады\мозайка\ киіз үй туралы мағлұмат береді
  Жақсы орындалған құрастырма жұмыс шаңырақ алады
  Сипаттама берген топқа уық беріледі
  
  

• 18 слайд

  2-ші тапсырма
  1-ші топ сыртқы жасаулы киіз үй суретін бейнелейді
  2-ші топ қаңқасын бейнелейді
  
  Киіз үй сөзін талдап сипаттама береді ерекшелігімен теңеулері
  Жақсы орындалған құрастырма жұмыс шаңырақ алады
  Сипаттама берген топқа уық беріледі
  
  

• 19 слайд

  Талдау жұмыс
  Киіз үй
  

• 20 слайд

  Пысықтау
  Төбедегі көзінен,
  Күн сәулесі түседі.
  Бұрышы жоқ төрінен,
  Самал еркін еседі.
   
  Жетпіс екі найзаны,
  Біріктіріп ұстап тұр,
  Ата-бабаның қай жаны,
  Ие болса оған — ұшпақ бір.
  

• 21 слайд

  Төбедегі көзінен,
  Күн сәулесі түседі.
  Бұрышы жоқ төрінен,
  Самал еркін еседі.
  Пысықтау
  

• 22 слайд

  Пысықтау
  

• 23 слайд

  иллюстрация
  Киізіне жүні кеткен мың қойдың,
  Шаңырағы қайыңнан күнгейдің.
  Әрі берік, әрі ыңғайлы, әрі әсем,
  Дей алмаймын ағашына мін қойдым.
  Сайын дала оның мекен тұрағы, 
  Бірде көрсең терістікте тұрады.
  Сарбаздармен бірге көшіп сағымдай,
  Бір қарасаң түстік жақтан шығады.
  Шым жібектен мықты белбеу байлаған,
  Қозғалта алсын қандай дауыл, қай боран?!
  Кірсең жылы, іші қыз-қыз қайнаған,
  Көкжиектей дөп-дөңгелек айналаң.
  Тауқыметтің тартып едім талайын,
  

• 24 слайд

  Үйге тапсырма
  Киіз үйді сыртқы және ішкі көрнісі