Білім сапасын арттырудағы құзіреттілік

                                                          Уралбекова Индира Асылкановна

                                                         КММ « Ж. Болғанбаев атындағы

                                    Самар орта мектебі»

                                      Биология пән мұғалімі

БІЛІМ САПАСЫН  АРТЫРУДАҒЫ ҚҰЗІРЕТТІЛІК.

  Елбасы  Нұрсылтан  Әбішұлы  Назарбаевтың Қазақстан халқында  Жолдауында  айтқандағы негізгі  басым  бағыттар мен  міндеттерді жүзеге  асыру үшін  мазмұнын  жаңартумен  қатар  оқытудың  өзіндік  жаңа  жолын, жаңа  технологиясын  қалыптастыру  өмірдің  өзіндік  талабы  болып отыр.

               Мұғалім  сабақты  қызықты, тартымды  өткізуі керек.

Ø Оқушы  белсенділігін арттыру.

Ø Проблемалық  сұрақтарды  шығармашылықпен шешу.

Ø Оқу  еңбегін  түрлендіріп  өткізу керек.

Ø Оқушылардың ойлау  қабілеттерін  жетілдіру.

Ø  Өз  білімдерін  тексеруге  дағдыландыру.

Ø Алған  білімдерін, қайталай отырып, тексеру.

Ø Оқушыға  өз кемшілігін байқату.

Қазіргі  кезде  білім  беру  саласында  болып жатқан  ауқымды  өзгерістер  жаңа  инновациялық  технологияларды  пайдалануды ұсынып,түрлі  ынталы бастамалар мен  түрлендірулерге кеңінен жол ашуда.

   Құзіреттілік  ұғымы «білім», «бірлік», және  «дағды» (ББД) сияқты  ұғымдарды қамтиды. Құзіреттілік – бұл  алынған  білімдер мен  біліктерді іс-  жүзінде ,күнделікті өмірде қандай да бір  практикалық және теориялық  мәселелерді  шешуге  қолдана  алу  қабілеттілігі. Ол, ең әуелі  мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады. Сонымен, оқытудағы  құзіреттілік  тәсіл  білім беру  нәтижесі  ретіндегі оқыту сапасын  ретіндегі оқыту сапасын  қамтамасыз  етеді,ал ол өз  кезегінде  кешенді әдіс – тәсілдерді жүзеге  асыруды,мектептегі оқыту сапасын бағалаудың  біртұтас  жүйесін  құруды  талап  етеді. Демек «құзірет»және

« құзіреттілік» ұғымдарын  мектептегі  педогогикалық  тәрбиеге енгізу  білім берудің  мазмұны мен әдістерін  өзгертуді ,іс- әрекет  түрлерін  нақтылауды талап етеді.

    Қазіргі кездегі білім  берудегі  мұғалімнің  мақсаты білім  мазмұнын  игеруге және оны  өзінің жеке  білімдік  капиталына енгізуге  арналған  ақпараттық  ортадағы  берілген  мүмкіндіктерді  қолдану болып саналды. Мына заманда  біздің оқушылардың алдына қойылатын талаптар да күннен –күнге ,жылдан- жылға өсуде. Заман талабы оқушылардың  бойында  құзіреттіліктерді қалыптастыру болып  табылды.

ü Жаңа білім алу үрдісі оқушы мен оқушыға  шығармашылықпен жұмыс  жасауға  итермелейді. Себебі оқушы  өздігінен  іздену  арқылы  алу  керек болса ,мұғалім  оқушының  білім алуына  себептер,жағдайлар тудыру керек. Мұғалім сабақты жан –жақты дайындауы қажет. Қазіргі білім  сапасында  болып  жатқан мемлекетаралық  бақылау,ұлттық  бірыңғай тест,12 жылдық оқуға  көшу Қазақстандық  білім  сапасын  көтеруді халықаралық  деңгейде жеткізуді көздейді. Осы  проблемалар да биология  пәнінің  оқытылуына да  тікелей  байланысты. Оқушылардың  танымдық  қызығушылығын  арттыруға  бағытталған  технологияларға  сын  тұрғысынан ойлау, жобалау ,ұжымдық – қарым  қатынаста  оқыту жатады.

   Қызығушылық деп- оқушының  бір  нәрсеге зейін қоюын ,кейбір заттар мен  құбылыстарды  танып білуге  ұмтылуын айтамыз.

ü Сабақта интерактивті  тақта,компютерді қолдану.

ü Электронды  оқулықтарды қолдану,плакаттарды ,макеттерді.

ü Электронды оқулықтар білім  деңгейлерін  тереңдетеді. Оқушынын  сөздік қорының молаюына.Ынтасы мен қызығушылығын  арттырады. Сабақта  ойларын дамытуға, өз ісіне  талдау  жасай алуға  мүмкіндік  туғызады.

ü Жаңа  технологиялардың тиімді жолдарын қолдану.

ü Оқушылардың  білім  сапасын  жүйелі  түрде  жоғары  деңгейге көрсету.

ü Берілген  материалдарды әсерлі жеткізуге және оны  топтағы  оқушылары арасында  талқылауға үлкен  мүмкіндіктер  туғызады.

ü Әр  ұстаз өз  бетінше топпен  жұмыстың  жаңа  түрлерін  ойлап таба  алады.

ü Оқушы  алдында жаңа  материалды жанды түрде  көрсете отырып, танымдық  қабілетін арттыруға  мүмкіндік алады.

ü Оқытушының , оқушының да шабытын ,қызығушылығын арттырып сабақты  тартымды өткізуге ынталандырады.

    Ақпараттық және педогогикалық технологиялар  негізінде  мұғалімнің рөлін түбегейлі  өзгертуге   шығармашылық жұмыстың  жетекшісі, бағыт  берушісі болып анықталды.

      Мысалы Биология пәнінен құзіреттілік тапсырмалар:

1.     Самат пен Ержан дүкенге  барғанда бір жерде сары бал ал екінші жерде қоңыр бал  сатып тұрғанын көреді. Не себепті балдардың түсі әр түрлі екен деп ойланады?

А. Бал әр түрлі өсімдіктен алынған

В. Бал ерте  көктемде  жиналған

С. Бал қашықтықтан тасылып жиналған

Д. Бал ауа- райы жайлы кезде жиналған

     2.Қарапайымдылардан сұрақ

Мен оқушыларға  сұрақ берем қалай ойлайсындар біржасушалылар тағы да  қандай заттардан тітіркенеді? Иә/жоқ

Қандай заттардан тітіркенеді	Иә/ жоқ
Тұзды судан	Иә/жоқ
Жай судан	Иә/жоқ
Қант	Иә/жоқ
Қышқылға әсер етеді	Иә/жоқ

Ø Сабағымда тірек- сызба,көрнекіліктер,зертханалық жұмыстар.

Ø Топтық жұмыс,ойын әдіс тәсілдерін,дидактикалық тапсырмалар.

Ø Миға шабуыл әдісі.

Ø Сын тұрғысынан ойлау әдісі.

Ø Сөзжұмбақ , бейнесөздер ,деңгейлік ,логикалық ,тест тапсырмалары.

Ø 7 модульді сабағымда  қолданамын.

Ø Бағалағанда блов ағашымен , бүгінгі  сабақта саған не ұнады ?

Ø Мен сабақтың тақырыбын оқи отыра ойладым,яғни.....

          Мен үшін сабақ .....  және т.б с

Ø Рефлексия,топ ішінде бағалау,3 балдық жүйемен бағалау,бағдаршам .

Оқушылардың оқуға деген ынтадары артады. Жақсы оқитын  оқушылардың  тереңірек  білім алуына жағдай  тудыру. Әр  оқушы  өзіндік  жұмыс  істеуге  дағдыландырады. Оқушы  өз  білімін  бағалай  білуіне  бағыттауға  мүмкіндік береді. Өз  жұмысыма  нәтижесін  көрсетіп өз өзіме  сын көзбен  қарауын , жетістіктер алуға мүмкіндік  береді. Сабақты  дұрыс жоспарлап ,мақсатын нақты белгілеп,сабақтың мазмұнын,құрылысын жұмыс  жүргізу тәсілін мұқият  ойластыру қажет. Ақпаратты  және  коммуникативті  технологияларды   пайдаланып оқыту  төмендегідей нәтижеге қол жеткізуге  мүмкіндік береді.

Ø Оқу  материалдарын жоғары дәрежеде меңгеріп  шығу  іс- жүзінде  тиянақты, саналы түрде қолдана білуі.

Ø Жеке қабілеттеріне қарай шығармашылық  жұмыстарға  белсене  араласып, белгілі бір ғылыми білім саласында өз  мүмкіндігін  көрсете алуда және  қорытындылауға.

Ø Білімін  кеңейтуге ,тереңдетуге жағдай жасайды.

Ø Ой идеясының ішкі астарына үңілуге ,өзекті  мәселелерге терен  барлауға бағыт береді.

Ø Ақпаратты саралауға ,жүйелі  жүргізуге дағдыландырады.

Ø Белсенділігін дамытуға , жаңалықты ашуға , ізденуге , қиындыққа  төзуге үйретеді.

Ø Өзін – өзі басқаруға жетеледі.

Ø Дарынды  балалардың  жұмысын оңтайландырып ,пәндік олимпиада  мен  оқушылардың кіші ғылыми  жобаларына қалыптастыру  шығармашылық қабілетті жеке  тұлғаны  тәрбиелеуге ықпал етеді.

Білім және ғылым  министірлігінің алдында тұрған  басты мақсат сапалы білім беру мектеп  мұғалімдерінің  кәсіби  құзырлығын дамыту. Мұғалімнің  педогогикалық  шеберлігін  және  кәсіби  деңгейіндегі   жоғарлығының  біртұтас  ажырамайтын  бөлігі  оның  құзырлығы . Бүгінгі  таңдағы жалпы  кәсіби білім берудегі  теориялық және  практикада кең қолданылып  жүрген мәселе  мамандардың құзырлығын өзінің  қызметін  сапалы теория  мен  практиканы  ұштастырып орындай білуі.

   Мұңалімнің  құзырлылығы  тек арнаулы  бір ғана мамандық  деңгейінде  шектеліп  қалмауы керек, керісінше  педогогикалық  құзырлық бірнеше  кәсіби түрлер  жүйесінің  қамтылуымен анықталады. Басқаша  айтар  болсақ , мұғалімнің құзырлығы  оның жеке басының кәсібіне тәуелсіз,жалпы құзырлықтың бірлігі деп  есептеледі.

   Кәсіби құзырлықтың  құрамын ,мәнін  табудың  бірнеше  жолдары бар. Олардың  ішіндегі бір түрі  педогогикалық жүйе мен  байланысты  болатын   мұғалімнің  біліктілігі ,екінші кәсіби қызметтеріндегі  байланысты басқа да  кәсіби  жұмыс  салаларымен  сәйкестікте болуы:

ü Білім  алу  дербестілігі мен білім берудегі  белсенді қызметі

ü Тәрбиелік қызметі

ü Ғылыми – әдістемелік және ғылыми зерттеу  қызметі

ü Басқару қызметтеріндегі ұсыныстар  енгізушілік және  дамытушылық қызметі. Мұғалімнің кәсіби  құзырлылығы кең, ауқымды ,жан – жақты  кәсіби  құзырлылығын  талап етеді. Мұғалім үшін кәсіби  құзырлылығы  жалпы құзырлылықтың  белгілі деп айтуға болады. Ол  әрбір адамға оның кәсіби түріне  байланыссыз, бірнеше ғылым  аймағындағы  құзырлылығы , психо- физиологиялық құзырлылығы. Мұғалімнің атқаратын қызметіне  байланыссыз екі басты   құзырлылықты атап өтейік.

ü Мұғалімнің білім  жүйесінен  теориялық  дайындығынан анықтау арқылы.

ü Мұғалімнің кәсіби  құзырлылығының іске  асырудағы іскерлікті  дағдысын, білім жүйесіндегі қызметін практика жүзінде іске  асырауы, қорыта келгенде  мұғалімнің кәсіби  құзырлылығына  қоятын талап. Оның теориялық және практикалық білім  деңгейімен  қатар  бітірушілердің  біліктілік  мінездемесіне жоғары  кәсіби  білімінің  мемлекеттік  стандартында көрсетілген «мұғалім»мамандығына сәйкес  деген атқа берілуі керек.

ü Биология пәнін оқытуда жаңа ақпараттық  технологияларды  инновациялық әдіс- тәсілдерді  пайдалану – білім  сапасын  арттырудың бірден – бір жолы. Оқыту үрдесінде  оқушылардың білім  қорын молайтуға ,белсенділігін  арттыруға,шығармашылық қабілетін жетілдіруге көмегі бар. Оқушыларды шығармашылдыққа өз бетімен  іс- әрекет етуге ,өз пікірін  айта  алатын ,оны  дәлелдей беретін,өмірге деген өзіндік  көзқарасы  қалыптасқан ,үнемі  ізденіс  үстінде  болатын ,қоғам дамуына үлес қоса алатын жан – жақты  жетілген жас ұрпақ өкілдерін  дайындай аламыз.

ü Әрбір білім алушының білім алу, даму , басқа да іс – әрекеттерін мақсатты түрде ұйымдастыра білу.

«Еліміздің ертеңгі бүгінгі ұрпақтың қолында,ал ұрпақтың тағдыры  ұстаздың қолында».

                                                                           Н.Ә. Назарбаев.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

     1.Биология және салауаттылық негіздері. 2012о.ж №5 50-51бет

2.     Педогогика жаршысы №4 (54)2014 о.ж 89 бет

3.     Қазақстан  мектебі 2012 о.ж

4.     Ғаламтор көздері.