Биология пәнінен сабақ жоспары "Организімнің жеке дамуы"

Айкенова Айжан Сериккановна, «Көкжайық орта мектебі» КММ, ШҚО. Көкпекті ауданы, биология пәнінің мұғалімі

Биология пәнінен 9-сынып бағдарламасы бойынша құрылған қосарланған сабақ

Сабақтың тақырыбы: Организімнің жеке дамуы.

Білімділік: Оқушыларды организмнің  жеке дамуы кезінде болатын биологиялық ерекшеліктерін еске түсіру                                             

Дамытушылық: Организмнің даму кезіндегі бөлшектену, гаструляция, органогенез, постэмбрионды даму кезеңдегі  ерекшеліктерді сипаттай білу. 

Тәрбиелік: Оқушылардың тірі организмдер туралы дүниетанымын артыру.

Сабақтың түрі: қосарланған сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, еске түсіру, тірек-сызбамен жұмыс, есептер шығару

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, сызба-нұсқа,трек-сызба

Жүргізілетін жұмыстың жоспары:

1. Тест тапсырмаларын алу (7-10 минут)

2. Тест тапсырмаларын өзара тексеру (5-7 минут)

3. Дәріс №1 (20 минут)

4. Дәріс №2 бекіту (10 МИНУТ)

5. Дәріс №3 Қорытындылау (7-10 минут)

6. Өзіндік жұмыс (15 минут)

7.Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 минут)

8.Кері байланыс (15-20 минут)

9. Қорытынды бағалау (5 минут)

I сабақ теориялық бөлім

Тест тапсырмалары

1.Секреция бездері нешеге бөлінеді?

3

2.Экстрипация деген не?

Безді толық не жартылай алып тастау

3.Адамда эндокриндік бездердің барлық салмағы қанша грамм№

100

4.Қалқанша безінің қызметі бұзылып, йод жетіспегенде пайда болатын ауру.

Микседема

5.Гормон дегеніміз не?

Биологиялық белсенді химиялық заттар

6.Гуморальдық реттелу қалай жүзеге асады?

Гормондар арқылы

7.Балалық кезде қалқанша безінің  төмендеуі салдарынан пайда болатын ауруды ата?

кретинизм

8.Акромегалия қандай жағдайда пайда болады?

Өсу гармоны артық бөлінген жағдайда

9.Гипофиздің салмағы қанша грамм?

0,5-0,6 грамм

10.Гиперфункцияны қалай түсінесін?

Гормонның мөлшерден артық бөлінуі

11.Қалқанша безінің гормонын ата:

тироксин

12.Ішкі секреция бездерін ата?

Гипофиз, қалқанша безі, бүйрекүсті безі

13.Қалқанша безінің қызметінің шамадан тыс болуы неге әкеп соқтырады?

Бақшаңкөз немесе базедов ауруына

14.Гипофиздің артқы бөлігінің гормоны нені реттейді?

Артериялық қысымды, бүйректің қызметін

15.Гипофиздің алдыңғы бөлімінің гормоны нені реттейді?

Өсу гормонын, жыныс гормонын

Организмдердің жеке дамуы

Дәріс №1 (20 минут)

       Онтогенез-зиготадан бастап тіршілігін тоқтатқанға дейінгі кезең.

Жануарларда онтогенез 1. эмбрионалды – зиготадан бастап дүниеге келгенше  2. Постэмбрионалды - дүниеге келгеннен бастап, тіршілігін тоқтатқанша.  ұрықтанған соң зигота митоз жолымен бөлінеді. Бөлшектену кезеңі көп клеткалы бластуланың түзілуімен аяқталады. Оның іші сұйыққа толы қуыс болады.  Оны І реттік қуыс деп атайды.  

     Гаструляция  - кезінде ұрық жапырақшалары пайда болады.                          

Экто және энтодерма, мезодерма пайда болады. Клетка өспейді, жіктеледі ұлпалар пайда болады. Лимфоцит-антидене. Бұлшықет-миозин

ЭКТОДЕРМА	ЭНТОДЕРМА	МЕЗОДЕРМА
Тері эпидермисі	өңештің,асқазанның және ішектің эпителийі	Бірыңғай салалы бұлшық ет, қаңқа,жүрек бұлшық еттері
Тырақ пен түктер	Кеңірдек, бронхылар және өкпе эпителийлері	дерма
Тері бездері	бауыр	Дәнекер ұлпасы, сүйекпен шеміршектер
Жүйке жүйесі, ми, жұлын, жүйке түйіндері,жүйкелер	Ұйқы безі	Тіс дентині
Сезім мүшелерінің рецептор клеткалары	өт қабының эпителийі	Қан және қан тамырлары
Көз бұршағы	Қалқанша, қалқанша маңы бездері және жемсау безі	шажырқай
Ауыз қуысы мұрын қуысы	Қуық эпителийі	Бүйректер
Тіс кіреукесі	Зәр шығару өзегінің эпителийі	Тұқым және жұмыртқа

Дәріс №2 Бекіту

Жұптық жұмыс.

Бір-біріне түсіндіру жұмыстары

1.Жеке даму

2.Жеке даму кезеңдері

3.Бластула, гаструла, нейрула, органогенез сатылар

Дәріс №3 Қорытындылау

Жекелей, лездемелік сұрақтар қою арқылы қорытындылау.

Өзіндік жұмыс. Кітаппен жұмыс, түсінбеген жерлерін түртіп алу, жаңа термин сөздерді жазу. Қаайталап оқу, өткенді еске түсіру. (15 минут)

II сабақ практикалық бөлім

Практикалық бөлім тапсырмаларымен жұмыс (7-10 минут)

№1 тапсырма

Сәйкестендіру тесті 1.     Зиготадан бастап дүниеге келгенге дейінгі даму 2.     Тері эпидермисі түзілетін қабат 3.     Бөлшектену қай сатыда жүреді? 4.     Бауыр, ұйқы безі түзілетін қабат қалай аталады? 5.     Қан және қан тамырлары түзілетін қабатты ата 6.     Ұрықтанған соң зигота митоз жолымен бөлінетін кезең Постэмбрионалдық, бластула, эктодерма, эмбрионалдық, мезодерма, энтоднрма Жауаптары: эмбрионалдық, эктодерма, бластула, энтодерма, мезодерма, постэмбрионалдық

№2 тапсырма. Суретпен жұмыс

Бұл суретте дамудың қандай түрі көрсетілген?

Жауабы: Тура даму даму барысында пайда болған организмнің ересектеріне ұқсас болуы.

Бұл суретте дамудың қандай түрі көрсетілген?

Жауабы: Түрленіп даму, дамуы барысында дернәсілдік сатының болуы

№3 тапсырма

ЭКТОДЕРМА	ЭНТОДЕРМА	МЕЗОДЕРМА

Кері байланыс

1.Маған бұл жерде жетпеді

2.Мен үйрендім

3.Маған бұл ұнамады

4.Бұл тақырып бойынша нақты мәліметтер бар

5. Бұл тақырып бойынша әліде ізденіс керек

Биология пәнінен 9-сынып бағдарламасы бойынша құрылған қосарланған сабақ

  

Қорытынды бағалау

№	Оқушылардың аты-жөні	Тест тапсырмасы	Теориялық бөлім	Практикалық бөлім
1	Капышева Альбина	3	4	5
2	Ақылбаева Айжан	3	3	4
3	Чамчикбаева Мариетта	3	3	4
4	Жанахметов Мадияр	3	4	5
5	Ахметкалиева Толғанай	3	4	4

Сәйкестендіру №1 тапсырма

Жабық тест №2 тапсырма

1. Ішкі секреция бездерін зерттейтін ғылым саласы қалай аталады?(Эндокринология)

2.Гипофиз мидың қанша жүйке талшықтарымен байланысқан?(100 мың жүйке талшығы)

3.Гипофиз өзінен қанша гормон бөледі?(25 гормон,оның алтауы зерттелмеген)

4. Эпифиздің салмағы қанша?(0,2 гр.)

5. Эпифиз неше жасқа дейін өседі?(7 жасқа дейін)

6. Ішкі секреция бездерінің салмағы қанша?(100 гр.)

7. Қандай без залалсыздандыру қызметін атқарады?(тимус)

8. Бүйрек үсті безі қанша гормон бөледі?(28 гормон)

9.Дененің әртүрлі әрекетін реттейтін биологиялық зат қалай аталады?(гормондар)

10.Акромеголия аурулары қандай гормондардың әрекетінен болады?(самотропты өсу гормоны)

Сыртқы секреция бездеріне  .......... жатады. 2	Йод
Массасы 0,5 – 0,7 г болатын ішкі секреция безі ....... 6	Жас, сілекей, тер
Гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондары .......... процестерін реттейді. 4	Микседема
Ересек адамда қалқанша бездің гормондары жеткіліксіз бөлінсе,.......... ауруы дамиды. 3	Жыныс бездерінің дамуы мен өсу
Эндемиялық зоб ............... жетіспеушілігінен  пайда  болады. 1	Базедев ауруы
Көз қарасы таңырқаулық танытып, көзі бадырайып тұратын  ауру ......... қалай аталады? 5	Гипофиз