"Бір атомды қаныққан спирттер" (11 сынып)

• 1 слайд

  Оттекті органикалық қосылыстар
  спирттер
  

• 2 слайд

  Деңгейлік тапсырмалар
  1) Стандартты деңгей (5 балл)
  Көмірсутек класы
  Алкандар
  Алкендер
  Алкадиендер
  Алкиндер
  Арендер
  Жалпы формуласы
  CnH2n+2
  CnH2n
  CnH2n-2
  CnH2n-2
  CnH2n-6
  Гибридтену
  Валенттік бұрыш
  SP3
  SP2
  SP
  SP
  SP2
  1090 28
  1200
  1800
  1800
  1200
  Спирттер
  

• 3 слайд

  Сабақтың тақырыбы: Спирттер. Бір атомды қаныққан спирттер. Спирттердің қасиеттері, қолданылуы
  

• 4 слайд

  Мақсаты:
  Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен табиғатта таралуы, физикалық және химиялық қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына тоқталу
  
  Күтілетін нәтиже:
  А: Спирттің формулаларын жаза алады;
  В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата алады, қолданылу аясын түсінеді;
  С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің формуласын анықтай алады.
  

• 5 слайд

  Мазмұны :
  Спирттер, олардың жіктелуі
  Қаныққан біратомдық спирттердің гомологтық қатары
  Спирттердің изомериясы және номенклатурасы
  Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері
  Спирттердің химиялық қасиеттері
  Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы
  Өзіңді тексер
  

• 6 слайд

  Спирттер дегеніміз – құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан гидроксо (ОН) тобы бар күрделі органикалық заттар R-OH
  
  1. Спирттер , олардың жіктелуі
  

• 7 слайд

  Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобының санына байланысты
  Спирттер
  Біратомды
  Көпатомды
  СН3 – ОН
  Метил спирті (метанол)
  
  
  СН3 – СН2 – ОН
  Этил спирті (Этанол)
  СН2 – СН2 СН2 – СН - СН2
  
  ОН ОН ОН ОН ОН
  Этиленгликоль Глицерин
  
  СН2 – СН – СН – СН – СН – СН2
  
  ОН ОН ОН ОН ОН ОН
  Сорбит
  
  

• 8 слайд

  Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен байланысқан көмірсутек радикалының табиғатына байланысты
  қаныққан
  қанықпаған
  ароматты
  

• 9 слайд

  Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен байланысқан көміртек атомының табиғатына байланысты
  біріншілік
  екіншілік
  үшіншілік
  

• 10 слайд

  ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттердің аталуы
  функционалдық ОН тобы байланысқан ең ұзын тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын гидроксил тобы жақын орналасқан жағынан бастап нөмірлейді
  Көмірсутектердің атына –ол деген жұрнақ қосып атайды.
  ОН тобының орнынын – ол жұрнағынан кейін көміртек атомының санымен белгілейді
  5 4 3 2 1
  Н3С-СН2-СН2-СН2-СН2-ОН (пентанол-1)
  

• 11 слайд

  2. Бір атомды спирттердің гомологтік қатары
  СН3-ОН СН3ОН метил спирті
  
  СН3-СН2-ОН С2Н5ОН этил спирті
  
  СН3-СН2-СН2-ОН С3Н7ОН пропил спирті
  
  СН3-СН2-СН2-СН2-ОН С4Н9ОН бутил спирті
  Бір атомды қаныққан спиртердің гомологтік қатарының жалпы формуласы.
  СnH2n+1ОН
  

• 12 слайд

  Спирттердің ең қарапайым өкілдері
  СН3ОН метил спирті (метанол)
  C2H5-OH - этил спирті (этанол)
  
  

• 13 слайд

  3. Спирттердің изомериясы және номенклатурасы
  Спирттердің изомериясы :
  Көміртек қаңқасының құрылысына байланысты.
  Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты
  Класаралық изомерлену (жай эфирлермен)
  

• 14 слайд

  Бутил спиртінің изомерлері С4Н9ОН
  бутанол-1
  2-метилпропанол-1
  СН3-СН2-СН2-СН2-ОН
  СН3-С-СН3
  СН3
  бутанол-2
  2-метилпропанол-2
  Көміртек қаңқасының
  құрылысына байланысты
  изомерия
  СН3-СН-СН2-СН3
  ОН
  СН3-СН-СН2-ОН
  СН3
  ОН
  Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты изомерия
  Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты изомерия
  

• 15 слайд

  2-тапсырма. Атауын тап (5 балл)
  Спирттерді атап берілген кестені толтырыңыз.
  

• 16 слайд

  Спирттердің алыну жолдары
  Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар өте ертеден пайдаланған.«Спирт» сөзі латынның «шараптың рухы» деген сөзінен шыққан көрінеді. Шарап спирті немесе этил спиртінің формуласы-С2Н5ОН Жүзімнің, қанттың, крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін бұл затты тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVlll ғасырдан бастап «спирт» деген сөзбен қатар «алкоголь» (әл-кугул) деген сөз қолданыла басталды.
  Этил спиртін әртүрлі жолдармен алады. Соның бірі-глюкозадан ашытқы қатысында мына жалпы реакция бойынша алады:
  
  С6Н12О6 2С2Н5ОН+ 2СО2
  

• 17 слайд

  1. Галогеналкандардың гидролизі
  СН3Cl + NaOH СН3ОН + NaCl
  
  2. Алкендерді гидратациялау
  СН2=СН-СН3 + Н2О СН3-СН-СН3
  
  пропанол-2
  метанол
  хлорметан
  пропен
  to, Н+
  ОН
  4. Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері
  

• 18 слайд

  1. Құрамында қанты бар заттардың ашуы
  С6Н12О6 2СН3-СН2ОН + 2СО2
  
  2. Метанның катализдік тотығуы
  СН4 + [О] СН3ОН
  
  3. Целлюлозаны гидролиздеп алу
  (С6Н10О5)n + nН2О nС2Н5ОН
  этанол
  глюкоза
  to, kat
  метанол
  метан
  ашу
  

• 19 слайд

  Қалыпты температурада С10 –ға дейінгі спирттер сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар, С11-ден бастар қатты заттар. Спирттерде молекулааралық сутектік байланыстын болуына байланысты спирттер газ күйінде болмайды.
  
  Молекулалық массасының артуына қарай сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді
  
  Спирттер – органикалық және бейорганикалық заттардың жақсы еріткіші
  Спирттердің физикалық қасиеттері
  

• 20 слайд

  Молекулалық массалары артқан сайын спирттердің суда ерігіштігі қиындап, сынауықта 2 қабат түзіледі
  

• 21 слайд

  Спирттердің химиялық қасиеттерін
  анықтайтын гидроксил тобы
  және ол байланысқан радикалдың
  құрылысы.
  Гидроксил тобы қатысында
  өтетін реакциялар О-Н немесе С-ОН
  байланыстарын үзу арқылы жүреді.
  

• 22 слайд

  5. Спирттердің химиялық қасиеті
  1. Жану
  СН3-СН2ОН + 3О2 2СО2 + 3Н2О + Q
  
  
  Спирттер жанғанда энергия бөлінеді. Құрамында көміртек атомы көп спирттер жарқырап,тіпті күйленіп жанады.
  2. Мыс (II) оксидімен тотығып,альдегид түзу
  О
  СН3-СН2ОН + СuO СН3-С + Cu + Н2O
  
  
  біріншілік спирттердің сапалық реакциясы
  этанол
  to
  этанол
  Тотығу реакциялар
  Н
  Сірке альдегиді
  

• 23 слайд

  3. Калий перманганат ерітіндісімен тотығу
  СН3-СН2ОН + 2[O] СН3-СООН + Н2О
  
  4. Хром(VI) қосылыстарымен тотығу
  
  О
  СН3-СН2OH + CrО3 СН3-С + Cr2O3 + H2O
  
  
  этанол
  этанол
  Н
  KMnO4
  Сірке қышқылы
  Сірке альдегиді
  

• 24 слайд

  1. Белсенді металдармен әрекеттесу
  2СН3-СН2ОН + 2Na 2СH3-CH2ONa + Н2
  
  Спирттер индикаторға әсер етпейді,
  әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді
  
  2. Галогенсутектермен әрекеттесу
  СН3-СН2ОН + HBr СН3-СН2Br + H2O
  
  
  Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін реакциялары
  этанол
  бромэтан
  этанол
  Натрий этилаты
  Гидроксил тобында жүретін реакциялар
  

• 25 слайд

  1. Молекула ішінді өтетін дегидратация
  СН3-СН2ОН СH2=CH2 + Н2О
  
  
  2. Молекулааралық дегидратация
  2СН3-СН2ОН СН3-СН2-О-СН2-СН3 + H2O
  
  
  Дегидратация реакциялар
  этанол
  Диэтил эфирі
  этанол
  этилен
  H2SO4, 180oC
  H2SO4
  140oC
  

• 26 слайд

  
  СН3-С + СH3ОН CH3-С + Н2О
  
  
  
  
  
  Этерификация реакциясы
  сірке қышқылының метил эфирі
  Сірке қышқылы
  метанол
  H2SO4
  О
  ОН
  О
  ОСН3
  

• 27 слайд

  6. Спирттердің қолданылуы
  1. Органикалық заттардың ерігіштігі
  2. Экологиялық таза отын
  3. Этанол дәрі-дәрмек жасауда, зарарсыздандырғыш зат ретінде медицинада пайдаланады.
  4. Сірке қышқылын синтездік каучук, диэтил эфирін алуда қолданады
  5. Этил спирті алкогольді ішімдіктердің құрамына кіреді
  
  

• 28 слайд

  Этил спиртінің адам ағзасына әсері
  
  Этил спирті адам ағзасына есірткілік әсер етеді.Спирт миға әсер етіп, жүйке клеткаларын уландырады.
  Осыдан адамның ақыл-ойы,сөйлеу, ойлау қабілеттері, қимыл үйлесімділігі бұзылады.Спиртті ішімдіктер ішкен адамның мінез-құлқында желөкпелік, әдепсіздік, дөрекілік пайда болады, оны айналасындағыларға жеккөрінішті етеді . Спиртті ішімдіктерді жие ішкен адамның бауыры мен жүйке жүйесінің қызметі бұзылады, зердесі нашарлайды, маскүнемділікке, яғни этил спиртіне тәуелділікке ұшырайды.
  
  

• 29 слайд

  Сәйкесін тап (6 балл)
  

• 30 слайд

  Жинақтау тесті (16 балл)
  Формуланың ретін тап
  
  CnH2n+1 CnH2n CnH2n-6 CnH2n-2
  
  Жұрнақтарды ретте
  
  ан ол ен диен ин
  
  Бір атомды қаныққан спирттердің реті
  С5Н11ОН СН3ОН С3Н7ОН С7Н15ОН С2Н5ОН С4Н9ОН С6Н13ОН
  
  СН3ОН С2Н5ОН С3Н7ОН С4Н9ОН С5Н11ОН С6Н13ОН С7Н15ОН
  
  
  
  
  
  
  

• 31 слайд

  Тапсырма
  
  Құрамында 9% жанбайтын қосындысы бар массасы 25,3 г техникалық этанолдың жануына қажет ауаның көлемін есептеңдер. Ауадағы оттектің көлемдік үлесі 0,2-ге тең.
  Органикалық заттың 6,9 грамын жаққанда 13,3 г көміртек (ІV) оксидімен 8,1 г су түзіледі. Қосылыс буының ауамен салыстырғандағы тығыздығы 1,59. Заттың молекулалық формуласын табыңдар.
  156 грамм метанол мен этанол қоспасын артық мөлшерде металл натриймен әрекеттестіргенде 49 л сутек бөлінді. Бастапқы спирт қоспаларының құрамын анықтаңыздар.
  

• 32 слайд

  Назарларыңызға рахмет!