"Біржан мен Сара айтысы" қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы:       Айтыстағы Біржан мен Сара сипаты

                                                   («Біржан мен Сара» айтысы)

                   мақсаты:    1.Айтыстағы Біржан мен Сараның  адамгершілік,

                                        ақындық, әншілік қасиетін таныту,тіл шеберлігін

                                        ұғындыру.

                                        2. Өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

                                        3. Оқушылардың белсенділіктерін,

                                       шығармашылықтарын,  өз  ойын тұжырымды айта

                                       білуге дамыту.

Сабақтың түрі:     Дәстүрлі

әдіс-тәсілдері:       топтастыру, ойландыру,іздендіру, еркін жазу,сұрақ-жауап

пәнаралық байланыс: тарих,музыка

көрнекілігі:  плакат, маркир,сызба-кестелер

Сабақтың барысы:     І. Ұйымдастыру бөлімі.

                                        ІІ. Үй жұмысын тексеру.  «Біржан-Сара» айтысы

       1) Өмір-дерек. Біржан мен Сара өмірі

       2) Біржан әндері. «Жанбота» әнінің шығу тарихы.

       3) «Ұрланған шідер», «Ләйлім шырақ» әндерінің шығу тарихы.

       4) Біржан әндері...                                                       

                                ІІІ. Жаңа сабақ. Айтыстағы Біржан мен Сара сипаты.

                                                       Сынып екі топқа бөлінеді:

            Ұлдар- «Біржан»  тобы.          Қыздар-«Сара» тобы.

   Құрлысы мен көркемдігі жағынан өз дәуірінде ақындар айтысы ішінде үздігі саналатын Біржан мен Сара айтысы. Бірі Арғын руы атынан шығып сөз таластырса, енді бірі Найман елінің намысын қорғап ақындық шабытын қосқан екі ақынның айтыстағы сипатын бүгінгі сабақта саралайық.

1.     -Өнер таластырған саңлақ ақын қыздың, шешен ділмар жігіттің дарынды айтысының негізгі тақырыбы қандай? Түрі жағынан қандай айтыс?

2.     –Айтыстағы Біржан мен Сара өзді-өзін қалай таныстырады?

3.     –Екі ақын да айтыста  бір-бірін тамаша өнер иесі деп бағалайды. Өнер мен өнерпаздыққа бас иеді. Біржан Сараны, Сара Біржанды айтыста қалай бағалайды?

4.     –Айтыстағы өршілдік. «Менің өнеріммен сөз таластыра алмайсың»,- деген рух, асқақ сөз нөсері қай ақында басым. «Қысқартам адымыңды бір-ақ аттап ...» деп үрейлендіретін кім?

5.     –Біржан Орта жүздің бұлбұлымын деп қарсыласымен қаймықпай айтысса, әрі өнерің ұлдан артық екен деп жігер бере сөйлесе,Сара сөзінде де «Кестенің бізі сала алмас» соны өрнектер кездеседі Ол қандай өрнектер?

                                 ( Оқулықпен жұмыс)

6.     –Біржан айтыста өзін неге теңейді?

                       Ақ иық, мұзбалаққа

                    Бұлбұл

                    Аспандағы аққу

Біржан           Бәйге атына

                       Кең қолтық, жібек жал арғымақ

                       Байпаң жорға

                       Қыранға

  7.–Сара айтыста өзін неге теңейді?

                        Ақ тұйғын

                        Тоты құс

Сара               Ақ иық бұлбұл

                        Арғымақ

                        Наркескен

8.–Біржаннан Сара не себептен жеңіледі? Біржан Сараны жеңгенімен, Сараға қандай қолдау көрсетті?

9.–Айтыс мәтінінде қандай сөз образдары бар?

  (Мәтінмен жұмыс, әдеби теориялық талдау)

Көрінсін Біржан салға ай секілді                          Кісі емес ел намысын ұққандай-ақ,

Ақ құйрық көңіл ашар шай секілді.                      Ербиер елсіз тауға шыққандай-ақ.

Ұсынса қол жетпейтін арғымағым                       Жиенқұл күжірейіп келер ме екен

Арғынға баламаймын тай секілді.                        Он мата арқасына тыққандай-ақ.

  (Ирония –зілді кекесін-асыра мақтау)                  (Сарказм- ащы мысқыл)

10.–Айтыс Әріп Тәңірбергеновтікі деген пікірге көзқарастарың қандай?

ІҮ. Үйге тапсырма: Ой толғау жазу

                                 «Біржан»  тобы – Біржан- азамат ақын

                                     «Сара» тобы       -Сара- үздік өнер иесі       

  Ү. Сабақты пысықтау:    Топтастыру стратегиясы.

           Біржан кім?                                                      Сара кім?      

 Атағы несімен қалды?                                        Атағы несімен қалды?    

  ҮІ. Қорытынды.

           Айтыс- өнерлілер жарысы. Айтыс- қазақ сөз өнерінің мектебі.Тарлан ақын-елдің еркесі. Олар қысылмаған, көңілдегісін бүкпеген, батыл,айқын айтқан. « Дүниеге бір сызат түсетін болса, ол ең алдымен ақын жүрегі арқылы өтеді»  деген сөзді Гете көрегендікпен айтып өткен.

  ҮІІ. Бағалау.

Жасанова Ботакөз Жолдасқалиқызы

І санатты қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің мұғалімі

Батыс Қазақстан облысы, Теректі  ауданы, Федоровка ауылы

Федоровка қазақ жалпы орта білім беретін мектебі