"Бүлшіншіндер химиясы" бүлдіршіндерге арналған қызықты тәжірибелер

• 1 слайд

  Епті жұмыртқа Қажетті құралдар: жұмыртқа, шыны бөтелке, қағаз, сіріңке, күнбағыс майы Жасы: 8 жастағы оқушыларға арналған Тәжірибе уақыты: 20 минут Қиындығы: тәжірибені тек ата-аналарымен бірге орындау керек. Әлемде ең жіңішке қуыстарға да кіріп кете алатын жануарлар да бар. Олар кішкентай аймаққа ену үшін өз денелерін басқара алады. Алайда, біздің білуімізше жануарлардан басқа қарапайым жұмыртқада осындай қабілетке ие. Осыған көз жеткізу үшін тәжірибені жасап көрелік! Тәжірибе: Жұмыртқаның қабығы қатты. Осы қабық жұмыртқаның пішінін өзгерту үшін мүмкіндік бермейді. Жұмыртқаның епті екенін білу үшін оны суға пісіріп, қабығынан тазартамыз. Тазартылған жұмыртқаны бөтелкеге орналастырамыз. Бірақ ол бөтелкенің аузынан сырғи алмайды. Алайда, жұмыртқа бөтелкенің ішіне сырғып түсе алады. Ол үшін бөтелкенің аузын күнбағыс майымен сылаймыз. Кішкентай жіңішке қағазды алып , оны сіріңкемен жағамыз. Жанып жатқан қағазды тез бөтелкенің ішіне салып жібереміз. Нәтиже: Бөтелкенің ішіндегі қағаз жанып біткенше оның аузына жұмыртқаны қою керек. Қағаз жанып біткен соң епті жұмыртқамыз бөтелкенің ішіне сырғып түсіп кетеді. Қорытынды: Қағаздың жануы барысында бөтелкенің ішіндегі ауа жылынады. Жанып біткен соң ауа суып, қысымы азаяды. Жаңа ауаның бөтелкенің енуіне жұмыртқа кедергі жасайды. Атмосферадағы қысым бөтелке ішіндегі қысымға қарағанда жоғары. Сондықтан жұмыртқа бөтелке ішіне сырғиды.  

• 2 слайд

  Сараң көмір мен сәнқой жүгері таяқшасы   Қажетті құралдар: белсендірілген көмірдің бірнеше таблеткасы, гуаш немесе акварель бояуы, кішкене банка немесе стакан, бірнеше жүгері таяқшалары және әтір. Жасы: 5 жастағы бүлдіршіндерге арналған Тәжірибе уақыты: 15 минут Қиындығы: өзбеттерімен орындауға болады. Белсендірілген көмір адам өзін нашар сезінген кезде көмектеседі. Ал, жүгері таяқшалары өте дәмді болады. Шындығына келсек, көмір әртүрлі түстерді сіңірсе, ал жүгері таяқшасының сәнқойлығы сонша, үнемі әтір пайдаланып жүреді. Тәжірибе: Банкага азғана мөлшердегі бояуды суға ерітіп, сосын оған белсендірілген көмір сал. Нәтиже: Банкадағы ерітінді тез жойылады. Сараң көмір банкадағы бар бояуды сіңіріп алады. Тәжірибе: Жүгері таяқшаларының да қызықты қасиеті бар. Банкаға бірнеше тамшы әтір сеп. Енді банкаға 1-2 жүгері таяқшасын салып, бірнеше минутқа аузын жауып қой. Нәтиже: Банканы басқа бөлмеге апарып, қақпағын аш. Әтірдің иісі жоқ болып кетеді. Қорытынды: Жүгері таяқшасының әтір иісін және белсендірілген көмірдің бояудың түсін сіңіру құбылысы адсорбция деп аталады.

• 3 слайд

  Көңілді лимон Қажетті құралдар: лимон шырыны, сірке қышқылы, ас содасы, шар, шыны бөтелке, стакан, скотч және су Жасы: 7 жастағы оқушыларға арналған Тәжірибе уақыты: 15 минут Қиындығы: тәжірибені тек ата-аналарымен бірге орындау керек.  Кештер көңілді өтуі шардан артық не бар. Кештерде шарларды барлығы жақсы көреді. Алайда шарларды тек балалар емес, сонымен қатар лимонда жақсы көреді. Тәжірибе: Бөтелкеге су құй. Оған 1 шәй қасық ас содасын салып, араластыр. Басқа стаканға 3 ас қасық сірке қышқылына 1 лимон сығындысын қосыңыз. Алынған қоспаны жаңағы бөтелкеге құямыз да, шарды жылдам бөтелкенің аузына кигіземіз. Скотчпен ораймыз. Нәтиже: Лимон сірке қышқылының қатысында содамен бірігіп шарды үре бастайды. Қорытынды: Шардың үрілу себебі, химиялық реакция жүреді. Шар реакция нәтижесінде бөлінетін көмірқышқыл газымен (СО2) толтырылады.

• 4 слайд

  Ғажайып гүлдер Қажетті құралдар: ақ роза гүл (тірі), 2 шөлмек су, әртүрлі тағамды бояғыштар және пышақ. Жасы: 8 жастағы оқушыларға арналған Қиындығы: тәжірибені тек ата- аналарымен бірге орындау керек Әлемде әртүрлі гүлдердің түрлері өте көп. Раушан гүлдер ақ, қызыл, сары тіпті қара да болады. Ал, жасыл және көк гүлдер тек таңғажайып ертегілерде кездеседі. Бірақ, ақ гүлді таңғажайып гүлге айналдыруға болады. Қане, көрейік. Тәжірибе: 2 бөтелке суды алып, оған әр бөтелкеге әр түрлі бояғыштарды қосыңдар. 1 тал ақ розаны алып, сабағының ұшын қиғаш қылып қиыңдар. Сабағын қақ ортасынан қиыңдар. Тез арада сабақтың бір ұшын бір бөтелкеге, ал екінші ұшын екінші бөтелкеге орналастырыңдар. Осылай бір күн қойыңдар. Нәтиже: Келесі күні ақ роза гүлінің күлтелері әр түрлі түске боялады. Қорытынды: Сабақтың ортасында ұсақ капиллярлар бар. Олар арқылы жапырақтары мен сабақтарына қоректік заттар тасымалданады. Сондықтан капиллярлар боялған суды сіңіреді. Гүлдің күлтелері де капиллярлардан тұрғандықтан әртүрлі түске боялады.