ҰБТ-да кездесетін кейбір есептерді шешу жолдары

ҰБТ-да кездесетін кейбір есептерді шешу жолдары

Физика табиғаттағы болатын құбылыстардың себебін үйрететін ғылым болған соң кез келген қиын есептің де оңай шешімін табуға болады деп ойлаймын.

   Бірақ ол үшін есептің мағынасын толық түсіну керек. Есептің сызбасы оны шығару жолын жеңілдетеді. Мысалы, радиоактивті заттардың жартылай ыдырау периодын анықтауға арналған есептерде формуланы пайдалану қиынға соғады. Себебі, формуланы есте сақтап қалу, оны пайдалану оңай емес. Бұндай есептерді формуласыз да есептеуге болады.

   1-есеп. Егер радиоактив элементтің белсенділігі 8 күнде 4 есе азайса, оның жартылай ыдырау периоды қандай?   

     Жауабы: 4 күн.

Себебі, 4 есе азайды дегеніміз .  Жартылай ыдырау периоды дегеніміз – сол заттың жартысы ыдырайтын уақыт.  шығу 2-рет жартылай ыдырау керек  .

2-есеп. Радиоактивті заттың анализі ондағы Х элементін 4 тәулікке 0,4 гр-нан 0,1 гр-ға дейін азайғанын көрсетті. Х элементінің жартылай ыдырау периоды қандай?

  Жауабы. 2 күн.

Линзада кескін салу.

   Бұл тақырыптағы қиын сұрақтардың бірі линзадағы нәрсенің кескініне байланысты. Линзаның екі түрі бар: жинағыш және шашыратқыш.

   Шашыратқыш линза – сәулені шашырататын болғандықтан, онда нәрсенің кескіні пайда болмайды, тек әрқашан да жалған бейне жасайды.

   Ал жинағыш линзада – заттан линзаға дейін қашықтық, фокустық қашықтықтан үлкен болса (d > F), кескін шынайы болады.

   Сызбаны көретін болсақ кескін әрқашан төңкерілген болады.

а) F<d<2F үлкейтілген

b) d>2F   кішірейген кескін алынады.

Мұндай есептерді шешудің ең оңай тәсілі суретін салу.

3-есеп. Линзаның фокустық қашықтығы 20 см.  Заттың линзаға дейін қашықтық  40 см.   Бейне қай жерде пайда болады?

Берілгені:        формула:          шешуі:

F = 20 см               

d = 40 см

т/к  f = ?

                                                                                           Жауабы: f = 40 см  

Бұл есепті сурет арқылы да шешуге болады.Суреттен d = f = 40см-ге тең екені шығады.

4-есеп. Егер зат бос фокуспен қосарланған фокус орналасқан болса, жинағыш линза арқылы алынған бейне қалай болады?

Берілгені: F<d<2F

Жауабы: Шын, төңкерілген, үлкейтілген бейне

Механикалық қозғалыс.

5-есеп. Ұзындығы 5 м таудан шанамен 20с түсетін болса. Тоқтағанға дейін горизонталь жолмен 25 м сырғанады. Горизонталь жолдағы шананың үдеуі

Берілгені:               Формула:                                  Шешуі:

АВ = S₁ =50м                                            1. ₁==0,25м/с²

ВС = S₂ = 25м                                           =0,25 _*20=5м/с

t₁=20c                                        2. ==0,5м/с²

= 0                                                                           Жауабы: 0,5 м/с²

т/к = ?

Есепті шығару үшін есептің мағынасын түсініп алу керек, сызбасын сызып, берілгенін жазу керек. Есептің сызбасын сызу, оны шығаруды оңайлатады.    

Шунбаев Рабат Накипович.

Есік Медициналық колледжі.