Сергей Бакизович
Пюрбю
Чогаалчынын дугайында…
Сергей Бакизович Пюрбю тыва чечен чогаалдын, эн ылангыя шулук чогаалынын ундезилекчилеринин бирээзи.
Очулга талазы-биле Сергей Пюрбю хой ажылды кылган. А. Пушкиннин «Евгений Онегин», В. Шекспирнин «Ромео болгаш Джульетта» база оске-даа чогаалдарны тыва дылче очулдурган.
Чогаалчы «Шынаппайнын чугаазы», «Мерген бичиилер болгаш мелегей кучутеннер» деп номнарны уругларга бараалгаткан.
С. Пюрбю – Тыванын улустун чогаалчызы, Тыванын куруне шанналынын лауреады
Хой, Серге, Молдурга
(тоол)
Биеде бир-ле черге, часкы чуртка азып чыдып калган чудангы Хой, Серге, Молдурга оъттап турганнар иргин. Оларга борулер чедип келген:
- Сен чуу деп амытан сен? – деп хойдан айтырган.
- Мен болза таагылыг дарган маадыр деп амытан мен – деп харыылап-тыр.
- Сен чуу деп амытан сен? – деп Молдургадан айтырган иргин.
- Мен хырны улуг Кызыл-Маадыр мен – деп турган иргин.
- Сен чуу деп амытан сен, кулугур? – деп Сергеден сезиг-даа чок айтырып турганнар-дыр эвеспе.
Серге тургаш:
-Селемези улуг Сенгин-Маадыр дээрзи мен боор мен, чеделдиринернин кежин чагы, хуруме кылыр, бирээненрнин кежин оваадай борт кылыр деп олур мен – дээш, мыйызын хаяга хуюксудур шалый бээр орта, кулугур борулер кудуруктарын мунгулапкаш, кушпуннадыр куураннайнчып, дезип арлып чорй барганнар иргин.
Чурт элээн чудангы Хой, Серге, Молдурга сагынгыр, тывынгыры-биле азыг диштигараатаннарны ынчап коргудуп алган-дыр оо!
Алага дег аастыг,
Ай шолбан карактыг,
Хулур-хулур боттуг,
Хунде – дуне чоруктуг
Кадын кыстын
кара чараш
артап болбас алдын орген
дээп болбас демир орген
Сагынгыр куске
Кызыл-Дилги бир-ле катап
Кырлан ашкаш, ойга келген,
Чимзенгилеп, олча хайып,
Чикти куду бадып орган.
Карак уунда бир-ле чуве,
Кажараш дээн, топтап корген:
Хараганнар доорзунда
Кара-Куске маннап чораан.
Кызыл-Дилги кожээ ышкаш,
Кыймыш кынмайн, кедеп турган.
Кара-Куске сезик-даа чок,
Харагандан уне маннааш,
Сарыг чашпан аразындан
Сагыш амыр чемней берген.
Кедеп турган Кызыл-Дилги
Хенергедип туруп-туруп,
Чаштаан кос дег, шурай берген,
Чандыр албайн тудуп алган,
Чаагынын суу токтуп,
Чара дайнаар кыры келген.
Ааста кирген куске кужур
«Айылдынар, хайыраатым,
Айнын саны каш-тыр богун?»
Менээргенген даамай дилги,
Мерген бичээ алзы каапкан:
Арыг дээрде айже корген -
Алды чаанын хуну болган,
Харыылаар дээш, аксын ашкан,
Кара-Куске уне халаан,
Чандыр-соора тудуп чорда,
Чашпан кирип чиде берген.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.