Дәүләт (башҡорт)теленән эш программа

Башҡортостан Республикаһы Стәрлетамаҡ районы

муниципаль дөйөм бюджет белем биреү учреждениеһы

Яңы Отрадовка ауылының урта белем биреү мәктәбе

Филология дисциплинаһы уҡытыусыларының МО ултырышында ҡаралды Протокол № 1 Етәксе:_________ Лемдясова З.Ә.

Тикшерҙе _________ уҡыу-уҡытыу эштәре буйынса директор урынбаҫар Шәйәхмәтова Р.Ф. 30.08.2022

Раҫлайым ___________ Яңы Отрадовка урта мәктәбенең директоры Баһауетдинова В.З Бойороҡ № 206-ОД 31.08.2022

Башҡорт теленән

төп дөйөм белем биреү кимәлендә

1а, в кластары өсөн

уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең

1-4 –се кластары өсөн

“Башҡорт теленән программаһы” нигеҙендә

(авторы: Тулумбаев Х.А.)

календарь-тематик план

Төҙөүсеһе: башҡорт теле һәм әҙәбите уҡытыусыһы

Ибраһимова Азалия Ғәзим ҡыҙы

2022 - 2023 уҡыу йылы

Аңлатма яҙыу.
Норматив база.

1.                  Федеральный Закон от 29.12.2012 № 273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации»;

2.                  Закон Республики Башкортостан от 01.07.2013 №696-з «Об образовании в Республике Башкортостан»;

3.                  Закон Республики Башкортостан от 15.02.1999 №216-з «О языках народов Республики Башкортостан»;

4.                  Постановление главного санитарного врача от 28.09.2020 № 28 «Об утверждении санитарных правил СП 2.4.3648-20 «Санитарно-эпидемиологические требования к организациям воспитания и обучения, отдыха и оздоровления детей и молодежи»;

5.                  Постановление главного санитарного врача от 28.01.2021 № 2 «Об утверждении санитарных правил и норм СанПиН 1.2.3685-21 "Гигиенические нормативы и требования к обеспечению безопасности и (или) безвредности для человека факторов среды обитания"» (далее – СанПиН 1.2.3685-21);

6.                  Приказ Министерства Просвещения Российской Федерации от 31.05.2021 № 286 «Об утверждении федерального государственного образовательного стандарта начального общего образования»;

7.                  Порядок организации и осуществления образовательной деятельности по основным общеобразовательным программам – образовательным программам начального общего, основного общего и среднего общего образования, утвержденный приказом Министерства Просвещения Российской Федерации от 22.03.2021 № 115;

8.                  Приказ Министерства Просвещения Российской Федерации от 20.05.2020 № 254 «О федеральном перечне учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования»;

9.                  Приказ Министерства Просвещения Российской Федерации от 23.12.2020 № 766 «О внесении изменений в федеральный перечень учебников, допущенных к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования организациями, осуществляющими образовательную деятельность», утвержденный приказом Министерства Просвещения Российской Федерации от 20.05.2020 № 254»;

10.              Примерная основная образовательная программа начального общего образования, одобренная решением федерального учебно-методического объединения по общему образованию, протокол 1/22 от 18.03.2022;

11.              Письмо Министерства образования и науки Республики Башкортостан от 12.07.2022 №04-05/692 «О направлении методических рекомендаций» (Информационно-методическое письмо об организации внеурочной деятельности в рамках реализации обновленных федеральных государственных образовательных стандартов начального общего и основного общего образования»;

12.              ПРИМЕРНАЯ ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ПРОГРАММА по учебному предмету «Государственный (башкирский) язык Республики Башкортостан»)» для 1-4 классов общеобразовательных организаций с русским языком обучения  (Тулумбаев Х.А, Уфа:Китап,2012)

13.              Основной общеобразовательной программы начального общего образования (приказ № 172/2-ОД от 31.05.2019 г.)

14.              Учебного плана МОБУ СОШ с. Новая Отрадовка на 2021-2022 учебный год (приказ № 118-ОД от 31.05.22  г.)

15.              Положение о рабочих программах курсов внеурочной деятельности (приказ № 143-ОД от 31.08.2017г.)

«Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) теле» предметының уҡыу планындағы урыны

Федераль дәүләт башланғыс дөйөм белем биреү стандартына ярашлы, «Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) теле» уҡыу предметы «Туған тел һәм туған телдә әҙәби уҡыу» предмет өлкәһенә ҡарай.

Дәүләт телдәрендә уҡытыу, дәүләт телдәрен өйрәнеү Федераль дәүләт белем биреү стандарттарына ярашлы алып барыла һәм дәүләт аккредитацияһы үткән төп белем биреү программалары сиктәрендә башҡарыла.

Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) телен өйрәнеү башланғыс кимәлдә 136 сәғәт күләмендә ҡаралған: 1-4-се кластарҙа йылына 34 сәғәт (аҙнаға 1 сәғәт).

Белем биреү программаһын дәүләт санитар-эпидемиологик ҡағиҙәләр һәм нормативтар талаптарын үтәп, дәрестән тыш һәм ғәҙәттән тыш эшмәкәрлек аша мәғариф учреждениеһы ғәмәлгә ашыра. Белем биреү ойошмаһы мәғариф мөнәсәбәттәрендә ҡатнашыусыларға дәрестән тыш эшмәкәрлектең төрлө формаларын һайлау мөмкинлеге бирә. Дәрестән тыш эшмәкәрлек белем биреү мөнәсәбәттәрендә ҡатнашыусыларҙың һайлауына ярашлы ирекле нигеҙҙә ойошторола.

Мәғариф учреждениеһы белем биреү мөнәсәбәттәрендә ҡатнашыусылар әҙерләгән пландың бер өлөшө иҫәбенә уҡыу предметын өйрәнеү өсөн бүленгән сәғәттәр һанын үҙаллы арттырырға хоҡуҡлы. Федераль дәүләт башланғыс дөйөм белем биреү стандартына ярашлы, мәғариф һөҙөмтәләренә ҡарата бер нисә талап мәғлүмәт технологияларын ҡулланыу кәрәклеге менән туранан-тура бәйләнгән. Дәүләт (башҡорт) теле дәрестәрендә ҡулланыу өсөн цифрлы һәм электрон белем биреү ресурстары «Мәғлүмәт ресурстары» ҡушымтаһында бирелгән.

Эш программаһы 33 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт)

А. Толомбаева., М.С. Дәүләтшина, Н.Н. Кинйәбаева, Ф.М. Ғиниәтуллин. Башҡорт  теле:  Уҡытыу  урыҫ  телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙең     2-се  класс  уҡыусылары  өсөн  дәреслек.  – Өфө : Китап, 2017.

Программа кимәле: базис.

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы:

Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) телен өйрәнеү башланғыс кимәлдә 136 сәғәт күләмендә ҡаралған: 1-4-се кластарҙа йылына 34 сәғәт (аҙнаға 1 сәғәт).

Сәғәттәр бүленеше

Сирек	Сәғәттәр һаны	Контроль эш
1 сирек	9
2 сирек	7
3 сирек	10
4 сирек	7	05.05
Бөтәһе	33	1

Классҡа характеристика

 Тәҡдим ителә торған был программа икенсе һәм өсөнсө төркөм балаларына, йәғни уҡытыу рус телендә (һәм башҡа телдәрҙә) барған мәктәптәрҙә белем алыусы балаларға тәғәйенләнә.

      Уҡыусылар араһында тигеҙ һәм конфликтһыҙ мөнәсәбәт.  Улар үҙҙәрен дәрестә һәйбәт тота, уҡытыусының талаптарын үтәйҙәр.

      Уҡыу материалын үҙләшереү урта кимәлдә.

      Үҙ аллы эшләү күнекмәләре булдырылған. Уҡыусылар группала эшләргә өйрәнәләр.

«Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) теле» дәресен өйрәнеүҙең маҡсаты һәм бурысы

 «Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) теле» дәресен өйрәнеүҙең маҡсаты - уҡыусыларҙа социаль-көнкүреш, уҡыу-хеҙмәт һәм социаль-мәҙәни өлкәләрҙә башҡорт телендә аралашыу мөмкинлеген тәьмин итеүсе коммуникатив компетенция булдырыу. «Башҡортостан Республикаһының дәүләт (башҡорт) теле» уҡыу предметын өйрәнеүҙең бурыстары:

 - тел йөрөтөүселәр менән үҙенең телмәр мөмкинлектәре һәм ихтыяждары кимәлендә аралашыу һәләтен һәм әҙерлеген формалаштырыу: телдән һөйләшеү һәм фекер алышыу, яҙма рәүештә (уҡыу һәм яҙыу), телдән һәм яҙма формала шәхес-ара һәм мәҙәни аралашыу оҫталығын арттырыу;

- балалар фольклоры һәм матур әҙәбиәт, мәҙәни пландағы материалдар менән танышыу аша башҡорт мәҙәниәтенә ихтирамлы мөнәсәбәт тәрбиәләү;

 - уҡыусыларҙың лингвистик аң даирәһен киңәйтеү; уҡыусыларға аңлайышлы һәм дәүләт (башҡорт) телендә телдән, яҙма телмәрҙе үҙләштереү өсөн кәрәкле лингвистик күҙаллауҙарҙы элементар кимәлдә үҙләштереү;

- тел системаһы менән танышыу һәм уның нигеҙендә төп лексик, грамматик, стилистик, орфоэпик, орфографик һәм пунктуацион оҫталыҡтарын булдырыу; уҡыусының тел күренештәрен һәм факттарын анализлауға һәм баһалауға һәләтен арттырыу;

 - тел факттарын айырыу, анализлау, классификациялау оҫталығын формалаштырыу, уларҙы норматив, хәлдең һәм аралашыу өлкәһенең тап килеүе ҡарашынан баһалау; текст менән эшләү, төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәт эҙләү, уны төрлө типтағы үҙаллы булдырылған фекерҙәрҙә тапшырыу;

- уҡыусыларҙың рухи донъяһын, дөйөм кешелек ҡиммәттәрен формалаштырыу, туған тел аша кешелектең мәҙәни ҡиммәттәренә ылыҡтырыу.

Предмет – ара бәйләнештең бирелеше:

№	Бүлек темаһы	Предмет – ара бәйләнеш
1	Телмәргә әҙерләү курсы	Рус теле
2	Мин танышам (5 сәғәт)	Рус теле
3	Мин һәм минең ғаиләм	Рус теле,
4	Мәктәптәге тормошом	Рус теле
5	Мин уйнарға яратам	Рус теле, математика
6	Йәнле тәбиғәтте өйрәнәм	Рус теле,биология

Календарь – тематик план

№	Тема	Сәғәттәр һаны	Дата план буйынса	Иҫкәрмә
	Телмәргә әҙерләү курсы
1.	«Башҡортостан - минең тыуған ерем». Тел тураһында дөйөм төшөнсә	1сәғәт	02.09	http://tel.bashqort.com/home
2.	Иҫәнләшергә өйрәнәбеҙ. Һөйләү һәм яҙма телмәр	1 сәғәт	09.09
3.	Әйҙәгеҙ, танышайыҡ. «Исемең кем?» -Һөйләм һәм һүҙ	1 сәғәт	16.09	http://www.bashforum.net/
4.	Әйҙәгеҙ, танышайыҡ. Ижек, өн һәм хәреф	1 сәғәт	23.09	http://tel.bashqort.com/home
5.	«Был кем?», «Был нимә?» Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре [ә, ө, ү]	1 сәғәт	30.09	http://bashkort-tele.narod.ru
Мин танышам (5 сәғәт)
6	Алфавит. Аа хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	07.10
7	«Һау булығыҙ!». Оо хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	14.10	// URL: https://balalar.org/
8	Танышыу. Ыы хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	21.10
9	Һиңә нисә йәш? Ээ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	28.10	http://tel.bashqort.com/home
10	Вв (у)хәрефен өйрәнеү Телмәр үҫтереү	1 сәғәт	11.11
Мин һәм минең ғаиләм (5сәғәт)
11	Минең ғаиләм.Әә хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	18.11
12	Ғаилә ағзалары.Өө хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	25.11
13	Минең атайым, әсәйем..Үү хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	02.12	// URL: https://balalar.org/
14	Минең олатайым, өләсәйем..Һһ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	09.12	http://tel.bashqort.com/home
15	Телмәр үҫтереү. Ғаилә тураһында проект төҙөү.	1 сәғәт	16.12
Мәктәптәге тормошом (7 сәғәт)
16	Минең мәктәбем .Ғғ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	23.12	// URL: https://bash.news/bst
17	Минең класым.Ҡҡ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	13.01	http://tel.bashqort.com/home
18	Уҡыу әсбаптары. Ҙҙ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	20.01
19	мин уҡыусы.ҫ хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	27.01	/ URL: https://huzlek.bashqort.com/
20	Мин дәрестә.Ң хәрефен өйрәнеү	1 сәғәт	03.02
21	Мин дәрестән сыҡтым. Өйрәнелгән өн-хәрефтәрҙе ҡабатлау	1 сәғәт	10.02	http://bashkort-tele.narod.ru
22	Телмәр үҫтереү	1 сәғәт	24.02
Мин уйнарға яратам (4 сәғәт)
23	Минең уйынсыҡтарым.[ЙО] дифтонгы	1 сәғәт	03.03
24	Мин уйнарға яратам. [ЙӨ] дифтонгы	1 сәғәт	10.03	http://tel.bashqort.com/home
25	Яратҡан уйынсығым. [ЙҮ] дифтонгы	1 сәғәт	17.03
26	Телмәр үҫтереү	1 сәғәт	24.03
Йәнле тәбиғәтте өйрәнәм (4 сәғәт)
27	Мин ял итәм. [ЙӘ] дифтонгы	1 сәғәт	07.04	https://bashkortsoft.ru/. (
28	Хайуандар доньяһы.[ЙЫ] дифтонгы	1 сәғәт	14.04	// URL: https://elib.bashedu.ru/dl/read/VahitovaSamouchBashkYaz.pdf/info
29	Урманға экскурсия.[ЙЕ] дифтонгы	1 сәғәт	28.04	// URL: https://balalar.org/
30	Теләр үҫтереү	1 сәғәт	05.05
31	Контроль эш .	1 сәғәт	12.05	/ URL: https://huzlek.bashqort.com/
32	Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.	1 сәғәт	19.05
33	Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.	1 сәғәт	25.05

Төп әҙәбиәт

    1. Х.А. Толомбаева., М.С. Дәүләтшина, Н.Н. Кинйәбаева, Ф.М. Ғиниәтуллин. Башҡорт  теле:  Уҡытыу  урыҫ  телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙең     2-се  класс  уҡыусылары  өсөн  дәреслек.  – Өфө : Китап, 2017

2. Башҡорт теленән диктант һәм изложениелар йыйынтығы: Рус мәктәптәренең 5-11 класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма. –         Өфө: Китап, 2009.

Уҡыу - уҡытыу дидактик ҡулланмалары исемлеге

1.                  Усманова М. Г.  Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.

2.                  Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М. С., Сиразетдинов З. Ә. Башҡортса өйрәнәйек. Урыҫ мәктәптәренең 1-4 – се синыфтары өсөн башҡорт теленән электрон дәреслек. – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2003.

3.                  Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.

4.                  Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф  министрлығы. 2005.Китап, 2006 .

5.                  Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. - Башҡортостандың бәләкәй даһийы. Өфө : «Эдвис» уҡытыу – методика үҙәге, 2008.

Медиаресурстар

1.Электрон дәреслек.Башҡорт теле.5 класс.Өфө, 2014.

2.Электрон дәреслек.Башҡорт иле.Өфө, 2014

Интернет-ресурстар

1. Сайт, посвященный изучению башкирского языка- http://tel.bashqort.com/home

2. Электронный журнал учителей башкирского языка и литературы - http://ostaz.ru/

3. Башкирский языковой портал - http://bashkort-tele.narod.ru/

4. Башкирский форум - http://www.bashforum.net/http://bashkort-tele.livejournal.com/

5. www.morb.ru Официальный сайт Министерства образования Республики Башкортостан

6 .www.edu.ru    Федеральный портал "Российское образование"

7. www.минобрнауки.рф.минобрнауки.рф Министерство образования и науки РФ
8. http://www.pravitelstvorb.ru/  Официальный сайт Правительства Республики Башкортостан

9. www.apkpro.ru  Академия повышения квалификации и профессиональной переподготовки работников образования

10. www.ege.edu.ru официальный информационный портал ЕГЭ

11.www.zankov.ru Образовательная система Л.В.Занкова

12.kpolyakov.narod.ru  Методические материалы и программное обеспечениедля школьников и учителей

13. window.edu.ru  информационная система "Единое окно доступа к образовательным ресурсам"

14. school-collection.edu.ru единая коллекция цифровых образовательных ресурсов

15. fcior.edu.ru  федеральный центр информационно-образовательных ресурсов.

16. Башҡорт телен үҙ аллы өйрәнеү өсөн «Интерактив башҡорт теле» веб-ресурсы// URL: https://bashlang.ru/ (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 17.05.2022).

18. Балаларҙы өсөн «Балалар» интернет-порталы// URL: https://balalar.org/ (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 17.05.2022).

19.«Башкортостан» телерадиокомпанияһының «Тамыр» балалар һәм үҫмерҙәр телеканалы // URL: https://bash.news/bst (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 18.05.2022).

20.Башкортостан Республикаһының мәғлүмәт порталы // URL: https://www.bashkortostan.ru/ (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 18.05.2022).

21.Башкортостандың мәҙәни донъяһы // URL: http://ebook.bashnl.ru/dsweb/HomePage (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 23.04.2022).

22.Башҡорт теленә өйрәтеүсе халыҡ-ара дистанцион система // URL: https://region.bspu.ru/ (мөрәжәғәт итеү ваҡыты  23.04.2022).

23.Русса-башҡортса онлайн һүҙлек // URL: https://huzlek.bashqort.com/ (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 23.04.2022).

24.Башҡорт телен үҙ аллы өйрәнеү өсөн ҡулланма // URL: https://elib.bashedu.ru/dl/read/VahitovaSamouchBashkYaz.pdf/info (мөрәжәғәт итеү ваҡыты  23.04.2022).

25.ЯКласс платформаһы // URL: https://www.yaklass.ru/p/bashkirskiy_ya (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 10.06.2022).

26.Башҡортса-русса һәм русса-башҡортса тәржемәсе :  https://bashkortsoft.ru/. (мөрәжәғәт итеү ваҡыты 10.06.2022)

Материаль-техник ҡулланмалар

•                     Видеомагнитофон;

•                     телевизор;

•                     компьютер;

•                     CDдиск

·         Проектор