Dars ishlanma: Mavzu ,,Massaning saqlanish qonuni" 7- sinf

Mavzu:  Massaning saqlanish qonuni

Darsni maqsadi:     

1.Ta’limiy maqsad:     O’quvchilarga berilgan mavzu yuzasidan ilmiy asoslangan, Davlat Ta’lim Standarti talablariga javob beradigan bilimlar berib ,  ularda amaliy ko’nikmakarni hosil qilib, tegishli malakalarini  shakllantirish. 

2.Tarbiyaviy maqsad:

O’quvchilarimizni Ona-Vatanga , tarixiy va madaniy merosimizga , O’zbek xalqining buyuk siymolariga , Ota-onaga muhabbat va milliy iftihor tuygusi ruhida tarbiyalash. Ularda ekologok madaniyatni shakllantirish va tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad:

Ilimni amaliyotga tatbiq etish. O’quvchilarning bilim va tafakkurini, kitobxonlik malakasini oshirish, mustaqil  fikrlash ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish,  kimyo fani va shu sohadagi kasblarga qiziqishlarini shakllantirish.

Darsning jihozlari : Plakatlar , kimyoviy moddalardan namunalar , kimyoviy jihozlar

Darsda qo’llaniladigan metod : Aralash , Interfaol metodlar.

I.Darsning borishi :  Tashkiliy qism:             1.   O’quvchilar bilan salomlashish.

2. O ’quvchilar davomatini aniqlash.          3.   Darsga tayyorgarlik ko’rish.

O‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi: TK-1.FK-1

Kimyo bo‘yicha bilimlarni mustaqil ravishda oshirib borish, kundalik faoliyatda kimyoviy hodisa, jarayonlar haqidagi bilimlarni to‘g‘ri qo‘llash.

II. Uyga vazifani tekshirish: Konspektni tekshirish , savol-javob tariqasida uyga vazifani so’rash.

Kimyoviy diktant.

I- gruh      1.Ca    2.Mn     3.S     4.Fe    5.Cl

II.gruh           1.Li      2. Sn      3.K         4.Al      5.Ba

III.gruh          1.Br     2.N         3.F        4.H       5.O

O`quvchilar jadvaldagi so`zlarni qoshib javob topishlari kerak.

Moddalarning massa ulushini aniqlang.

            Fe₂O₃                                  CaO                          H₂O

III. Yangi mavzuni bayoni: 

 • Tabiatdagi har qanday o‘zgarishlar izsiz yo‘qolmaydi.

Juda ko‘plab kimyoviy reaksiyalarning amalga oshish shart-sharoitlari o‘rganilganda reaksiyaga kirishayotgan moddalar massasi reaksiya mahsulotlari massasiga miqdoran teng bo‘lishi aniqlangan.

Bu kabi hodisalarni ulug‘ ajdodlarimiz Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino va boshqa mutafakkirlar tajribaxonalarida og‘zi payvandlangan idishlarda olib borgan. Qizdirish ishlarida kuzatishgan.

1748-yilda rus olimi M.V.Lomonosov ham og‘zi payvandlangan kolba — retortada tajriba olib borib, bu hodisani izohlashga harakat qilgan. 1772—1789-yillarda fransuz olimi A.Lavuaze ham yopiq idishda olib borilgan tajribalarda umumiy massa o‘zgarmasligini kuzatgan va bu o‘ziga xos yangilik — yangi qonun ekanligini tushunib yetgan. Shunday qilib, tabiatning asosiy qonunlaridan biri — massaning saqlanish qonuni ochilgan.

 • Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning umumiy massasi reaksiya mahsulotlari umumiy massasiga teng.

A.Lavuaze bu qonun asosida muhim xulosa chiqarib, reaksiyada qatnashayotgan har bir element atomi massasi reaksiya davomida o‘zgarmasligini ta’kidlagan. Bu esa kimyoviy reaksiyada bir element atomining boshqa element atomiga aylanib ketmasligini bildiradi.

Kimyoviy reaksiyalarda atomlar yo‘qolib ketmaydi, yo‘qdan bor bo‘lmaydi, atomlarning umumiy soni o‘zgarmaydi. Har bir atom massasi kimyoviy reaksiyalarda o‘zgarishsiz qoladi, shuning uchun moddalarning umumiy massasi ham o‘zgarmasdan qoladi.

Bu qonun tabiatning eng muhim qonunlaridan biri bo‘lib hisoblanadi.

Ushbu qonun biz tabiatda iste’molchi emas, o‘zgartiruvchi ekanligimizni ko‘rsatadi. Yer qa’ridan temir radalari qazib olib, zaruriy buyumlar tayyorlanganda planetamizdagi temir atomlari soni kamaymaydi, balki temir keyinchalik qayta tiklash umuman qiyin bo‘ladigan shakllarga o‘tkaziladi. Masalan, temirdan yasalgan buyumlar zanglab, sarflangan temirning 50% ini ham qaytarib olish imkonini bermay qo‘yadi. Albatta, zarur energiya sarf qilib, har qanday kimyoviy o‘zgarishni amalga oshirish mumkin. Ma’lumki, energiya zaxirasi ham cheksiz emas. Shuning uchun energiya va moddiy resurslardan tejamkorlik bilan foydalanish lozim. Demak, massaning saqlanish qonuni tabiatning asosiy qonuni — materiya va harakatning saqlanish qonunining xususiy ko‘rinishi bo‘lib, moddalar yo‘qdan bor bo‘lmaydi, bordan yo‘q bo‘lmaydi, faqat bir turdan ikkinchisiga o‘zgaradi.

IV.Yangi mavzuni mustahkamlash : O’quvchilar bilan savol-javob qilish.

 1.      1748-yilda rus olimi M.V.Lomonosov ham og‘zi payvandlangan kolba —

 2.      1772—1789-yillarda fransuz olimi A.Lavuaze…..

3.      Ttabiatning asosiy qonunlaridan biri…

4.      ….. qatnashayotgan har bir element atomi massasi reaksiya davomida……

5.      Kimyoviy reaksiyaga kirishayotgan moddalarning umumiy massasi…….

6.     Ushbu qonun biz tabiatda iste’molchi emas, o‘zgartiruvchi………

7.        2 H₂+O₂=2H₂O

                                   ____________________                               ____________

                           36                     36

8 .      Al₂O₃+6HCl=2AlCl₃+3H₂O

                                      ____________________________                                          ____________________________________

                                                                                 ?                              ?

V. Dars yakuni:Oquvchilarni baholash.

 VI. Uyga vazifa berish :    Darslikdan §16 ni o‘qing.